Akademikin Son eseri
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
dostundan uyğun həmsöhbət tapmamışdı. Baxdığı arxiv sənədlərinin təsirindən dəli olmaq dərəcəsinə gəlmişdi, ürəyi partlayırdı. On minlərlə say-seçmə insan – alim, neftçi, yazıçı, aktyor, yüksək peşə sahibi, rektor, institut direktoru, general amansız bir şəkildə, məhkəməsiz, şahidsiz-sübutsuz, şikayət qəbul edilmədən güllələnsin... Saralmış kağızları oxumaq belə əzablı bir işdir, zülmdür. – Slava, belə allahsızlıq olarmı? İstirahət günü də yalançı məhkəmələr ara verməyib. Bayram günü də hökm çıxarıb güllələyiblər. Sanki bir dəqiqə də gecikmək olmazmış. Bu millətin axırına çıxmaq üçün işə salınmış üçtəkərli maşın dayanmadan doğrayıb keçib. Hər on beş dəqiqədən bir yeni qərar, yeni-yeni qurban! Qonaq onu sakitləşdirmək üçün söz tapmırdı: – Qardaş, Stalin eyni şəkildə ruslara da, öz gürcülərinə də aman verməyib. – Bilirəm, bilirəm, ruslar çox yazdılar bu barədə... Onların faciələrini də bilirəm. Öldürməyə imkanları çatmayanda gəmilər, qatarlar dolusu alimlərin, din xadimlərinin Avropaya ötürüldüyündən, Berdyayevlərin taleyindən də xəbərim var. Onlar da öz xalqlarının qaymağıydı. Savadsız bolşeviklər onlarla danışanda öz cahilliyini ört-basdır etmək üçün şantaja əl atırdılar. Nisbətən ağıllıları bunu etiraf edib, “sənin nə dediyini anlamıram, ancaq hiss edirəm ki, dahisən” – deyib vəziyyətdən çıxırdı. Kütbeyin inqilabçı belə dahilərlə bir arada necə yaşaya bilərdi? Sürgündən, ölkədən uzaqlaşdırmaqdan başqa yol tapa bilmirdilər. Ancaq heç yerdə Bakıdakına bənzər bir sallaqxana olmayıb. Bir də Axısxa türklərinə ağlasığmaz bir zülm edilib. Yüz min insanı xəbərdar etmədən, cəmi iki saatın içində doldur maşınlara. Həm də aldat ki, üç-dörd günə qayıdacaqsınız evlərinizə, onlar da heç olmasa bir həftəlik yemək, soyuqdan qorunmağa yorğan-döşək götürməsinlər... Qışda, bir ay ac-susuz... Yollar boyu ölən minlərlə adamı vaqondan tulla çöllərə, qurd-quşun ağzına... Həm də nə vaxt eləyiblər bunu? Müharibənin bitməsinə beş ay qalmış... Belə zülmü ağıl almır... Bunu necə yazasan? Başda Stalin dayanır, icraçıları da Mikoyanın qohumları... Burda da, orda da bu iş bilərəkdən tapşırılıb daşnaqdı, daşşaqdı nədi, onlara... Bu sözü eşidəndə qonaq “Ey, komandir, yavaş! Bura sənə səngər deyil!” – söyləyərək mətbəxə tərəf işarə etdi. Ziyad bəy halını pozmadı: – Onların övladlarına, bizim düşmənlərimizə, Sumbatyanlara tapşırılıbmış. 1905- ci ildə, 1918-ci ildə yarımçıq qalmış işlərini sovet hökumətinin qərarı ilə rəsmiləşdirərək, davam etdirmişlər. Təsəvvür edə bilirsən, 1920-ci ildə Azərbaycan hökuməti Qızıl ordunun Bakıya gəlməsinə razılıq verir; ordu kimsəyə toxunmayacağına, əmin-amanlığı qoruyacağına imza atır, sazişlər bağlanır, ancaq sərhəddən içəri atdığı ilk addımdan başlayaraq kənd-kənd ağsaqqalları qurşuna düzür. Bakıya girən günün sabahı başlayırlar oğraşdığa. Təkcə 20-ci ildə 48 min insanın başı kəsilir. Kaş elə bizimkiləri də Rusiyada elədikləri kimi qatara, gəmiyə doldurub Avropaya ötürəydilər. Lap Sibirə sürgün edəydilər, ancaq belə amansızlıqla öldürməyəydilər... Qonaq onun sözünü kəsdi: – Qırx səkkiz min deyirsən, sən 48 milyondan danış! Bolşevizmin insanlığa gətirdiyi faciə rəqəmlərə sığmır... Ziyad bəy sanki onu eşitmirdi: – Mən sənə bir ildə öldürülənləri deyirəm. Sən bu rəqəmi vur otuz üçə. Stalin ölənə kimi əl çəkməyib bizim millətdən... Köhnə Bakı rusları iyirmi-otuzuncu illərin qırğınları barədə çox şey bilirdi. Vyaçeslav dostunu sakitləşdirmək üçün bildiyi əhvalatlardan danışmağa başladı: – Bizim məhəllədə bir Mansur kişi vardı. 1920-ci ildə Qızıl ordunun Bakıya gəlişini yaxşı xatırlayırdı. Sən “başı kəsilib” deyirsən. Ancaq o deyirdi ki, gülləyə qənaət etmək üçün adamları öldürməyin “asan” yolunu tapmışdılar. Məsələn, şəhərdə gözlərinə dəyən nə qədər sağlam, boylu-buxunlu adam vardısa, doldururdular gəmiyə. Aparıb dənizin ortasına töküb qayıdırdılar. Ancaq bir dəfə bir kişi hansı möcüzəyləsə üzüb Bayıl tərəfdə çıxır sahilə. Cəbhəçi dostunun bu sözləri Ziyad bəyi həyəcanlandırdı: – Gör nə güclü, nə cəngavər adammış! Qonaq onun sözünü yarımçıq kəsdi: – Elə bilirsən bu igidliyinə görə onu bağışlayıblar? Əlbəttə, bağışlamayıblar! Başqa gəmiyə basıb yenidən göndəriblər dənizin ortasına... Ziyad bəy coşdu: – Yer üzündə hər kəs bunların əsl adını bilməlidir: İnsan qatilləri! Allah Yer üzünə Əzraili Stalinin və Beriyanın cildində göndəribmiş. Başa düşmürəm, nəyin intiqamını alırmışlar? Millətin genefondu olan və yüz illərlə böyüyüb gəlmiş bütöv nəsillərin kökü kəsildi. Hətta bəzi ziyalıları güllələməklə ürəkləri soyumayıb və ya sən demiş, güllələrinə qənaət üçün generalları, alimləri diri-diri doğrayıblar. Tək Şuşada Qacar ailəsindən üç generalı bir gündə doğrayıblar. Bunun adı nədi, Slav? Sonra da bunun üstündən “yaşasın sosializm, yaşasın xalqlar dostluğu!” deyib, sinəsi dağlanan milləti məcbur ediblər ki, cəllada mədhiyyələr söyləsin... Kirov, Serebrovski, Mirzoyan... Hamısı bu xalqın düşməni!.. 1920-dən 1938-ə qədər ölkədə başıpapaqlı ovuna çıxıblar. Sonra da müharibə maşını işə düşüb... Dostunu nə yolla sakitləşdirəcəyini bilməyən yazıçı qədəhi qaldırdı: – Yaxşı da! İndi sən də ürəyini partlat, nə olacaq? Biz bakılılar səbirli oluruq axı! – Da paşol tı! Yeşyo poetom nazıvayetsya! Belə yaşamaq nəyimə lazım? Elə alimləri güllələyiblər ki, mən onların yanında aspirantlığa layiq deyiləm. Vyaçeslav qədəhi qaldırdı: – İçməyəcəyik? Akademik arağı başına çəkib, ağzına yemək almadan sözünü davam etdirdi: – Məni yandıran nəhəng kişilərin sındırılmasıdır. Axx, necə əziblər, alçaldıblar onları! Oxuyanda mərdliklərinə, düzlüklərinə heyran qalırsan. Günlərlə, aylarla dözüb, “mən bu işdən xəbərsizəm, əksinqilabçı deyiləm, Trotskidən xəbərim yoxdur, əsl kommunistəm!” deyib, dirəniblər. Sonra araya alıb o qədər döyüb, incidib, soyuq suda saxlayıb, dişlərini, dırnaqlarını söküb, ayaqlarından asıblar ki... və guya onlar da günahını boynuna alıblar. Təsəvvür edirsənmi? Bilir ki, boynuna alsa da, almasa da güllələnəcək, barı incidilməyim, deyir. Sən adlarını eşitmisən onların: Tağı Şahbazi, Hüseyn Cavid, Əhməd Cavad, Seyid Hüseyn, Çəmənzəminli... Fikir divləri olub bunlar! Sən bu nəhəngləri Tapuridzenin murdar təpiklərinin altında təsəvvür edə bilərsənmi?.. Burda akademikin səsi titrədi və başını masaya qoyaraq başladı hönkürtü ilə ağlamağa. İri bədəni əsir və masanı da silkələyirdi. Yoldaşı Mahirə xanım mətbəxdən çıxıb gəldi. Əlini ərinin çiyninə qoyub “sakitləş, uşaq deyilsən!” dedi, sonra onun yumşaq kürən saçını sığallamağa başladı. Ziyad bəy ağlamağını kəsdi, ancaq gecə boyu bu mövzudan uzaqlaşa bilmədi. – Elə bilirsən indikilər onlardan yaxşıdır? Əllərinə fürsət düşsə, eyni rəzaləti davam etdirərlər. Yazar bu dəfə onu gözləmədən arağı qurtumladı: – Mənim günahım nədir, onlara olan qəzəbini mənə niyə boşaldacaqsan? Akademik elə bil ayıldı: – Sən heç ağıllanmadın da! Mən dərdimi bölüşməyə çağırmışam səni, sən də səfeh-səfeh danışırsan. İstəyirəm sən də anlayasan ki, biz gəncliyimizi eşşəklərə qurban vermişik. Biz Avropa yollarını dizin-dizin sürünərək faşistləri Rusiyadan çıxaranda o qəhbə oğlu Stalin də mənim millətimi Krımdan, Şimali Qafqazdan, Gürcüstandan, Ermənistandan qoparıb evlərini yağmalatdırırmış... Azərbaycanda 38-ci ilə kimi törətdikləri cinayət azmış kimi bütün əhalini sürdürmək istəyirmiş burdan Təsəvvür eləyirsən? Bizimkiləri qovsunlar, bütün şəhər doldurulsun daşnaklarla. Ancaq birdən ayılıblar, ya da kimsə onlara anladıb ki, azərbaycanlıları sürgün etsək, Bakıda nefti kim çıxaracaq. Təyyarələr, tanklar yanacaqsız qalsa, necə savaşacağıq? Bakıya neftin xətrinə toxunmayıblar. Onlara qalsa, heç vaqon, maşın tədarükü görüb əziyyət də çəkməzdilər, mənim xalqımı Yüklə 0,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|