Akif Aşırlı
Yüklə 3,25 Mb. Pdf görüntüsü
|
36
Heyət isə təcili surətdə cavab vermələrini tələb etdikdə: “Biz bu məsələ barəsində xüsusi iclas yapıb və asayişlə həll olunmasına söz verməyimiz ilə bərabər yerli əhalini sakit etmək biz sizə əxz etdiyimiz silah sandıqlarının açarlarını verə biləriz” cavabını alırlar. Bu vaxt saət beş olar idi. Saət 3 radələrində heyət getdikdən sonra Bakı müsəlmanları həyəcanlı bir surətdə evlərinə gedib saat 6-da hər məhəllə öz məscidi dairəsinə toplaşıb müntəzir cavab almaların təht qərara aldılar. Deməli, saət dörd ilə beş araları Bakı şəhərinin bir yas, guya, qəzaya düçar olduğun aşkarə müəyyən etmək mümkün ola bilərdi. Qəti surətdə bu gün bədbəxtlik, daha doğrusu, bir milli fəlakət baş göstərdiyi qət edilirdi. Saət beş ilə altı miyanında Şamaxı caddəsi tərəflərində bir neçə atəş səsləri eşidildi. Həmin atəşlər gələcək müqəddəratın başlandığın elan etdi və həmin atəşə də səbəb müsəlmanlar Cəmiyyəti Xeyriyyə binasında iclas yapdığı zaman xain müfəttinlər (fitnəkarlar) tərəfindən yapılan hazırlıqlar icrasına şüru edilməsi əlaməti idi. Böylə ki, şəhərin bəzi mühüm nöqtələrinə gizli surətdə silah və pulemyotlar nəql edilib, şəhər şərq-şimal tərəfindən əhatə edildikdən sonra Şamaxı caddəsi ilə gedən bir nəfər müsəlmanın silahı fitnəçilik ilə alınmasından naşı olmuşdu. Bu halda mütəfərriq (müxtəlif) caddələrdən atəş sədaları ara-sıra eşidilirdi. Nikolayevski caddədə vaqei Cəmiyyəti Xeyriyyə binasına toplaşan müsəlmanlar təcili surətdə qaçmağa başladılar. Şamaxı caddəsində başlanan atəş on beş dəqiqəlik bir zamanda Nikolayevski caddəyə sirayət etdi. Nəhayət, saət 6-da tüfəng sədalarının çoxalması və arabir əl qumbaraları sədaları da eşidilirdi. Mosuq mənbələrdən alınan məlumata görə, bolşeviklər ilə Müsavat firqəsinin müharibəsi olduğun söyləyirdilər. Mart ayının 19-cu gecəsi (düşənbə gecəsi) ancaq sabaha qədər tüfəng sədaları ilə keçdisə də, lakin gecə 11 və 12 radələrində bir neçə gurultulu bomba sədaları da eşidildi. Nəhayət düşənbə günü oldu, saət 7-də şiddətli atışmalar şəhərin aşağı hissələrindən başlandı və bir az tüfəng atəşinin qızışmasından sonra “Mitralyoz” atışmaları da başlandı. “Mitralyoz” atışmaları gəldikdə sədalarından düşmənlərin hücuma keçdiyi məlum olunurdu. Bu halda İçərişəhər hissələrində böylə şayiələr eşidilirdi ki, guya müsəlmanlar ilə birləşib bolşevikləri tərk edəcəklərdi. Bu nəhv şayiələr və get-gedə çoxaldıqca atışmalar da şiddət kəsb eləyirdi. Beləliklə, saat 10 radələri idi ki, bolşeviklər tərəfindən səfərbərlik elanı paylandığını söylədilər. Əldə edilən nüsxələrdən biri bu məzmunda idi: İştə elan: Nömrə 1. Yekşənbə günü, mart ayının on səkkizindən etibarən ... naşi Bakıda sakin hamı xaçpərəst əlinə silah almağa dəvət edilir. Fövqəlzəkər səfərbərlikdən boyun qaçıran vətəndaşlar hərbi inqilab məhkəməsinin şiddətli cəzalarına məhkum ediləcəkdir. 37
İmza. Bakı Hərb İnqilab Komitəsi. Bu elanı oxuyan müsəlman əhalisi işlərin bu növ bir mövqe aldığını görüb də və kəndilərınin keçən gün Cəmiyyəti Xeyriyyə salonunda gurultulu nitqlərinin ancaq əfsanə bir söz olduğunu başa düşüb, lakin işin işdən keçdiyini bir-birinə söyləyirdilər. Saət iki radələr idi. Atışma nəhayət, şiddət ilə artıyordu. Bu halda ikinci bir şayiə dövr etməyə başladı. Şaiyə isə bundan ibarət idi: “Ermənilər söz vermişlər ki, bizim təcili iclasımız vardır və həman iclasda bizim həmin müharibədə müsəlmanlara kömək etməmiz qət ediləcəkdir. Bir saətdən sonra müsəlmanlara ermənilər tərəfindənr dəva ləvazimatı veriləcəkdir”. Bu şaiyəni eşidən safdil əhali dərun qəlbdən inanıb bir-birinə gözaydınlığı verməyə başladılar. Fövqəlzikr şaiyədən iki saət sonra ermənilərin müsəlman bazar-dükanların qarət etmələri şaiyəsi sürət ilə danışılmağa başlandı. Nəhayət, erməni millətinin dədə- babadan tapşırılma xəyanətləri ortaya atıldı. Deməli, ürəyi düz müsəlmanları bu tərəfdən xatir, o biri tərəfdən bolşevik hökumətinə xainanə bir surətdə qoşulub Şura hökumətinə yarasınayan bir namussuzluq icrasına iqdam ediyorlar. Bu halda düşənbə günü, saət altı radələri idi. Yavaş-yavaş mitralyoz və bomba sədalarının şiddətlənməsi hücum əlamətlərin bildirir idi. Bu halda erməni kəndi tərəfindən müsəlman məhəlləsi tərəflərinə bir neçə top atıldı. Yüz illərdən bəri müharibə görməyən və top-tüfəng sodası eşitməyən Bakı müsəlmanları bu dəqiqədən özlərinin təhlükəli bir mövqe aldıqların qət etdilər. Yarım saət bundan əqdəm diliranə (cəsuranə) bir surətdə müharibə edən müsəlman cavanları bir neçə top sədasını eşitdikdə bir növ özlərin itirib kəndi xanələri tərəfə üz çevirdilər. Bu halda hava qaranlıqlaşıb atışmanın sədaları uzaqlaşıb və ağırlaşırdı. Bu gecə Bakı şəhəri zülmət içində qalıb ara-sıra atəşələr ilə sübh oldu. Bu gün seşənbə günü, mart ayının 20-si idi. Sübh saət altı radələri idi. Atışmanın şiddəti bu gün Bakı şəhəri bir qan dəryasına döndügün bildirir idi. Bu gün Bakı şəhərinin müsəlman məhəllələrindən ah-nalə sədalarının ucalması başlanır idi. Saət səkkiz idi. Erməni kəndi tərəfindən dəfəat ilə (dəfələrlə) bir neçə top atıldı. Bu halda dəniz içində duran hərbi vaporlarından da İçərişəhər və Tazəpir üstlərinə bir neçə toplar atıldı. İçərişəhərdə vaqe-i xan evləri və məscid minarəsi ilə bərabər bir neçə evlər də zərərdidə oldular. Bu halı görən İçərişəhərdə yaşayan xaçpərəst milləti dərhal bir yerə toplaşıb kəndi tərəflərindən bir nümayəndə liman içastokuna göndərdilər ki, biz İçərişəhərdə sakin olan xaçpərəstlər təmam istirahətlik ilə yaşadığımız bir halda bizi bombardman etməniz nə cəhətə olmalıdır. Liman içastoku isə bir saət qabaq aldığı dokladı (məlumat) onlara oxuyur. İştə məlumat: Biz (Daşnaksakin) firqəsi xüsusi adamlar vasitəsilə aldığımız rəsmi məlumatı binaən yazıb Hərbi İnqilab Komitəsinə elan ediriz ki, İçərişəhərdə yaşayan təmam xaçpərəst əhalisini yerli müsəlmanlar qətliam etdikdən sonra malların qarət etmişlər. Yüklə 3,25 Mb. Dostları ilə paylaş:
|