Akademikin Son eseri
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
böyük miqdarda pullar... Amma bu təkliflə gələnlər onun otağından şil-küt vəziyyətdə, suları süzülə-süzülə çıxmışdılar. Cavab birmənalı idi: “Mən orda yaşasam da yenə indiyədək yazdığım kimi yazacağam, yəni həqiqəti...” Müxtəlif ölkə tarixçilərini də erməni diasporu və pulunun təsiri ilə azərbaycanlı akademikə qarşı qaldırmağa çalışırdılar. Onun ən kəsərli əsərlərinə oğurluq damğası vurmağa cəhd göstərir, yalan üstünə yalan uydururdular. Ancaq alim yorulmadan, dəyişilməz bir aramla çalışır və tez-tez öz balaca batalyonu ilə düşmən ordusuna qarşı dayandığı cəbhə illərini xatırlayır. Nə qədər böhtan atırlar atsınlar, onun əsərlərini oxuyan, tərçümeyi-halıyla tanış olan ciddi alimlər qarşısında papağını çıxarmağa məcbur idilər. Elə bir qəhrəmanlıq yolu keçən, ölümlərdən adlayan, belə əsərlər yazan bir insana dil uzatmağı günah sayırdılar. Ancaq qonşu respublikanın tarixçiləri uzun mübarizədən sonra onun elmi dəlilləri qarşısında gücsüz qalanda başqa yollar axtarırdılar. Erməni “elminin” bir dayağı da terrordur. Bunun ilk işarəsi 1988-ci ildəki siyahı ilə verilmişdi... *** Bütün yollar gəlib bir nöqtədə birləşirdi. Akademik bir dağ kimi ortadaydı və bir- birindən xəbərsiz bir neçə dəstəni düşündürürdü. Xarici şirkətlər, yerli pul düşkünləri, ticarət mafiyası, oliqarxlar, cəhalət bayquşları, üstəgəl, ermənilər və onların Bakıdakı uzantıları... İdeal bir münaqişə və fürsət burulğanı yaranmışdı. Üstəlik, bəzi vəzifəlilərlə açıq tənqidi dialoq belə bir təsəvvür yarada bilərdi ki, hakimiyyət də onu qorumur və onun varlığı hakimiyyəti də narahat edir. Yaxşıyla pisin, ağla qaranın sınırları qarışmışdı. Dünənin ateisti bu gün – ilahiyyatçı, dünənin türk düşməni – bu gün türkçü, dünənin İranşünası – bu gün Turançı olub; üstəlik bir sürü həvəskar, axına qoşulub gələn tarixbaz, səriştəsiz etnoqraf və etimoloq peyda olub; diqqətlə baxsan nə əvvəlki mövqeləri səmimi idi, nə indi səmimidirlər, heç nədən başları çıxmır, “qulaq ədəbiyyatı” əsasında danışırlar. Bu cür oyunbazlıqlar akademiki hövsələdən çıxarır və belə məsələlərdə hətta ən yaxın dostlarına da güzəştə getmir. 20-ci yüzil boyu davam etmiş repressiya, sürgün və köçürmələr, Güney Azərbaycandakı assimilyasiya, Dərbənd, Borçalı, İraq, Suriya türklərinin durumu, millətin gələcəyi ilə bağlı qayğılar ortadaykən bir də, müstəqillik əldə edildikdən sonra qarşılaşdığı və ya bəlkə də süni surətdə yaradılan sorunlar yüklənmişdi çiyninə. Bütün ziyalılar bu gündəydi. Həlli çox asan olan və yalnız milli səbatsızlıq üzündən yubadılan işlər onu əsəbiləşdirirdi. Bütün bunlar milli düşüncənin hələ də yetərli bir səviyyəyə yüksəlmədiyini göstərir. *** Səhər tezdən gənc alimləri və aspirantları yığmışdı. Belə yığıncaqlarda adətən Milli Məclisdə, başqa görüşlərdə içinə dolmuş hirsi öz yetirmələrinə boşaldardı. “Niyə tənbəlsiniz?”, “Niyə əsəriniz hazır deyil?”, “Müharibə şəraitində olan ölkənin alimi beləmi çalışar?” Ancaq bu gün sakit idi: “Ağır günlərdən keçirik, Akademiyanı qoruya bildik. Onu da hərraca çıxarmaq istəyənlər vardı, həm də bunlar bizim öz yetirmələrimizdi. Elmdən güclü silah olmadığını bilsələr də, alimlərə qarşı savaşdan əl çəkmirlər. Tariximizin, ədəbiyyatımızın da bizə ehtiyacı var. Şərqin böyük ölkələrinin – Çinin, Hindistanın, Misirin, Türkiyənin, İranın arxivlərində bizə aid olan və ya keçmişimizlə bağlı çoxlu əlyazma var. Onları sizdən başqa kim tapıb üzə çıxara bilər? Yatmaq lazım deyil, iş planlarınıza yenidən baxacağam. Tək-tək hər birinizin hesabatını dinləyəcəyəm.” Toplantıdan sonra Muradı saxladı. – Arxivdə işlərin necə gedir? – Maraqlı materiallar toplamışam. Qiymət verməkdə, doğruluğunu, əyriliyini müəyyən etməkdə çətinlik çəkirəm. Ancaq hansı qovluğu vərəqləyirəmsə, gözüm sizin dediyiniz qara siyahını axtarır. Mən də sizin kimi belə bir siyahının olduğuna inanıram. Akademik diqqətlə ona baxdı. Muradın bu mövzuya qayıtması gözlənilməz olmuşdu. Müstəqillik yolunda canını qurban verənlər, 20 Yanvarın, Qarabağ müharibəsinin şəhidləri, terror qurbanı olan dostlar, elm və dövlət xadimləri, ölkənin say-seçmə övladlarının bir vertolyota doldurulub ölümə göndərilməsi... dərd-dərd üstə gəlmiş, bir terror o birisini unutdurmuşdu. Birdən-birə ona elə gəldi ki, 30-cu illər ötüb keçməyib. Qəhrəman şair demiş, “Davam edir 37!” Üzünü aspirantına tutub, “daha o siyahını axtarmağa dəyməz, – dedi. – Çünki onu yazanlar bu gün də yaşayırlar. Cildlər dəyişilir, mahiyyət dəyişilmir. Onlar yaşadıqca nə siyahı tamamlanacaq, nə terror bitəcək”. *** Aysellə son görüşündən sonra Muradın içini dolduran narahatlıq daha da artır: “repressiyalar yüzlərlə xoşbəxt ocağı dağıdıb, külünü göyə sovurub; bəs sən səadətini niyə qurban verməlisən. Gördün akademik nə dedi? “Üz dəyişilir, iç əvvəlkidi. Cəlladlar dünən əlibaltalı idi, bu gün baltanı daş-qaşla bəzədilmiş telefonlar əvəz edir. Dünən diktatorlar baş kəsirdi, bu gün demokratlar onları mat qoyur. İnsan qəssabxanasının suçunu ayrı-ayrı adamların boynuna yıxmaq heç nəyi dəyişmir. Bütün düşüncə və idarəetmə sistemləri dövlət adından danışan, əmmaməli, şlyapalı, araqçınlı, başıaçıq Şeyxlər, Şahlar, Sultanlar, Baş nazirlər, Prezidentlər, Dini tədqiqat dəllalları tarix məhkəməsi qarşısında dayanmalıdır.” Sən tarixçisən, onları bir kənara qoyub öz sevdiklərin üçün məhkəmə qurursan. Nə təqsiri var Ayselin? Onun babası nə edə bilərdi? Sadəlövh uşaq kimi aparma özünü”. ...Bəzən təsadüflər insanın bütün taleyini dəyişir. Akademiyanın qarşısında qəfildən şair Altay Qızılbaşla üz-üzə gəldi. Maşından yenicə düşmüşdü. Onu doğması kimi qucaqladı: – Qanı niyə qaradır çöllər oğlunun? “Çöllər oğlu” sözü onu titrətdi. Az qala unutmuşdu “Yeni gün” uşaqlarının sözünü. Birdən-birə Murada elə gəldi ki, indi ona əzab verən suala cavab verə biləcək, onu anlaya biləcək tək bir adam varsa, o da təsadüfən gəlib dayanıb qarşısında. – Sizin məsləhətinizə ehtiyacım var. – Buyur! Muradın qoluna girib binanın yan tərəfinə doğru addımladı. Bir başa mətləbə keçmək çətin gəldi Murada: – Siz 37-ci ilin repressiya sənədlərində, ittihamlarda imzası olan ziyalılarımıza necə baxırsız? – Faciə qurbanı kimi... – Dostlarını satıb yaşayanlara da? Altay bəy bu məsələlər haqqında çox düşünmüşdü, öncə o imza sahiblərinə çox sərt yanaşsa da zaman içində fikri dəyişmişdi. İndi həmin hadisələr bir az fərqli müstəvidə görünürdü ona. Aydın məsələdir ki, Moskva üçün yaxşı və ya pis azərbaycanlı ifadəsi yoxdur. Nə qədər yaxşıdırsa, ağıllıdırsa, istedadlıdırsa o qədər arzuolunmazdır... – O qəssabxanada ölümdən yayınmaq müvəqqəti aldanışdı. Qurban gedən cismən öldürülürdü, onun əleyhinə yazan – ruhən. Repressiyanın növbəti dalğası dostlarını satıb qalanları da aparacaqdı. Müharibə mane oldu. Bir mərhələnin hökm kəsəni növbəti mərhələnin müttəhiminə çevrilir. Sonra ayaq saxlayıb Murada doğru döndü, – Səni kim maraqlandırır? Sözü uzatmağın mənası qalmamışdı: – Bakıda Ziyad bəydən və sizdən başqa məsləhət almalı adamım yoxdur. 37-ci ildə yazılan məktublarda mənə çox doğma olan qızın babasının imzasına rast Yüklə 0,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|