Akademikin Son eseri
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
uzaqlaşdı. Başından fəsini çıxarmayan, döşü ulduzlu, üzündə taleyə meydan oxuyan istehzalı təbəssüm, küçələrdən iri addımlarla keçən bu cəngavər görkəmli adamı tanımayan yoxdur, “sevməyən” də demək olar. İlk baxışdan hamının ürəyində özünə bir rəğbət oyadır. Yolda, izdə rastına çıxan tanışlarla salamlaşır, uzun danışmadan keçib gedir. Həmişə harasa tələsir. Yaxın Şərqin və Azərbaycanın qədim və orta əsrlər tarixi haqqında yazdığı kitablar ona ölkənin sərhədlərindən kənarda da şöhrət qazandırmışdı. Müharibə qəhrəmanı həm də elm qəhrəmanı idi və ayrı-ayrı ölkələrin tarix qurumlarından aldığı mükafatların sayını unutmuşdu, ancaq belə şeylər onun halını dəyişməz. Çünki təpiyi ilə qapı açmaq səlahiyyətinin, şöhrətin, sevginin, bununla yanaşı, həsəd və paxıllığın nə demək olduğunu gənc yaşından görmüşdü. Polşa torpağında gedən döyüşlərdə, 1945-ci ilin yanvarında göstərdiyi qəhrəmanlıq bu gənc oğlanı əfsanəvi şəxsiyyətə çevirmişdi. Zarafat deyil, 22 yaşlı kapitanın bölməsi düşmən müdafiəsini yararaq çayın üstündəki körpünü almış, geri çəkilən bir neçə faşist diviziyasının yolunu kəsmiş və nəticədə almanların minlərlə əsgəri, neçə generalı əsir alınmışdı. Arıq, uca boylu kapitan güllələri qurtaranda özü irəli atılıb əsgərlərini əlbəyaxa döyüşə aparmışdı. Həmin gün çəkilən bir şəkli evinin divarına vurmuşdu. Arabir qonaqlarına göstərib “bu, mənim son şəklim də ola bilərdi” deyirdi. Böyük Vətən müharibəsində, düşmənlə döyüşdə aldığı bu ulduz vətəndəki maskalı düşmənlərlə qəfil toqquşmalarda, yəni dinc savaşlarda, məmurların və elm bürokratlarının hücumlarında onun köməyinə yetmiş, bəzən böyüyərək sinəsini tutan zirehə çevrilmişdi. Dəbdəbəli sözlərdən zəhləsi gedir, tərif sevmir, ancaq Qəhrəmanlıq ulduzunu sinəsində həmişə qürurla daşıyır. Çoxlarının xəbəri yoxdu ki, bu ulduz iki olmalıydı. Amma elə cəbhədə də nə qədər istəsən – arxivdə oxuduğu sənədlərə imza atanların davamçıları vardı və onların ucbatından birinci qəhrəmanlığı elan olunsa da, sərəncam it-bata salındı. Sonra inadla savaşaraq, nəhayət ki, qızıl ulduza layiq görüldü. Müharibə qurtarmışdı, ancaq açıq-gizli müharibə bitməmişdi: o sənədlərə imza atanların, birinci qəhrəmanlığını gizlətməyi bacaranların törəmələri indi də elm aləminə doluşmuş və tarixin repressiyasıyla məşğuldurlar. Qonşu evin birinci qatındakı ərzaq dükanına girib çörək və bir şüşə araq aldı. Evə çörəyi özü alardı, tələsmədən seçər, əli dolu olanda çörəyi də kitab kimi qoltuğuna vurardı. İsti olsa böyründən bir tikə qoparıb iştahla yeyər, sanki müharibədə, tələbəlikdə çəkdiyi aclığın əvəzini çıxardı. Yarıqaranlıq, dar pillələri qalxanda birdən-birə beynindən keçən bir fikir onu ayaq saxlamağa məcbur etdi. Mərtəbələrarası meydançada dayanıb ilk dəfə görürmüş kimi ətrafı gözdən keçirməyə başladı. “Pillələri niyə bu qədər dar tikiblər? Yəqin məni nəzərə almayıblar. Evdə keçinsəm məni burdan çiyinlərinə alıb endirə bilməzlər”. Sonra bu fikrinin cavabını da özü verdi. “Nə olsun, meyitimi də ayaq üstə çıxararlar. Ölüsü də evindən ayaq üstə çıxdı, desinlər...” Müharibədən sonra, nədənsə, ölüm haqqında az-az düşünürdü. Bəlkə də arxivlərdə izinə düşdüyü haqsız və gözlənilməz ölümlərin bir gün də onu yaxalaya biləcəyi düşüncəsinin təsiriydi bu... Yarım saat sonra Vyaçeslav gəldi. – Gəl, gəl, yoldaş leytenant! Köhnə cəbhə yoldaşını belə çağırmağı xoşlayırdı. Leytenant da savaş bitən kimi Bakıya dönmüşdü, indi rusca çıxan ədəbiyyat dərgisinin işçisiydi. Onun oturmağını gözləmədən hirsini boşaltmalıydı: – Sluşay, nə olub sənə, qocalmısan, yoxsa bu yaşında saqqalı əldən vermisən, keçmisən arvadın bayrağı altına? Niyə görünmürsən? Bu ev şəhərdə ən müasir və hökumətin səxavətlə tikdiyi evlərdən biri olsa da, memarlar Ziyad bəyin boyunu nəzərə almamışdılar. Alçaq tavanlı mənzildə qəfəsə salınmış aslan kimi asta-asta hərəkət edirdi. Səsi otaqları doldurmuşdu. Ehtiyatsız olsa, başı çilçırağa toxunardı. Qonaq da, mətbəxdəki ev sahibəsi də gülürdülər. Ziyad bəyin diliylə desək “urus balası” arada cəbhə vərdişiylə, bəzən də qəsdən rusca kəlmələr işlədən akademikdən fərqli olaraq azərbaycanca təmiz danışırdı və sanki bu bacarığını nümayiş etdirmək üçün arada Bakı ləhcəsinin alt qatlarına da əl atırdı: – Şeyx oğlu, sən bilirsən axı, mən bütün ömrüm boyu Valyanın bayrağı altında olmuşam! Bir toxta da, imkan ver oturaq, görək mətbəxdə nə bişir, sonra danışaq... – Moy doroqoy leytenant! Sən nə vaxtdan mətbəx pişiyinə döndün? Arağımız var, çörəyimiz var, Allahına şükür elə. Ac qarına bir çappa araq vurub “Za Stalina, za Rodinu!” – deyib irəli cuman sən deyildin? Sonuncu sözlərdən sonra duruxdu. Sanki yazarı nə üçün çağırdığı indi düşdü yadına: – Amma ən böyük səhvimiz “Za Stalina!” deməyimiz imiş. Pianinonun üstünə düzülmüş fiqurları gözdən keçirən qonaq onun bu sözündən sonra geri çevrildi: – Nə oldu, indi ağıllandın? Sonra əlindəki kötük parçasını göstərib: – Sənin əsl rəssam olduğundan xəbərin var, yoldaş kapitan? – deyə soruşdu. – Bu nə gözəldir! Birinci dəfə görürəm. Akademikin fikri uzaqdaydı və qonağın söhbətinə cavabı xeyli yubandı: – Rəssamlıq... – nə var orda, kötükdür də... Dostunun səsi yüksəldi: – Nə kötük, canım! Kötük olubmuş, sənin əlin toxunana qədər! Sonra canlanıb! Şüşə göz taxmaqla kötüyü də adama çevirmisən. Hardan ağlına gəlib bu? – Nə bilim e! Bəyəm ağac görmür? Yüz faiz əmin ola bilərsən ki, kötüyün də gözü var! Kor olan adamlardır. Qonaq pianinonun üstündəki fiqurların çoxaldığını sezdirməklə dostunun yaradıcılığının bu sahəsini də yaxından izlədiyini anlatmaq istəyirdi. Ziyad bəy: – Sən onlara fikir vermə! Gəl otur. Araq içməyi tərgitməmisən ki? Aç o şüşəni. Yox! Qonaq araq içməyi tərgitməmişdi. Xüsusən də köhnə cəbhə dostlarını görəndə döyüş yollarında bu zəhrimarın onların yaxın silahdaşı olduğunu, onları soyuqdan, havalanmaqdan qoruduğunu hökmən xatırlayır və bu, xanımların etirazına baxmayaraq, araqdan qopmamalarına bəhanə olur... Nəhayət, yemək masasının arxasında yerlərini rahatladılar. Bir tikə pendir- çörəkdən sonra akademik: – Xoş gəlmisən! – deyib arağı başına çəkdi. – Nə olub sənə? Qonaq dostunun ovqatının yerində olmadığını sezmişdi. Ziyad bəy: – Səni boş-boşuna çağırmamışam ki? Səbrin olsun! Ancaq ikinci badəni içəndən sonra o, sanki özünə gəldi və dərdi açıldı: – Bilirsən, son vaxtlar yeni dövr tarixiylə məşğulam. Repressiya haqqında bir kitab yazmaq istəyirəm. Bu gün arxivdə işləyərkən ilk dəfə müharibədən salamat qayıtdığıma peşman oldum. Kaş bir alman gülləsi deşəydi sinəmi, bu yazıları oxumayaydım. – Niyə? Nə olub? Bəyəm repressiyanın insanlıq faciəsi, qansızlıq olduğunu bilmirdin? – Amma oxuduqlarım dəhşətə gətirdi məni. Sən demə, biz bu barədə heç nə bilməmişik. Leninin ürəyindəki nifrət, Stalin və Beriya adlı iki Gürcüstan lotusunun insanlara necə divan tutması ağıllı adamları da dəli edər. Bunların yolunda həyatımızla o qədər risk eləməyimizə yandım. Qonaq onu sakitləşdirməyə çalışırdı: – Səni başa düşürəm... Ancaq həyatını riskə atmağına peşman olma! Səni qoruyan cəsarətindi! Güllə qorxaqları tapırdı... Uzun danışmağı sevməyən akademik o axşam ürəyini boşaltmaq üçün cəbhə Yüklə 0,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|