Akademikin Son eseri
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
əsəbiləşdirir. Filan bölmə üzrə bu qədər dissertasiya müdafiə edildi, filan sahəyə bu qədər vəsait ayrıldı; alimlərin maaşı on beş manat əlli qəpik artırıldı, aşkarlıq və yenidənqurma alimlərimizin ürəyindəndir, hamımızı səadətə qovuşduracaq... Kimsə daha da cuşa gələrək, salonu alqış sədalarına bürüyən bir təklif də verir: bəlkə Baş katib Qorbaçov yoldaşa alimlərimizin sevgisini izhar edən bir məktub ünvanlayaq və s. Bunlarla yanaşı, müzakirələrin əsas mövzusundan biri son zamanlar alimlər arasında ictimai fəallığın artmasıdır. “Milli məsələlərin müzakirə edildiyi məclislərdə alimlərimizin fəallığı rəhbərliyi narahat edir, Akademiyanı bu millətçi qaragüruhdan təmizləmək lazımdır. Bizim tarix, dil, ədəbiyyat, fəlsəfə konsepsiyalarımız qalıb bir kənarda, tanımadığımız müəlliflərin alternativ əsərləri çap olunur. Gündə bir kitab çıxır və əsas tənqid hədəfi bizim alimlərin illərlə zəhmət çəkib hazırladıqları çoxcildliklərdir. Bu, sovet elminə qarşı çıxmaqdır. Xalqımızın təşəkkül tarixi haqqında, vahid sovet xalqının maraqları nəzərə alınmaqla, Moskvada hazırlanmış ideya-nəzəri çərçivələri dağıtmaq istəyirlər. Bunlara qarşı mübarizə gücləndirilməli, alimlərimiz səfərbər edilməlidir...” Ziyad bəy bilirdi ki, ayağa qalxsa, yenə bir qovğa düşəcək. Bu zallarda otuzuncu illərin siyasi cəhaləti və ya düşmənçiliyi səviyyəsində səslənən fikirləri dinləməkdən yorulmuşdu. Ölkə dəyişiklik ərəfəsindədir, yeni bir intibah dalğası yüksəlir, ictimai fəallıq və hər xalqın özünüdərk sürəci yeni bir mənəvi mühit şəkilləndirir; bunlarsa hələ də Stalin dövrünün havasıyla danışırlar. Dişi bağırsağını kəsirdi. Ciddi bir işlə məşğulmuş kimi, önündəki kağızda cızma-qara edirdi. Yadına şairlərə yazdığı həcvlər düşmüşdü. Vallah, səbirli adamdır onlar. Mənə demirlər ki, ay alim qardaş, bu həcvdən bir neçəsini də elə böyür- başındakılara həsr elə. Hansı yolla və hansı elmi xidmətlərinə görə akademik olduqları anlaşılmayan, hər bir yenilikdən canlarına vicvicə düşən, oturduqları kürsüyə yapışıb qalan və kabinetlərindən naftalin iyi gələn qatı mühafizəkarlar dəstəsi qalıb bir kənarda, sən də düşmüsən bu dilinin ucunda həqiqət göyərdən şairlərin üstünə. Bəyəndin-bəyənmədin, cəmiyyət yenə onların ağzından eşidir sözün düzünü. Dünyada nələr baş verdiyini yenə onlar gizli-açıq deməyə cəsarət edirlər. Şeir məclisləri dolub-daşır. Sən də yoxlamaq üçün bu alim həmkarlarını çıxar millət arasına. Gör neçə adam dinləyəcək və dinləyənlər də inanacaqmı onlara? Birdən bu günlərdə yanına gəlmiş Sara xanım düşdü yadına. Görəsən burda oturanların neçəsi tanıyırdı onun atasını? Salona göz gəzdirdi. Bəli, burdakıların çoxu o xanımın atasının vaxtında gəlmişdi elmə. Bəziləri onun faciəsinin şahidi, bəlkə də birbaşa iştirakçısı olmuşdu... Elə bil qaynar su tökdülər başından... Alimlərin çoxu dostları idi. Aralarında tanınmış fiziklər, geoloqlar, riyaziyyatçılar, filosoflar vardı. Di gəl, son vaxtlar toxluqla, “buğda yeyib cənnətdən çıxmışıq” rahatlığı ilə deyilən hər söz onu əsəbiləşdirirdi. Hay salıb öz haqqını istəmək əvəzinə millətin başı altına yastıq qoyur hörmətli alim həmkarlar. Ziyad bəy getdikcə daha möhkəm şəkildə əmin olurdu ki, Sara kimilərin rahat yaşamasını istəməyən, onları incidən, alimlərin otuzuncu illər arxivlərini araşdırmasına əngəl olan elə o vaxt dostlarını “vətən xaini”, “millətçi” adlandırıb tutduranların övladlarıdır. Nə fərqi, atası gedib, oğlu böyüyüb tutub onun yerini. Bu düşüncəylə söz aldı: – Hörmətli həmkarlar! Sizin Heydər Hüseynovun qızının taleyindən xəbəriniz varmı? Rəyasət Heyətinin üzvləri bir-birinə baxdı. Demək istəyirdilər ki, bu sualın bizim yığıncağımıza nə aidiyyəti var. Bayaqdan onun dalğın halda pəncərədən bayıra göz qoyduğunu, aparılan müzakirələrə biganəliyini izləyən Həsən müəllim – Akademiyanın prezidenti – bu atmacanı cavabsız qoymadı: – Sənin fikrin ayrı yerdədir. İclasın gündəliyini eşitməmisən, Ziyad? – Yox! Fikrim burdadır, Həsən müəllim! Bu sualı da müzakirələri dinləyəndən sonra verdim. Həmkarlarını incitməmək üçün susdu. Sözünü davam etdirsə, deyəcəkdi ki, bu toplantıdakı çıxışlardan bəzisini dinləyəndə çaşıb qalıram, 37-ci ilin havası vurur adamı. O zamankı şərait olsa, çox şey yenə yüzə-yüz təkrar olunar. Ona görə də Heydər Hüseynovun adı gələndə susurlar. Səsi yüksəldi: – Mənə elə təəccüblə baxırsınız ki, sanki belə bir adam tanımırsınız. Bir vaxt üst qatdakı kabinetlərdən birində oturan böyük alimimizdən danışıram. Tək bir qızı qalıb, heç maraqlanan varmı onun taleyiylə? Akademik Süleyman Süleymanzadə açıq sezilən istehza ilə “sən də bizlərdən birisən, maraqlanıbsansa, bəsdir!” – dedi. Ziyad ona tərs-tərs baxıb sözünü davam etdirdi: – Şikayətə gəlmişdi. Xəstə, üzülmüş bir halda... Bizim Ədəbiyyat Muzeyində işləyir. Muzey işçilərinin qəpik-quruş aldığını bilirsiniz. Onu bundan da məhrum etmək, ixtisara salmaq istəyirlər. Məqalələrinin çapına mane olurlar. Tarix İnstitutunun direktoru, akademik Qafar Vəliyev ona tərəf baxmadan, “Bu məsələnin bizim yığıncağa dəxli yoxdur!” – dedi. Akademik onun sözünü ağzında qoydu: – Var! – dedi. – Elə birbaşa bizim iclasa aidiyyəti var. Ədəbiyyat İnstitutunun direktoru, professor Vüqar Hüseynli müdaxilə elədi: – Xəstədir o qız. Nə danışacağıq onun haqqında?! Ziyad bəy hövsələdən çıxdı: – Xəstə o deyil, bizlərik, Vüqar! Xəstə onu uşaqkən atasız qoyan və sahib çıxmayanlardır. Söhbətimizdən hiss elədim ki, o tam sağlam adamdır. Bu boyda itki və təzyiqlər qarşısında sınmadan yaşayır və üstəlik elmlə məşğul olursa, qəhrəmandır o qız! –Akademiyanın prezidentinə müraciətlə: – Həsən müəllim, sizdən xahiş edirəm, o qızı nəzarətə götürün, vəziyyətilə maraqlanın. Ya da birinə tapşırın bu işi. Qoy ixtisara salmasınlar. Ədəbiyyat İnstitutunun elmi əsərlərində məqalələrinin çapına mane olmasınlar. Tarixçi akademik səbirsizdi: – Hər kəs öz cəzasını çəkir. Atası nə yazdığını bilsəydi, sonra intihar da etməzdi. Akademik qəzəbdən dişlərini sıxaraq: – Düz deyirsən, intihar eləməli adamlar qala-qala o niyə qıymalıydı canına? Ancaq nəzərə alın ki, onu da bu mühit, daha doğrusu, tarixi sifarişlə yazanlar güdaza verdi. O, sizin ideologiya adlandırdığınız, amma nəticəsinə görə antimilli olan çərçivələrinizə sığmadığına görə bu yolu seçdi. Əslində azad düşüncəli və obyektiv tarixçiləri öz prinsiplərinizə uyğunlaşdırmaq da intiharın ayrı şəklidir. Bir gün millət yaxanızdan tutub soruşacaq: “Nə istəyirsiniz bu tarix elmindən?” Qafar Vəliyev də coşdu. – Bu vaprosu mən sənə vermək istəyirəm, qadası! – Sonra sözünün dalını çatdıra bilməyib ruscaya keçdi. – A vot, vı şto xatite ot istorii, sən ki, vastokavedsən, nə işin var Azərbaycan tarixində? Cild-cild dolaşıq tarix kitabı yazmısan. Cavanları çaş-baş salırsan... Qafarın çaşması Ziyad bəyi sakitləşdirdi. İstehzalı təbəssümlə dedi: – Düz deyirsən, mən sənin kimi tarixçi deyiləm. Sənə qalsa, bizim tariximiz İran tarixindən başqa bir şey deyil, biz də farsdan əmələ gəlmişik. Qafarın zəif yerinə toxunmuşdu: – Bilirəm, “biz türkük və bu torpaqların ən qədim aborigeniyik. Qafar Vəliyev tariximizi saxtalaşdırır” deyən gənclərin arxasında sən dayanırsan. Mənə hücumları təşkil elətdirən də sənsən. De görüm, bizim tarixi qədim İran tarixinə bağlamağın nəyi pisdir? – Qafar bəy! – Akademik hirslənəndə ona belə müraciət edirdi. – Sən təcrübəli alimsən, qədim dilləri bilirsən, bunu heç kim inkar eləmir. Sənin əleyhinə kampaniyanın başında mən dayanmıram, əksinə, hər yerdə sənə olan qəzəbi söndürməyə çalışıram. Ancaq onlar haqlıdır. Çünki sən ağlını və savadını millətin xeyrinə işlətmirsən. Zəif adam olsaydın, heç kimi maraqlandırmazdın; ancaq Yüklə 0,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|