edilmişdi.
640
Əvvəlcədən şimal istiqamətinə cəmləşdirən qoşunlar sonra gizlin şəraitdə qərb
istiqamətinə aparıldı.
641
General Denstervil yazırdı ki, Bakının müdafiə xəttində, sol cinahda,
Bibi-Heybət mədənləri önündəki təpələrdə Şimali Stafford alayının 60 nəfərlik "A" bölüyü, onun arxasında
100 nəfərlik erməni dəstəsi
və Şimali Stafford alayının 100 nəfərlik dəstəsi dayanırdı. Qurd qapısı təpəsində rus dəstəsi, ondan
şimalda
Şimali Stafford alayının "B" bölüyü, onun yanında Hacı Həsən kəndi ilə üzbəüz
erməni dəstəsi
möhkəmlənmişdi. Döyüş xəttində bir qaubitsa batareyası və 1 ədəd üçdüymlük top dayanır, sol qanadda 2 ədəd
mil
642
üçdüymlük top qurulmuşdu.
1,5
aralı Ağ ev adlanan evdə sol cinah qərargahı (başda
polkovnik
Veqsuraba) və bir erməni taboru yerləşirdi. Sağ cinahın (başda polkovnik Qazarov) sol qanadını Biçeraxovun
600 nəfərlik qüvvəsi qoruyurdu. Biləcəri stansiyasında Uoçester taborunun 2 bölüyü dayanırdı.
Biləcəridən Dərnəgülə qədər olan sahədə Uoçester taborunun 1 bölüyü durmuşdu. Dərnəgül gölünün cənub
tərəfində erməni taboru, şərq tərəfində ingilis qoşunlarının pulemyot komandası (4 pulemyot)
yerləşirdi. Sağ cinahın ehtiyatı Şimali Stafford alayının 60 nəfərlik dəstəsi idi. 39-cu briqadanın qərargahı
yerləşən binada Varvik taborunun
100 nəfərlik bölüyü saxlanılmış, burada 8-ci səhra topçu batareyası və bir qaybitsa var idi. 2 ədəd ingilis
zirehli avtomobili Biləcəridə, bir zirehli avtomobil isə ehtiyyatda saxlanılmışdı. Sağ cinahın sağ qanadını 500
nəfərlik erməni dəstəsi, üstəlik üç düymlük top batareyası, 3 rus zirehli avtomobili təşkil edirdi.
643
QİO komandanlığı düşmən barəsində məlumat toplamaq üçün daim kəşfiyyat dəstələri
göndərilməsini tələb edirdi. Bu sahədə ən böyük uğur sentyabrın 13-də qazanıldı. Həmin gün Zığ
istiqamətində kəşfiyyata göndərilən Tatar süvari alayının Qasımov soyadlı döyüşçüsü düşmən
tərəfdən vacib "dil" gətirdi: Odinsov soyadlı zabit mühəndis-istehkam sahəsi üzrə mütəxəssis idi və
Bakı ətrafında istehkamların yaradılmasında iştirak etmişdi. Onun dindirilməsi ilə düşmənin müdafiə xətti
barəsində vacib məlumatlar əldə olundu.
644
İngilis zabiti Raulinson sentyabrın 13-də təxribat qrupu ilə Lənkərana yollanmalı, daha sonra Muğandan
QİO-nun arxasına keçməli və körpülər, dəmir yolları, anbarları partlatmalı idi; QİO-nun cəbhədəkı fəallığı və
son hücuma hazırlaşmağı buna imkan vermədi, üstəlik hücumun sentyabrın 14-də olması müəyyən ediləndən
sonra Denstervil Raulinsonun tapşırığını ləğv etdi.
645
Sentyabrın 13-də saat 17:11-də Hacı Həsən kəndinin qərbindəki müşahidə məntəqəsində Nuru paşa Bakı
üzərinə həlledici hücum əmrini imzaladı. Əmrə əsasən: hücum sentyabrın 14-də gecə başlamalıdır; 5-ci Qafqaz
firqəsinin piyada hissələri saat 2-də Hacı Həsən kəndinin cənubundan Sarıhacılı kilsəsi istiqamətində hərəkətə
keçərək, süngü və əl qumbaralarından istifadə etməklə düşmənin 1-ci müdafiə xəttini, sonra isə 2-
ci xəttini tutmalıdır; tutulan 1-cə xəttə pulemyotlar yer-ləşdirilməli, hücum istiqamətində ərazi top atəşinə
tutulmalıdır; düşmən döyüş xəttinə ehtiyat qüvvəsini gətirə bilməsin deyə, onun arxa yolları top
atəşinə tutulmalıdır, eyni zamanda kiçikçaplı toplar piyadalarla birlikdə hərəkət etməyə hazır
olmalıdırlar; 106-cı və 107-ci alaylar firqənin ehtiyatı hesab olunaraq hər an hərəkətə keçməyə hazır
olmalıdırlar; zirehli qatar Heybət stansiyasına irəliləyərək Qurd qapısında qurulan topların atəşini özünə cəlb
etməli və firqənin sağ cinahını qorumalıdır. 15-ci firqə gecə yarı hərəkətə başlayaraq Biləcəri,
Balaxanı, Suraxanı və Əhmədli istiqamətlərində kəşfiyyat aparandan sonra hücüma keçərək Əhmədlini
tutmalıdır.
646
5-ci firqənin hərəkətlərini 11 qüdrətli, 3 rus səhra, Şnayder, 5 rus dağ topları, 8 qaubitsa dəstəkləməli idi.
Ön xəttdə 9-cu və 56-cı alaylar getməli, daha sonra 13-cü və nəhayət 10-
cu alaylar hücuma qoşulmalı idilər. Alayların qarşısında ağır
vəzifə qoyulmuşdu: gecə ikən Şubanı yüksəkliklərindən enərək
dəmir yolunu keçmək, Qurd qapısının sərt təpəliklərinə qalxmaq
və bütün hərəkət zamanı səssizliyə riayyat etmək. Müdafiə xətti
yarıldıqdan sonra 56-cı alay Sallaxananın şimal hissəsi ilə, 9-cu alay
isə Sallaxana ilə Maşatlıq arasında irəliləməli idilər. Şəhərə hakim
olan yüksəkliklər tutulandan sonra alaylar mövqelərində
möhkəmlənib növbəti əmri gözləməli idi. Firqənin topları üç
qrupa bölündü: 1-ci və 2-ci qruplar Bayıl və Bibi- Heybət
istiqamətindən ehtimal edilən düşmən hücumunu dəf etməli, 3-cü qrup
cəbhənin sol cinahını nəzarət altına almalı idi.
647
15-ci firqənin 38-ci alayının tərkibindən hər birində 40 nəfər olan iki kəşfiyyat
qrupu Biləcəri istiqamətinə göndərilməli idi. 38-ci alayın iki taboru Binəqədinin cənubundakı Yanardağın
ətəklərindən Biləcəri istiqamətində hücuma keçməli, 3-cü tabor ehtiyatda qalmalı idi.
640
Süleymanov M.S. Qafqaz İslam Ordusu, s.336.
641
Budak M. Nuru paşanın raportu, s.455.
642
1 dəniz mili - 1852 metr.
643
Денстервиль, с.260-261.
644
Süleymanov M.S. Azərbaycan Ordusu, s.133.
645
Денстервиль, с.258.
646
Yuceer N. Birinci Dünya savaşında, s.116.
647
Süleymanov M.S. Qafqaz İslam Ordusu, s.340.
151
Dostları ilə paylaş: |