Ağayev yusiF ƏHMƏdov səbuhi İstiqlal Yürüşü
Yüklə 5,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
Mirzə Qacar başçılıq edirdi. Avqustun 5-də Qafqaz hərbi dairəsinin qərargah rəisi Yelizavetpol qubernatoruna çağırışı başlamaq barəsində məktubla xəbər vermiş, avqustun 27-də isə qubernator tələb olunan 400 süvari əvəzinə 2000-dən artıq könüllünün toplandığını bildirmişdir. Qubernator yazırdı ki, alayın heyəti döyüş bayrağı kimi onlara 1-ci atlı müsəlman alayının (1828-ci ildə təşkil edilib, 1830-cu ildə fəxri bayraqla təltif edilib) Şuşa qəza idarəsində saxlanılan fəxri bayrağını verməyi xahiş edir. 205 Milli süvari paltarı ilə bərabər qaragül dərisindən papaq və yapıncı geyən, nizami silahlardan (tüfəng, nizə və şaşka) başqa ənənəvi xəncər daşımaq hüququ olan süvarilərin göndərilməsi təntənəli şəkildə həyata keçirildi. Alay yola düşərkən onu əhali ilə birlikdə axund Hüseyn Əfəndi Əfəndiyev yola salmışdır. Alay Ukraynada olan zaman onun tərkibinə Şərqə vurğunluğu ilə seçilən Fransa vətəndaşı Şarl Testenuar qatılmış və alayın süvarisi olmaq hüququ ona da verilmişdir. Tatar süvari alayı cəbhə bölgəsinə beş eşalonla 1914-cü il, 11-13 sentyabr tarixlərində yollandı. Sentyabrın 12-də Qafqaz süvari diviziyasının komandiri Böyük knyaz Mixail Aleksandroviç Yelizavetpol qubernatoruna teleqram ünvanlayaraq alayın təşkilinə görə "şəhər əhalisi, qəza nümayəndələri və igidlərə” təşəkkürünü bildirmişdir. Alayın baş axundu vəzifəsinə görkəmli Azərbaycan şairi Məhəmməd Hadi təyin edilmişdi. Tatar süvari alayının ilk komandiri podpolkovnik P.A.Polovsev (01.09.1914-25.02.1916), sonra polkovnik F.N.Bekoviç-Çerkasski (25.02. 1916-05.07.1917), axırda isə polkovnik L.Maqalov (05.07.1917-ci ildən) olmuşdur. 206 Bessarabiya zadəganlarından olan Pyotr Aleksandroviç Polovsev 1874-cü ildə Peterburqda anadan olmuşdur. Qusar alaylarında xidmət etmiş Polovsevin məhz Tatar alayına komandir təyin edilməsi təsadüfi deyildi. Azərbaycanlılara böyük hörmətlə yanaşan, Azərbaycan adət- ənənələrini alayda saxlamağa imkan verən, şücaət və qorxmazlığı ilə seçilən Polovsev barəsində rus zabitləri deyirdilər ki, "onun bədəni rus, ruhu isə tatardır". Alay komandirinin köməkçiləri əslən Bakıdan olan podpolkovnik Vsevolod Staroselski və rotmistr Şahverdi xan Əbülfət xan oğlu Ziyadxanov təyin edilmişdilər. 1916-cı ilin əvvəllərində polkovnik A.Polovsev Qafqaz yerli süvari diviziyasının qərargah rəisi təyin edildi. 1917-ci ilin mayında Petroqrad hərbi dairəsinin komandanı təyin edilən general-mayor P.A.Polovsev şəxsən hərbi nazirə müracəit edərək yeni vəzifədə Tatar süvari alayının uniformasını daşımaq hüququnu qazanmışdır. 1917-ci il sentyabrın 2- də general P.A.Polovsev Qafqaz yerli süvari korpusunun komandiri təyin edilmişdir. Polovsev inqilabi hadisələrin dəhşətlərini görərək Müvəqqəti hökumətdən hissələrinin Qafqaza göndərilməsi barədə razılıq almağa nail ola bildi. Korpusun hissələrini Şimali Qafqazda yerləşdirən Polovsev özünə doğma bildiyi Tatar alayını Azərbaycana göndərdi. Oktyabrın 26-da Polovsev Yelenendorfa (Yelizavetpol yaxınlığında alman koloniyası) gələrək burada Tatar süvari alayına baxış keçirdi və alayın hazır hərbi hissə olmasını təsdiqlədi. 207 Polovsevin sonrakı taleyi məlum deyil. Tatar alayının formalaşmasında 8-ci ehtiyat süvari alayının müsəlman zabit və unter-zabitləri iştirak edir, onlara alayın təşkilində köməklik göstərmək üçün 16-cı Tver draqun alayından polkovnik Şahzadə Feyzulla Mirzə Qacar başçılıq edirdi. Şahzadə Feyzulla Mirzə Qacar 1872-ci ildə çar ordusunun polkovniki Şəfi Xan Qacarın ailəsində anadan olub. 208 Tiflis kadet korpusu və Nikolayev süvari məktəbini bitirdikdən sonra draqun alaylarında xidmət edən Feyzulla Mirzə 2-ci Dağıstan alayının (komandir Hüseyn Xan Naxçıvanski) tərkibində Rus-Yapon müharibəsində iştirak etmiş, şəxsi şücaəti ilə seçilmişdir. Ayağından ağır yaralanan Feyzulla Mirzə dəfələrlə təltif edilmişdir. I Dünya müharibəsi başlayanda rotsmistr rütbəsində olan Feyzulla Mirzə eskadron komandiri idi. 15 fevral 1915-ci il tarixində Brın kəndi uğrunda gedən döyüşdə geri çəkilən Uman kazak alayının dörd süvari bölüyünü saxlayıb, ona ürək-dirək verən, onları yenidən düzənləyib döyüşə aparan və qələbə qazanan Şahzadə Feyzulla Mirzə Qacar Müqəddəs Georgi ordeninin 4-cü dərəcəsi ilə təltif edilmişdir. 1915-ci fevralın 17-də polkovnik F.M.Qacar Çeçen süvari alayının komandiri təyin edildi. İyul ayında Şahzadə Feyzulla Mirzə Qacar 2-ci süvari briqadanın (Çeçen və Tatar alayları) komandiri təyin edildi. Dekabrın 9-da polkovnik Feyzulla Mirzə Qacar ağır yaralanmış, lakin sağalandan sonra 1917-ci ilin fevralında yenidən diviziyaya qayıtmış, Çeçen süvari alayının komandiri təyin edilmişdir. May ayında general-mayor rütbəsinə layiq görülən Feyzulla Mirzə Qacar 2-ci süvari briqadanın, 1917- ci ilin avqustunda Qafqaz yerli süvari diviziyasının komandiri təyin edildi. 3-cü dərəcəli Müqəddəs Georgi və "Qızıl silaha" təqdim edilən şahzadə onları ala bilmədi: imperiyanın parçalanması buna imkan vermedi. 209 1918-ci ilin dekabrınadək Pyatiqorskda diviziyanı saxlamağa çalışan və dağılmaqdan qoruyan Feyzulla Mirzə Qacar Azərbaycana gəlir və Azərbaycan 205 РГВИА, ф. 3642, оп.1, д.7, л.47-47об. 206 РГВИА, ф. 3642, оп.1, д.8, л.41. 207 Иванов Р.Н. Именем Союза, с.95. 208 Исмаилов Э.Э. Георгиевские кавалеры-азербайджанцы. Москва, 2005,с.203-205. 209 Исмаилов Э.Э. Георгиевские кавалеры, с.206- 221. 78 Yüklə 5,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|