Ordusuna xidmətə qəbul edilir. O 1-ci süvari diviziyanın komandiri təyin olunur, eyni zamanda Gəncə şəhəri
hərbi qarnizonu rəisi vəzifəsini də icra edir.
210
Sovet hakimiyyəti qurulandan sonra onun taleyi məlum deyil.
Bu zaman Tatar və Çeçen alayları diviziyanın 2-ci süvari briqadasını təşkil edirdi (briqada
komandiri polkovnik K.Xaqandokov).
1914-cü il noyabrın əvvəllərində diviziya 2-ci süvari korpusun (komandir general-leytenant Hüseyn Xan
Naxçıvanski) tərkibinə verildi.
211
Lvov şəhərində hissələrə baxış keçirən Xan
Naxçıvanski onların hazırlıqlarından razı qaldı. Jurnalist İlya Tolstoy (məşhur yazıçı Lev Tolstoyun
oğlu) özünün "Al başlıqlar" ("Алые башлыки") oçerkində yazırdı: "Biri digərindən gözəl olan
alaylar süvari şəkildə yürüş qaydası ilə keçirdi, bütün şəhər indiyənədək görmədiyi tədbiri seyr
etməyə yığışmışdı... Öz tütəklərində hərbi xalq mahnılarını çalan zurnaçıların müşayiəti ilə sinirli,
gözəl atlar üzərində oturmuş, qəşəng çərkəzi paltar geymiş, qızıl və gümüşlə işlənmiş silahlara malik olan, al-
qırmızı başlıqlı qarabəniz, çevik, qürurlu və ləyaqətli süvarilər bizim yanımızdan keçirdi". Baxışdan
dərhal sonra Sana çayı sahilinə çıxarılan alaylar Polyançik, Rıbne, Verxovina-Bıstra
istiqamətlərində ağır döyüşlərə atıldılar. 1915-ci ilin yanvarında düşmənin Peremışl
istiqamətinə yürüşünün qarşısını almaq üçün Tatar alayı hətta piyada halda vuruşmalı olmuşdur.
"Müharibə salnaməsi" adlı topluda "Dikaya diviziya" oçerkində qeyd edilmişdir: "Karpatlarda qar
var, hər tərəf ağdır. Qabaqda təpələrdə, qar səngərlərində avstriya piyadaları yerləşiblər. Hər
tərəfdə güllələr uçur... Hamısı özümüzkülərdir. Əhmədi yaralasalar İbrahim çıxardar, İbrahimi
yaralasalar İsrayıl çıxardar, Abdullanı yaralasalar İdris onları daşıyar. Daşıyıb çıxararlar, nə yaralını,
nə də ölünü düşmənə qoymazlar... Alay yürüş üçün düzüldü. Ehtiyat kolonunda qəhvəyi - boz atlar üzərində
süvarilər dayanmışdı. Yəhərlərin arxasına qara yapıncılar asılmış, atların yanlarından əlvan xurcunlar sallanır,
qəhvəyi papaqlar alınlara düşür. Qarşıda döyüş var, çünki düşmən yaxındadır. Ağ atın belində, çiynində
tüfəngi olan molla kolonun qabağına çıxır... Molla döyüşdən əvvəl dua edir... Qaş-qabaqlı üzlər ona
dinməz qulaq asırlar. "Amin"- cərgələr səslənir, Amin, Allah, Allah!" Əllərini alınlarına apardılar, üzlərinə
çəkdilər, sanki ağır fikirləri sildilər, yüyənləri çəkdilər. Döyüşə getməyə hazırdılar. Ya Allah, Allah
yolunda irəli!"
212
Qalisiya əməliyyatında Tatar alayı Karpart dağlarını aşaraq düşmən arxasına keçməklə
nəticələnən məşhur bir reyd etmişdi. 1915-ci ilin fevralında diviziya uğurlu hücum əməliyyatları keçirdi.
Fevralın 15-də
Brin kəndinə Çeçen və Tatar alayları hücum etdi. Əlbəyaxa döyüşdən sonra kənd alınmış və
A.Polovsev
Müqəddəs Georgi ordenin 4-cü dərəcəsi ilə təltif edilmişdir.
Yelizavetpol qubernatoruna məktubunda Polovsev yazırdı: "Yerli
diviziyada birinci olaraq Tatar alayı öz komandirinə Georgi xaçını
qazandırmışdır. Yüksək təltif nişanı ilə fəxr edərək onu tatar süvarilərin yüksək
döyüş keyfiyyətləri və şücaətinə verilmiş qiymət hesab edirəm.. "
213
Fevralın 21-
də Xan Naxçıvanski böyük knyaz Mixail Aleksandroviçə düşməni Tlumaç
mövqelərindən qovmağı əmr etdi. İrəli göndərilən Tatar və Çeçen
alayları tapşırığı yerinə yetirdi. 1915-ci ilin avqust ayında Dnestr çayının
sol sahilində ağır döyüşlər gedirdi. 2-ci süvari briqada
Vinyatınsı
hücumunu
Çerkasski
rayonunda
250
süvari itirməklə düşmənin 5
irimiqyaslı
dəf etmişdir. Əslən qabardin olan Tembot Janxotoviç Bekoviç-
(son-ralar adını dəyişdirib) 1916-cı ilin əvvəllərində Tatar
süvari
alayına komandir təyin olundu. 1916-cı il yanvarın 21-də diviziya
tərkibində yeganə olaraq Tatar alayına imperatorun əmri ilə fəxri ştandart verilmişdir.
214
Rusiya ordusunda
ştandartla təltif edilmə kollektiv təltif nişanları sırasında ən vacibi sayılırdı. Mayın 31-də Tatar alayı yenidən
fərqləndi. Tışkovsı
kəndi hücumla alınarkən burada düşmənin 6 zabiti və 171 əsgəri əsir götürülmüşdü. Dərhal
mövqelərini vəziyyəti bərpa etməyə çalışan avstriyalılar iri qüvvələrlə bir neçə dəfə hücum etmiş, lakin 256
nəfər itirərək geri çəkilməyə məcbur olmuşdular. Bu döyüşə görə Bekoviç-Çerkasski Müqəddəs Georgi ordenin
3-cü dərəcəsi
ilə təltif edilmişdir.
1916-cı ilin yayında Tatar süvari alayı Cənub-Qərb cəbhəsinin "Brusilov əməliyyatı"nda iştirak
edir.
İyunun əvvəllərində ağır Çernovisı döyüşlərində qalib gələn Tatar alayı Çeremoş çayına çıxmış, sonra isə Çeçen
alayı ilə birgə düşmənin atəşi altında çayı keçməyə müvəffəq olmuşdur. Rostoku tutaraq alaylar sürətlə
Prut
çayı istiqamətində irəlilədilər. 1917-ci ilin mayın 14-də Tatar süvari alayının komandiri polkovnik knyaz Levan
Luarsaboviç Maqalov təyin edildi (rəsmən iyul ayından komandir vəzifəsində təsdiqlənib).
210
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası, c.1, s.94.
211
Иванов Р. Н. Генерал-адъютант его величества. Москва, 2006, с.211-219.
212
İnformasiya Azərbaycan hərb tarixinə həsr olunmuş www. savaş. az saytından götürülmüşdür.
213
Исмаилов Э.Э. Георгиевские кавалеры, с.212.
214
РГВИА, ф.3530, оп.1, д.131, л.12.
79
Dostları ilə paylaş: |