26-da Cənub qrupu irəliləyərək 3 kəndi və Qarasu stansiyasını azad etdi. İyulun 27-də qrupun qərargahı bura
köçürüldü. Qrup həmçinin Kür çayı boyunca mövqe tutmuş Əhməd Həmdi bəyin qüvvələri ilə əlaqə yaratdı.
Cənub qrupu və Əhməd Həmdi bəyin dəstələri üzbəüz irəliləməyə başladıqda gözlənilmədən
Hacıqabulda cəmləşmiş sovet qoşunları mühasirə təhlükəsi ilə üzləşdi. Hücumun qarşısını almaq
üçün kifayət qədər qüvvələri olmayan sovet komandanlığı bundan ehtiyat edərək Hacıqabulu tərk etməyi
əmr etdi.
491
V.İ.Leninə göndərdiyi teleqramda S.Şaumyan göstərirdi ki, Q.Korqanov məcburiyyət
qarşısında Hacıqabulu tərk etmək əmrini verdi, çünki Kür çayı istiqamətindən irəliləyən süvarilər
az qala sovetləri mühasirəyə salacaqdırlar. Məktubda qeyd edilirdi ki, infrastruktur dağıdılıb, yollar
və körpülər partladılıb.
492
İrəliləyən Cənub qrupu Müsüslüdən Bakıya qədər 22 körpünün partladılmasını
qeyd etmişdi.
493
Hacıqabulun özündə stansiya tikililəri, neft, benzin, ağ neft çənləri partladılmış və ətraf ərazi
viran qoyulmuşdu.
Cənub qrupu qarşısında olan düşmən Pirsaat stansiyası ətrafında, Şimal qrupu qarşısında olan düşmən isə
Cəngi ətrafında mövqe tutmuşdu. Cənub qrupunun irəliləməsi üçün ona istehkam bölüyü verildi və
bölük körpüləri yararlı vəziyyətə gətirməyə başladı. Əks tərəfdə düşmən qüvvələrinin çox olması
nəzərə alınaraq Cənub qrupundan bir tabor (38-ci alayın 2-ci taboru) və Gəncədə
yerləşən bir tabor (38-ci alayın 3-cü taboru) Şimal qrupuna tabe edildi.
İyulun 28-də verilmiş əmrə əsasən Cənub qrupu yayındırıcı
döyüşlər
apararkən Şimal qrupu hücuma keçməli və düşmənin Cəngi ətrafındakı
mövqelərini tutmalı idi.
494
Nuru paşanın raportuna görə, iyulun 27-də Azərbaycanın
qərb sərhədlərindən həyəcanlı xəbərlər gəldi. Azərbaycana
müdaxilə etmək üçün imkan axtaran Almaniya hökuməti hərbi
yola əl atmaq fikrinə düşmüşdü. Onun təhriki ilə Gürcüstan
qoşunlarının bir neçə dəstəsi
Azərbaycanın Qazax bölgəsində Sınıq körpü adlanan sərhəd məntəqəsinə hücum etdi. Orada gürcü və
alman bayraqları qaldırdılar. Türk zabitlərinin rəhbərliyi ilə Azərbaycan könüllülərindən ibarət dəs-
tələr əks-zərbə endirərək gürcü dəstələrini qovdular. Döyüş nəticəsində gürcü tərəfdən 26 nəfər
həlak oldu, 20 nəfər əsir götürüldü, 2 pulemyot ələ keçirildi. Zaqatala və Şəki istiqamətində də
sərhəddi pozmaq cəhdlərinin qarşısı qətiyyətlə alındı.
495
İyulun 28-də gecə saat 3-də başlayan hücum bolşevik - erməni qoşunları üçün gözlənilməz oldu.
Saat
11:30-da güclə özünə gələn sovet komandanlığı Şimal qrupunun hücumunun önündə gedən 2-ci mürəttəb
süvari
alayına qarşı 150 süvari, 2 top, 1 zirehli avtomobil, sonra isə
200
piyada və 50 süvari atdı; lakin süvari alayı 10-cu Qafqaz piyada alayı
ilə birgə düşməni əzdi və Cəngi ətrafındakı mövqeləri tutdu.
Cənub
qrupu yayındırıcı hücum təşkil etməsinə baxmayaraq
irəliləməyə və Pirsaat stansiyasının qərb tərəfinə çıxmağa nail
oldu. Axşam düşəndə qrupların hərəkəti dayandırıldı. Cəngi
uğrunda döyüşdə düşmənin 2 topu və 1 zirehli avtomobili ələ
keçirildi.
496
İyulun 28-də Bakı Soveti İcraiyyə Komitəsi bəyannamə yayaraq
hakimiyyəti ələ keçirmək istəyənlərin qarşısının alınması üçün,
əsas diqqəti QİO-ya qarşı yönəltməyin vacibliyini bildirirdi.
497
Bolşevik
aviasiyası daim kəşfiyyat uçuşları keçirir, QİO hərbi hissələrinin yerdəyişmələrini müəyyən etməyə çalışırdı.
İyulun 29-da türk-Azərbaycan hissələrinin hücumu davam etdirildi. Qruplar qarşılarında
dayanan qüvvələri məğlub edərək geri çəkilməyə məcbur etdi. Cəngi və Pirsaat stansiyası azad
edildi. Həmin gün Almaniya nümayəndələri QİO-nun hücumunun qarşısının alınması məqsədi ilə
Osmanlı dövlətinə təzyiqi artıracaqları haqqında Sovet Rusiyasına vəd verdilər.
İyulun 30-da hücumu davam etdirən qruplar Bakıya doğru hərəkət edirdilər. Şimal qrupu
Atbatandan cənuba doğru hücuma keçdi. Onun qarşısında bir piyada taboru, 200 süvari, 2 top və 3 zirehli
avtomobili olan düşmən dayanmışdı. Buna baxmayaraq saat 12:30-da düşmənin cəbhəsi yarılmış və o,
Xırdalan istiqamətində geriyə çəkilməyə başlamışdı. Bakının sovetlər tərəfindən yaradılan birinci
müdafiə xətti məhz Xırdalandan keçirdi. Düşmən Qobu ətrafında əvvəlcədən qazdığı səngərlərdə də
möhkəmlənə bilmədi və geri çəkildi.
498
Başıpozuq bir bölüyün Sumqayıt tərəfə qaçdığı nəzərə alınaraq onu məhv etmək üçün dəstə ayrıldı. Dəstənin
491
Süleymanov M.S. Qafqaz İslam Ordusu, s.249.
492
Большевики в борьбе за победу, с.610.
493
Süleymanov M.S. Azərbaycan Ordusu, s.114.
494
Süleymanov M.S. Qafqaz İslam Ordusu, s.250.
495
Budak M. Nuru paşanın raportu, s.460.
496
Yuceer N. Qafqaz İslam Ordusunun Bakı şəhərini azad etməsi, s.334.
497
Большевики в борьбе за победу, с.608.
498
Süleymanov M.S. Azərbaycan Ordusu, s.114.
132