Akbaraliyeva barnoxonning

---

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI 
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI 
FARG’ONA DAVLAT UNIVERSITETI 
SIRTQI BO’LIMI 
Amaliy psixologiya yo’nalishi 
22-50 -guruh talabasi 
AKBARALIYEVA BARNOXONNING 
Psixologik tadqiqot malumotlarini qayta ishlash 
metodlari va texnologiyalari fanidan 
M U S T A Q I L 
ISHI
 
 
 

---

L.I.VASSERMANNING PSIXOLOGIK TASHXIZDA YANGI 
AXBOROT TEXNOLOGYALARINI QO'LLASH BO'YICHA 
TASSAVURLARNI O'RGANISH 
Reja: 
1.
 
L.i.vassermanning psixologik tashxisi 
2.
 
Yangi axborot texnologyalari 
3.
 
Axborot texnologiyalarni 

---

Axborot texnologiyalarni o‘quv jarayoniga qo‘llashda o‘qitishning 
mazmunini takomillashtiruvchi shakl va metodlarni izlab topish masalasi 
muhim o‘rin tutadi. 
Pedogog xodimlarning asosiy maqsadlaridan biri har bir talabaga 
rejalashtirilgan o‘quv-materiallarini etkazib berish va uni o‘zlashtirish 
darajasini oshirishga erishishdan iborat. SHu bois ma’ruza darslariga 
mavzularni tushintirishning murakkab emasligi va qabul qilishning 
osonligi kabi xususiyatlar xos bo‘lishi lozim. Ma’ruza darslarida 
mavzular bo‘yicha o‘quv materiallariga tegishli hamma savollarni 
qamrab olingan va ular juda sinchkovlik bilan tanlangan bo‘lishi kerak. 
Har bir fan o‘qitilishi uchun, odatda belgilangan maqsadga ko‘ra, uning 
mazmuni tanlanadi. Uning o‘zlashtirish uchun mos metodlar, o‘quv 
vositalari va nihoyat bularga mos o‘qitish shakli tanlanadi. 
Ta’limda uzliksizlikni ta’minlash, metodik tizim deb ataluvchi maqsad, 
mazmun, metod, vosita, shakl kabi uning tarkibiy qismlari orasidagi uzviy 
aloqalarga 
bog‘liq. 
O‘qituchi-talabalarning psixologik tayyorgarliklari, fikirlash darajalariga 
qarab, har bir ta’lim bosqichi uchun mos mazmunini bayon qilish mantiqi 
va 
metodlari 
mavjud. 
o‘quv materiallarini obrazlar ko‘rinishda taqdim etish; 
1. Diferensial va individual o‘qitish jarayonini tashkil qilish; 
2. O‘qish jarayonini baholash, teskari aloqa bog‘lash; 
3. O‘z-o‘zini nazorat qilish va tuzatib borish; 

---

4. O‘rgatilayotgan fanlarni namoish etish va ularning dinamik jarayonini 
ko‘rsatish; 
5. Fan mavzularida animatsiya, grafika, multiplikatsiya, ovoz kabi 
kompyuter va axborot texnologiyalaridan foydalanish; 
6. Talabalarni mustaqil ishlashlari uchun imkoniyat yaratish; 
7. Masofadan o‘qitish tizimining o‘quv adabiyotlari sifatida qo‘llash; 
8. Ta’lim tizimida o‘quv-laboratoriya ishlarini bajarishda tejamkorlikka 
erishish kabi imkoniyatlar yaratadi. 
Masofaviy ta’lim kurslarini tuzishda multimedia vositalaridan va 
gipermatn 
texnologiyalaridan 
keng 
foydalaniladi. 
Giperizoxdan foydalanish kurs strukturasining nochizikli bulishiga, 
tinglovchining butun kurs teksti bo‘yicha mustaqil o‘rganish strategiyasi 
buyicha xarakat qilish imkonini beradi. Gipermatn- materialning turli 
kismlari orasidagi izohlar bilan ta’minlangan interaktiv uquv 
materialini yaratish imkoniyatidir. Gipermatn imkoniyati o‘qituvchi 
uchun materialni katta sondagi fragmentlarga ajratish imkonini berib, 
ularni giperizoh bo‘yicha biror mantiqiy zanjirga tizishga imkon beradi. 
Bu erda keyingi qadam-bir material buyicha xar bir o‘quvchi uchun, 
ularning bilim darajasiga qarab xususiy ukuv qo‘llanmasi yaratish bo‘lishi 
mumkin. Giperizohlar tashqi axborot manbalariga murojaat qilishga 
imkon berib, kursni Internet tarmog‘ining bir qismiga aylantiradi. 
Shunga
qaramay, o‘quv protsessida saytdan foydalanishning 
amaliy tajribasi shuni kursatadiki, bu struktura ko‘pgina imkoniyatlarga 
egadir. Internetdagi ulkan axborot xajmi, umumiy strukturaning borligi, 

---

Internetda 
axborot 
qidirishni 
osonlashtiradi.
Keraksiz, 
tasodifiy axborotga ovora bo‘lib qolishdan. Ko‘p mamlakatlarning og‘ir 
xaetiy tajribasi shuni ko‘rsatadiki, o‘z xoliga quyilgan talaba, tezda 
keraksiz 
axborotlarga 
murojaat 
qila 
boshlaydi. 
O‘quv sifati bu texnologiyalardan foydalanadigan metodga 
bog‘lik. Internetning boshqa xizmatlaridan ta’limda foydalanishdi. 
Elektron pochta, Internet-konferensiyalar va o‘quv forumlari- o‘quv 
materialini muxokoma qilish va talabalarga o‘zaro yordam uchun ajoyib 
vositalardir. Ko‘pgina Amerika oliy o‘quv yurtlari o‘qituvchilari 
Internet-muloqotni quyidagi metod bilan jonlantiradilar: ular oldindan 10-
12 ballni tinglovchi munozaraga ishtirok etgani uchun olishini e’lon 
qiladilar. E’tiborni kuchaytirish uchun o‘kituvchi odatda o‘zining shaxsiy 
savolini beradi, lekin o‘quvchilarga ham savol tashlash imkonini beradi. 
Xar kanday texnik yangilik kabi, xar-bir Internet-servislar, o‘quv 
jarayoniga optimal qo‘llanilish imkoniyatiga egadir. Lekin bunga xam 
chegara bor. Extimol Web-kurslarni yaratishdagi asosiy qarorlardan biri-
bu chegara bo‘lib, uning qanday darajada to‘g‘ridan-to‘g‘ri kursni 
to‘ldirish yoki o‘rnini bosish darajasidir. Asosiy vositalardan yana biri 
multimediadir. 
Multimedia- programma vositalari va apparatlari kompleksi bo‘lib, turli 
muhitdan foydalangan holda kompyuter bilan muloqotdir. Multimedia 
o‘rganilayotgan hodisani illyustratsiyalashning boy imkoniyatidir. Agar 
ilgari orzuning chegarasi oq-qora film bo‘lgan bo‘lsa, xozirda 
zamonaviy texnik vositalar kompyuter animatsiyalari ko‘rinishida 
ko‘prok e’tiborni tortadigan o‘quv qo‘llanmasi yaratishga imkon beradi. 
Multimedia vositalaridan foydalanish tovush, animatsiya, multimedia, 

---

rang, 
grafikdan 
aktiv 
foydalanish 
imkoniyatini 
beradi. 
Gipermatn bilan ishlashda talaba o‘quv protsessida yanada aktivrok 
pozitsiyani egallaydi, u o‘tilgan material bo‘yicha xulosalar 
qilishi mumkin va o‘zi gipermatn bo‘yicha uzluksizlikni tanlashi kerak. 
Ta’lim talabalarga yo‘naltirilgan bo‘lishi kerak. Multimedia vositalaridan 
va satxlardagi gipermatndan foydalanish quyidagilarga imkon beradi: 
1. 
O‘quv 
materialini 
tasavvur 
kilishni 
yaxshilaydi. 
2. 
Keng 
miqyosli 
muxokamani 
tashkil 
etish. 
3. 
Qulay 
interfeysni 
ta’minlash. 
Masofaviy ta’lim kurslarida muhokamani tashkil etish uchun Web-
konferensiya va Chat-tizimidan foydalaniladi. Talabalarni o‘quv materiali 
bilan ta’minlash va ularning asosiy vazifani bajarishi yoki Internet 
tarmog‘iga testlarni joylashtirish va hech qanday pedagogik 
strategiyasiz talabalarning o‘qishga ishonishi etarli. Masofaviy ta’lim 
kurslarini yaratishda masofadan o‘qiyotgan talabaning izolyasiyada 
ekanligini xisobga olish kerak. Materiallar zarur tushuntirishlar bilan 
ta’minlangan bo‘lishi kerak, tinglovchiga xayrihoh ruhda yozilgan 
bo‘lishi va unga yoqishi kerak. O‘quv jarayonidagi butun qiyinchiliklar 
avtorlar 
tomonidan 
oldindan 
qurilgan 
bo‘lishi 
kerak. 
Masofaviy ta’lim kurslarini yaratishda Internet texnologiyalar 
xususiyatini xisobga olish kerak. Web-saxifalarni katta miqdordagi 
rasmlar bilan yuklash kerak emas. Grafik elementlar bilan to‘ldirilgan, 
katta miqdordagi saxifalar, yuklash uchun ko‘p vaqt talab qiladi. Aloqa 
uzilib qolganda foydalanuvchi Web-sahifalarni yana yuklashi kerak 
bo‘ladi. Katta mikdordagi betlarni yuklashni bir necha betlarga ajratish 
va 
ularni 
giperizoxlarga 
birlashtirish 
tavsiya 
kilinadi. 

---

JavaScript 
dasturlash 
texnologiyalari, 
shuningdek 
animatsion, 
mulьtimedia 
dasturlari 
Macromedia 
Flash 
MX, 
Macromedia 
Dreamweaver MX, MS Liquid Montion, UleadGifAnimator. SnagIt video 
ma’lumotlar bilan ishlovchi dastur. Sayt yaratish uchun html, css, php , 
MySQL imkoniyatidan foydalanish maqsadga muofiq bo‘ladi. 
Davrimizning o‘ziga xos xususiyatlaridan biri bo‘lgan axborot 
kommunikatsiya texnologiyalarining jadal rivojlanishi bilan uning 
imkoniyatlaridan foydalanib, ta’lim jarayonig ayangicha yondashish va 
uni tashkil etishga alohida e’tibor qaratilmoqda. XX1 asr — yuksak 
texnologiyalar asri bo‘lib, zamonaviy yoshlarimiz nafaqat davr ruhiga 
monand, balki electron olamdagi taraqqiyotga muvofiq qadam 
tashlamoqdalar. Shu boisdan ham, yosh avlodga ta’lim berish jarayoniga 
boshqacha yondashishni talab etmoqda.Darslarda o‘qituvchining o‘rni 
ham o‘zgarib bormoqda. O‘qituvchi endilikda asosan yo‘naltiruvchi 
vazifasini o‘tamoqda. Zamon bilan hamnafas qadam tashlashni maqsad 
qilgan o‘qituvchilar darsning harqanday qismini AKT orqali 
jonlantirishga tayyor bo‘lishlarini davr talab etmoqdа. O‘zbekiston 
Respublikasi Prezidentining 2012-yil 10-dekabrdagi «Chet tillarni 
o‘rganish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi 
Qarorida 
«Zamonaviy 
pedagogic 
va 
axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalaridan foydalangan holda o‘qitishning ilg‘or uslublarini joriy 
etish yo‘li bilan, o‘sib kelayotgan yosh avlodni chet tillarga o‘qitish, shu 
tillarda erkin so‘zlashaoladigan mutaxassislarni tayyorlash tizimini 
tubdan takomillashtirish hamda buning negizida, ularning jahon 
taraqqiyoti yutuqlari hamda dunyo axborot resurslaridan keng ko‘lamda 
foydalanishlari, xalqaro hamkorlik va muloqotni rivojlantirishlari uchun 

---

shart-sharoit va imkoniyatlar yaratish» ishlari va buning uchun bir qator 
muhim vazifalarni amalga oshirish zarurligi ko‘rsatilgan.Mazkur hujjatda 
2013–2014 o‘quv yilidan boshlaboq umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 
birinchi sinflaridan chet tillari avval o‘yin tarzida keyinchalik asosiy 
ta’lim fani sifatida AKT vositalaridan foydalangan holda o‘qitish belgilab 
berilgan. Ushbu muhim Qarorga muvofiq bugun, ayniqsa, chet tillarini 
o‘rganish darslariga yanada chuqurroq nazar tashlandi.Jahon maydonida 
yurt sha’nini munosib himoya qilishi uchun yoshlarimiz, avvalo o‘zining 
xorijiy tengdoshlari bilan raqobatlasha olishi lozim.Bugun esa raqobat 
chet tillari, xususan, xalqaro biznes tili bo‘lgan ingliz tilida olib 
borilmoqda. Darhaqiqat, ta'lim sifatini, samaradorligini oshirish, 
o`quvchilarni qiziqtiradigan o`yin shaklidagi darslarni maqsadli tashkil 
etishda 
zamonaviy 
pedagogic 
texnologiyalar 
hamda 
axborot-
kommunikasiya 
vositalarining 
roli 
juda 
katta.Ularni 
qo`llash 
imkoniyatlari ko`lami kundan-kunga kengayib, texnik vositalar o`quv 
jarayonining ajralmas qismiga aylanib bormoqda.Yoshlarga ingliz tilini 
kompyuter orqali o’rgatish uchun birinchi navbatda o’qituvchining o’zi 
kompyuter texnologiyalaridan professional darajada foydalana oladigan 
bo’lishi kerak.Bu darajadagi foydalanishga nafaqat kompyuterning 
mavjud imkoniyatlaridan to’liq foydalana olish, balki u asosida yangi 
o’quv dasturlarini tashkil eta olish ham kiradi. Bunday darajadagi 
pedagog bo’lish uchun har bir chet tili o’qituvchisi zamonaviy 
texnologiyalar sohasi bo’yicha o’z ustida ko’proq ishlashi zarur. Ingliz 
tilini kompyuter yordamida o’rgatishning an’anaviy o’rgatish usullariga 
nisbatan bir necha ustunlik jihatlari bor.Birinchi navbatda, kompyuter 
asosida ingliz tilini o’rganayotgan o’quvchida tilning to’rt yo’nalishida 

---

(gapirish, tinglabtushunish, yozishvao’qish) o’z ko’nikmalarini sinovdan 
o’tkazish imkoni bo’ladi. Hozirgi vaqtda rivojlangan dasturlar yordamida 
buning imkoni bor. Faqat bu usuldagi ta’limga o’quvchini to’g’ri 
yo’naltira olish kerak. Bundan tashqari kompyuter yordamida chet 
tillarini o’qitishda o’rgatilayotgan harbir qoida, harbir so’z, har bir 
tushuncha 
birligi 
o’quvchi 
xotirasida 
yaxshiroq 
saqlanishi 
isbotlangan.Tabiiyki, kompyuterning boy grafik imkoniyatlari, holatlarga 
oid ma’lumotlarni ovozli, matnli, tasvirli va video ko’rinishda yetkazib 
bera olishi kompyuter orqali chet tillarini o’qitishni eng samarali 
usullardan biriga aylantiradi.Shu bois ham men kompyuter orqali 5 -sinf 
o’quvchilari uchun ingliz tilini o’rgatishda kompyuterning boy 
imkoniyatlaridan foydalanmoqchiman. Asosan, zamon mavzularini 
tushuntirishda Word va Power Point dasturlaridan foydalansa maqsadga 
muvofiq bo’ladi. Chunki Word dasturi orqali jadval ko’rinishlaridan 
foydalanib mavzuyoritib berilsa, o’quvchilar ancha osonroq tushunadi 
deb o’ylayman. Power Pointda esa shu mavzularni ovozli, rasmli va video 
ko’rinishlarida ko’rsatib berish orqali o’quvchilarni mavzuga yanada jalb 
qilish mumkin. Yurtboshimiz I. Karimov “Yuksak ma’naviyat-
yengilmaskuch” 
nomli 
asarlarida 
ta’kidlanganlaridek: 
“Agar 
O’zbekistonimizni dunyoga tarannum etmoqchi, uning qadimiy tarixi va 
yorug’ kelajagini ulug’lamoqchi, uni avlodlar xotirasida boqiy 
saqlamoqchi bo’lsak, avvalambor bo’lajak buyuk yozuvchilarni, buyuk 
shoirlarni, buyuk ijodkorlarni tarbiyalashimiz kerak”.Shunday qilib, chet 
tilini o’rganish hozirgi davr talabi ekan, o’sib kelayotgan yosh avlodga til 
o’rganishning yangi uslublarini, “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”ga 
asoslangan holda ishlab chiqib, o’qish jarayoniga tavsiya etish olimlar, 

---

mutaxassislar oldida turgan dolzarb masalalardan hisoblanadi. Iste’dodli 
yoshlarimizning o’z qiziqqan sohalarida yetuk mutaxassislar bo’lishlari 
uchun, avvalam bor chet tilini jumladan, ingliz tilini mukammal bilishlari 
zarur. Demak, texnologiyalarni joriy qilish, o’qitish uslublarini davr 
talabiga javob berishini ta’minlash pedagog-olimlarning kechiktirib 
bo’lmas asosiy vazifalaridir.Mutaxassislar tayyorlash va malakasini 
oshirish ham dolzarb hisoblanadi. Davlatimizning jahon mamlakatlari 
bilan olib borayotgan iqtisodiy, siyosiy, madaniy va ma’rifiy aloqalari 
kuchayib borayotgan bir paytda yoshlarimizning xorijiy mamlakatlar 
hayoti, madaniyati, urf-odatlari, tiliga bo‘lgan qiziqishlari ortib 
bormoqda. Bu aloqalarning rivojida xorijiy tillar, ayniqsa, ingliz tilining 
o‘rni 
beqiyosdir. 
Пожалуйста, 
не 
забудьте 
правильно 
оформить 
цитату: 
Пармонов, А. А. Сhet tilni o’rganishda axborot texnologiyalarining 
ahamiyati / А. А. Пармонов. — Текст : непосредственный // Молодой 
ученый. — 2017. — № 4.2 (138.2). — С. 39-40. — URL: 
https://moluch.ru/archive/138/39051/ (дата обращения: 21.09.2023).