Ağayev yusiF ƏHMƏdov səbuhi İstiqlal Yürüşü
Yüklə 5,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- AĞAYEV YUSİF ƏHMƏDOV SƏBUHİ İstiqlal Yürüşü
- MÜNDƏRĠCAT Ön söz 1. MünaqiĢənin qısa tarixçəsi
- 6. Tərəflərin məqsəd və planları
- DöyüĢ əməliyyatlarının gediĢi
- 8. MünaqiĢənin nəticələri
| Azərbaycanın azadlığı uğrunda 1918-ci ildə "Qan ilə qazandıq zəfəri, verməyiz əldən" şüarı ilə vuruşmuş türk və azərbaycanlı döyüşçülərin xatirasinə ithaf olunur. AĞAYEV YUSİF ƏHMƏDOV SƏBUHİ İstiqlal Yürüşü 1918 ALTUN KİTAB 1 Ağayev Yusif Əhmədov Səbuhi Ġstiqlal yürüĢü -1918. Bakı, "Altun Kitab", 2009, 416 s. Elmi redaktor Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının vitse-prezidenti, Azərbaycan Tarix Muzeyinin direktoru, akademik Nailə Vəlixanlı Redaktor Əhməd Oğuz Tərtibatçı Səbuhi Qəhrəmanov © ALTUN KİTAB Telefon: (99412) 431 97 52 www. altun-kitab.com E-mail: yusif_agayev@yahoo.com ISBN 978-9952-24-041-2 Müəlliflik hüquqları qorunur. Xüsusi icazə olmadan bu nəşri və yaxud onun hər hansı hissəsini yenidən çap etdirmək, surətini çıxarmaq, elektron informasiya vasitələri ilə yaymaq qanuna ziddir. "OKA-Ofset" mətbəəsində çap olunmuşdur. Tiraj 300 2 MÜNDƏRĠCAT Ön söz 1. MünaqiĢənin qısa tarixçəsi 1.1. Türkmənçay müqaviləsinin 15-ci bəndi - XX əsrin əvvəllərində partlamış bomba 1.2. Azərbaycan XX əsrin əvvəllərində 1.3. Azərbaycan I Dünya müharibəsi dövründə 1.4.1917-ci ildə Azərbaycanda hərbi-siyasi vəziyyət 1.5. 1918-ci ilin yanvar-mart aylarında Azərbaycanda hərbi-siyasi vəziyyət 1.6. 1918-ci ilin mart soyqırımı 2. Hadisələrin qısa xronologiyası 1917-ci il 1918-ci il 3. Bakı Soveti və Sentrokaspi Diktaturasının qoĢunları 3.1. Bakı Soveti Qırmızı Ordusunun yaradılması 3.2. Bakı Soveti və Sentrokaspi Diktaturası qoşunlarının strukturu 3.3. Bakı Sovetinin Qırmızı ordusu və Sentrokaspi Diktaturası ordusunda hissələri 3.4. Polkovnik L.Biçeraxovun qoşunları 3.5. Bakı Soveti və Sentrokaspi Diktaturası qoşunlarının say tərkibi 3.6. Bakı Soveti qoşunlarının komandanlığı 3.7.Sentrokaspi Diktaturası qoşunlarının komandanlığı 3.8.Bakı Soveti və Sentrokaspi Diktaturası qoşunlarının silahları erməni hərbi 4. "Densterfors" 4.1. "Densterfors"un təşkili 4.2. İngilis qoşunlarının komandanlığı 4.3.İngilis qoşunlarının say tərkibi və strukturu 4.4.İngilis qoşunlarının silahları və hərbi texnikası 5. Qafqaz Ġslam Ordusu 5.1. Müsəlman Korpusunun təşkil edilməsi 5.2. Qafqaz İslam Korpusunun təşkil edilməsi 5.3. Müsəlman Korpusunun strukturu 5.4.Qafqaz İslam Ordusunun iyun-iyul aylarında quruluşu 5.5. 5.6. 5.7. Xüsusi Azərbaycan Korpusunun təşkili və strukturu Bakıya son hücum ərəfəsində Qafqaz İslam Ordusunun quruluşu Müsəlman Korpusu və Qafqaz İslam Ordusunun say tərkibi 5.8. Müsəlman Korpusu və Qafqaz İslam Ordusunun komandanlığı 5.9.Müsəlman Korpusu və Qafqaz İslam Ordusunun silah və hərbi texnikası 6. Tərəflərin məqsəd və planları 3 6.1.Qırmızı Ordu komandanlığının məqsəd və planları 6.2. Sentrokaspi Diktaturası komandanlığının məqsəd və planları 6.3.İngilis komandanlığının məqsəd və planları 6.4.Qafqaz İslam Ordusu komandanlığının məqsəd və planları 7. DöyüĢ əməliyyatlarının gediĢi 7.1.5-ci Qafqaz piyada firqəsinin Azərbaycana gəlişi 7.2. Qafqaz İslam Ordusunun üzləşdiyi ilk rəqiblər və bu döyüşlərin nəticələri 7.3. Qaraməryəm döyüşü (1918-ci il 18iyun) 7.4.Qaraməryəm - Göyçay döyüşü (1918-ci il 27-30 iyun) 7.5.Salyan döyüşü (28 iyun- 2 iyul 1918-ci il) 7.6.Ağsu-Kürdəmir döyüşü (5-14 iyul 1918-ci il) 7.7.Şamaxı əməliyyatı (19 -22 iyul 1918-ci il) 7.8.Hacıqabul əməliyyatı (26-31 iyul 1918-ci il) 7.9.Birinci Bakı əməliyyatı (1 avqust-5 avqust 1918-ci il) 7.10.Bakı ətrafında 6 avqust - 12 sentyabr döyüşləri 7.11.İkinci Bakı əməliyyatı və Bakının azad edilməsi(14-15 sentyabr 1918-ci il) 7.12.Bakı şəhəri sentyabrın 16-20-də 8. MünaqiĢənin nəticələri 8.1.Azərbaycan Cümhuriyyətinin paytaxtı – Bakı şəhəri 8.2. Münaqişənin nəticələri Ədəbiyyat 4 ÖN SÖZ Hər bir millətin keçmişi nəsillərin vahid tarixi əlaqəsini yaradan irili-xırdalı hadisələrdən ibarətdir. Hərbi- siyasi olaylar bu hadisələr sırasında xüsusi yer tutur. Məhz bu hadisələrin gedişində millət öz mövcudluğu uğrunda mübarizə aparır, bu mübarizədə möhkəmlənir, birləşir. Bəşər övladının ilk məskənlərindən olan Azərbaycan zəngin tarixi keçmişə malikdir. Əsrlər boyu beynəlxalq rəqabətin obyektinə çevrilən diyarımız öz mövcudluğu uğrunda ağır sınaqlardan keçmiş, qanlı döyüşlərdə iştirak etməli olmuşdur. Xarici işğalçılara qarşı aparılan mübarizədə xalqımız nəinki öz mövcudluğunu qoruyub saxlamış, hətta təkrarolunmaz mədəniyyət yaratmışdır. Bu, «Odlar ölkəsinin» mərd oğlan və qızlarına xas olan döyüşkənlik ruhu, və-tənpərvərlik sayəsində mümkün olmuşdur. Ümummilli lider Heydər Əliyev demişdir: «Azərbaycan Respublikası öz torpaqlarını qorumaq üçün böyük potensiala malikdir. Onun ən böyük potensialı - bizim vətəndaşların öz Vətənlərinə olan sədaqəti və məhəbbətidir. Bu hisslər xalqımızın tarixi qəhrəmanlıq ənənələri ilə doğulmuşdur...». Bu ənənələrin, o cümlədən Azərbaycan hərb tarixinin öyrənilib təbliğ edilməsi milli Silahlı Qüvvələrin möhkəmlənməsinə yönəlmiş praktiki addımlar qədər əhəmiyyətlidir. Hərb tarixini bilmək təkcə ordunun şəxsi heyəti üçün deyil, ümumiyyətlə, bütün vətəndaşlar üçün vacibdir. Bu çoxşaxəli problemin həlli isə hərb tarixini işıqlandıran elmi və elmi-kütləvi əsərlərdən bilavasitə asılıdır. Bu baxımdan təqdim olunan kitab olduqca böyük əhəmiyyətə malikdir. Ağayev Yusif və Əhmədov Səbuhinin birlikdə hazırladıqları kitab Azərbaycan tarixinin ən ağrılı məqamlarından birinə- 1917-ci ilin noyabrından 1918-ci ilin sentyabrınadək olan dövrdə baş vermiş hadisələrə həsr olunur. Azərbaycan torpaqları hesabına "Böyük Ermənistan" yaratmaq xülyasında olan erməni millətçiləri 1988-ci ildən başlayaraq zor gücü ilə Dağlıq Qarabağ və ona bitişik ərazilərimiz hesabına bu xülyanı reallaşdırmaq istəmişlər. Erməni siyasətbazları Ermənistan SSR ərazisində, daha sonra isə Qarabağ və ətraf ərazilərdə yaşayan azərbaycanlıları doğma ata-baba torpaqlarından qovduqdan sonra boşaldılmış ərazilərdə başqa ölkələrdən gətirilən erməniləri yerləşdirərək burada «Dağlıq Qarabağ Respublikası» adlı qondarma "müstəqil" dövlət yaratmaq, ya da zəbt edilən əraziləri Ermənistana birləşdirmək niyyətinə düşmüşlər. Tarixi kökü olan bu günkü hadisələri dərindən və düzgün təhlil edə bilmək üçün dünənki faktlara dönə-dönə müraciət etmək zərurəti yaranır. Kitabın ilk paraqraflarında müəlliflər hərbi məqamlardan çox, artıq tədqiqatçılara məlum olan faktları sadalamaqla bəzi siyasi məqamları oxuculara bir daha xatırlatmaq istəyirlər. 1917-ci il Fevral inqilabından sonra Rusiyada hakimiyyətə gələn Müvəqqəti Hökumət erməni hərəkatını dəstəklədi. Tiflisdə keçirilən erməni konfransında Qafqazı və Şərqi Anadolunu əhatə edəcək "Böyük Ermənistan" yaratmaq planı qəbul edildi. 1917-ci il Oktyabr çevrilişindən sonra hakimiyyəti ələ keçirən bolşeviklər ermənilərə münasibətlərində Müvəqqəti Hökumətin siyasətini davam etdirdilər. 1917-ci il dekabr ayının 29-da Rusiya XKS-in Türkiyədə yaradılacaq Erməni dövləti haqqında 13 №-li Dekreti imzalandı. Qafqaz işləri üzrə Müvəqqəti Fövqəladə Komissar Stepan Şaumyanın köməyi ilə müvəqqəti Erməni Milli Hökuməti yaradılmalı idi. Ermənistana verilən torpaqlarda müsəlman əhalisinin sayının azaldılması məqsədilə erməni ordusu kütləvi qırğınlar siyasətini həyata keçirməyə başladı. Göyçə gölü ətraflarını, Naxçıvanı, Zəngəzuru və Dağlıq Qarabağı gələcək Ermənistan dövlətinin ərazilərinə çevirmək üçün erməni millətçiləri yeni-yeni planlar hazırladılar. Bakıda, bolşeviklər öz tabeliyində olan hərbi hissələrlə daşnakların silahlı dəstələrini birləşdirdilər. 1918-ci ilin martın 31-də Bakıda əməliyyata başlayan və bir neçə gün ərzində şəhərin azərbaycanlılara məxsus hissəsini viranəyə çevirib əhaliyə divan tutan erməni daşnak dəstələri bolşeviklərlə əlbir hərəkət edirdilər. Müsəlman əhalisinin qırğınları Şamaxıda, Qubada və digər Azərbaycan ərazilərində baş verdi. 1918-ci il mayın 28-də müstəqil Azərbaycan dövlətinin yaradılması xəbəri bol-şevik-daşnak qüvvələrini təlaşa saldı. Gəncəyə və oradan da Tiflisə doğru hücumunda S.Şaumyan daşnak Andranikin əməli yardımına bel bağlayırdı. Təqdim olunan kitabın hərbi hadisələrin təsvirinə həsr olunmuş paraqrafları zəngin tarixi mənbələr (sənədli, illüstrativ, foto və s.) və mövcud elmi ədəbiyyat əsasında yazılmışdır. Bir çox hadisələrin işıqlandırılmasında müəlliflər arxiv materiallarından istifadə etmişlər. Müəlliflər həm Azərbaycan, həm də xarici ölkələrin tədqiqatçılarının əsərlərindən yaradıcı istifadə edərək Azərbaycanda hərb işi tarixinin ən çətin problemlərinin kompleks tədqiqini həyata keçirməyə cəhd göstərmişlər. İşin strukturu da hərb tarixinin gedişi ilə şərtləndirilmişdir. Y.Ağayev və S.Əhmədov Azərbaycanda baş vermiş hərbi-siyasi hadisələri təsvir edir, tərəflərin Yüklə 5,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|