МЕЖДУРОДНАЯ КОНФЕРЕНЦИЯ
АКАДЕМИЧЕСКИХ НАУК
93
ishlovchiga to'g'ri keluvchi asosiy kapital hajmi hisoblanadi. Ma’lum vaqt ichida,
kapitalning hajmi mutloq ko'payishi mumkin. ammo
ishchi kuchi soni tezroq
o'ssa, mehnat unumdorligi pasayadi, chunki har bir
ishchining asosiy kapital
bilan qurollanganlik darajasi kamayadi.
Ma’lumki, yalpi milliy (ichki) mahsulot ishchi kuchi,
kapital va tabiiy resurslar
sarflarining funksiyasi hisoblanadi,
ya'ni: Y = f ( L , K , N ) .
Bu yerda: Y — yalpi milliy (ichki) mahsulot;
L — ishchi kuchi sarflari;
К — kapital sarflari;
N — tabiiy resurslar sarflari.
Bu funksional bog'lanishdan kelib chiqqan holda iqtisodiy o'sishni
belgilab
beruvchi bir qator xususiy ko'rsatkichlarni keltirib chiqarish mumkin:
1) mehnat unumdorligi (Y/L) - mahsulot ishlab chiqarish hajmining jonli mehnat
sarflariga nisbati;
2) mehnat sig‘imi (L/Y) — jonli mehnat sarflarining
mahsulot ishlab chiqarish
hajmiga nisbati;
3) kapital samaradorligi (Y/K) - mahsulot ishlab
chiqarish hajmining unga
sarflangan kapital xarajatlariga nisbati;
4) kapital sig‘imi (K/Y) — kapital xarajatlarining mahsulot ishlab chiqarish
hajmiga nisbati;
5) tabiiy resurslar samaradorligi (Y /N ) — mahsulot ishlab chiqarish hajmining
unga sarflangan tabiiy resurslar xarajatlariga nisbati;
6) mahsulotning resurslar sig‘imi (N /Y ) — tabiiy resurslar sarfining mahsulot
ishlab chiqarish hajmiga nisbati;
7) ishchi kuchining kapital bilan qurollanganlik darajasi (K/L) —
ishlab
chiqarish jarayonida qoMlanilayotgan kapital hajmining ishchi kuchi miqdoriga
nisbati. Iqtisodiy o'sishni tahlil qilishda yuqorida ko'rib chiqilgan
ko'rsatkichlardan tashqari yana keyingi qo'shilgan
ishlab chiqarish omillari
unumdorligi ko'rsatkichlari ham muhim ahamiyat kasb etadi. Bu ko'rsatkichlar,
boshqa omillar sarfi o'zgarmagani holda, har bir alohida omil sarfining
qo'shimcha o'sishi ta'sirida mahsulot ishlab chiqarish hajmining qo'shimcha
o'sishi hajmini belgilab beradi:
1) keyingi qo'shilgan mehnat unumdorligi (AY/AL);
2) keyingi qo'shilgan kapital unumdorligi (AY/AK);