azlıqların dillərində həyata keçirmənin mümkünlüyünü nəzərdə tutmaq; yaxud
iii texniki və peşə təhsili çərçivəsində müvafiq bölgə dillərinin, yaxud
azlıqların dillərinin tədrisini tədris proqramının tərkib hissəsi kimi nəzərdə
tutmaq; yaxud
iv bu Maddənin i-iii bəndlərində nəzərdə tutulan tədbirlərdən hər hansı
birini, ən azı, bunları istəyən, yaxud zəruri halda bunları ailəsi arzulayan və
sayiarı kifayət qədər olacaq şagirdlərə tətbiq etmək;
e)
i universitet təhsilini və ali təhsilin digər formalarının bölgə dillərində,
yaxud azlıqların dillərində tədrisinin mümkünlüyünü nəzərdə tutmaq; yaxud
ii bu dillərin öyrənilməsini universitet, yaxud başqa ali təhsilin fənlərindən
biri kimi nəzərdə tutmaq; yaxud
iii ali təhsil müəssələrinə münasibətdə dövlət statusuna görə i və ii bəndləri
tətbiq oluna bilmədikdə universitet təhsilinin, yaxud başqa ali təhsilin bölgə
dillərində, yaxud azlıqların dillərində aparılmasına kömək etmək və / yaxud
icazə vermək və ya bu dillərin universitetlərdə, digər ali təhsil müəssələrində
öyrənilməsinə vəsait ayırmaq;
0 i tədrisi başlıca olaraq və ya tamamilə bölgə dillərində, yaxud azlıqların
dillərində aparılan yaşlı kurslarının və ya fasiləsiz təhsilin təşkilinə dair tədbirlər
görmək, yaxud
ii yaşlıların öyrənməsi üçün və fasiləsiz təhsil çərçivəsində bu dilləri ayrıca
fənn kimi təklif etmək; yaxud
iii dövlət hakimiyyət orqanları yaşlılar üçün təhsil sahəsinə bilavasitə təsir
hüququna malik olmadıqda yaşlılar üçün təhsil və fasiləsiz təhsil çərçivəsində bu
dillərin tədrisinə kömək və / yaxud təşviq etmək;
q) müvafiq bölgə dillərində, yaxud azlıqların dillərində ifadə edilən tarix və
mədəniyyətin tədrisini təmin etmək sahəsində tədbirlər görmək;
h) Tərəfin razılığı olduğu halda a-dan q-yə qədər paraqrafların tətbiqi üçün
müəllimlərin lazımi həcmdə ilkin və fasiləsiz peşə hazırlığını təmin etmək;
i) qəbul edilən tədbirlərin icrasına və bölgə dillərində, yaxud azlıqların
dillərində tədrisin həyata keçirilməsi və inkişaf etdirilməsi sahəsində nailiyyətlərə
nəzarəti yerinə yetirmək və bütün bunlar haqqında sonradan dərc ediləcək
müntəzəm hesabatlar hazırlamaq üçün bir və ya bir neçə nəzarət orqanı
yaratmaq.
2.
Bölgə dillərinin, yaxud azlıqların dillərinin ənənəvi şəkildə işlənmədiyi
ərazilərdə tədrislə bağlı olaraq, bu dillərdə danışanların sayı tədris üçün kifayət
qədər olduğu halda. Tərəflər həmin dildə tədrisə, yaxud müvafiq təhsil
mərhələlərində həmin dilin tədrisinə icazə verilməsini, onun təşviqini və ya tətbiq
edilməsini öhdələrinə götürürlər.
9-cu Maddə - Ədalət məhkəməsi
1.
Bölgə dillərində yaxud azlıqların dillərində sayı kifayət qədər danışanlar
yaşayan ərazilərdə məhkəmə orqanları ilə əlaqədar nəzərdə tutulan aşağıdakı
tədbirlərin həyata keçirilməsini doğrultmaq üçün Tərəflər bu dillərdən hər
birinin statusuna uyğun olaraq və
məhkəmənin bu paraqraflarda verilən
imkanları ədalət məhkəməsinin normal həyala keçirilməsinə maneə hesab
etməməsi şərtilə, aşağıdakıları öhdələrinə götürürlər;
a) cinayət məhkəmə icraatında:
tərəflərdən birinin xahişi ilə təhqiqatını bölgə dillərində, yaxud azlıqların
dillərində aparılmasının mümkünlüyünü nəzərdə tutmaq; və/yaxud
10
müttəhimə öz bölgə dilində və yaxud azlıqların dilində fikrini başa salmaq
hüququna təminat vermək; və/yaxud
yazılı, yaxud şifahi formada ərizə və dəlillərin yalnız bölgə dilində, yaxud
azlıqların dilində ifadə olunduğuna görə qəbul edilməməsinə yol verməmək,
məhkəmə təhqiqatına aid sənədləri xahiş olduğu halda müvafiq bölgə
dilində, yaxud azlıqların dilində tərtib etmək;
zəruri hallarda tərcüməyə ehtiyacı olanlar üçün əlavə xərcələrə yol vermədən
şifahi, yaxud yazılı tərcüməçiyə müraciət etmək,
b) mülki məhkəmə icraatında:
tərəflərdən birinin xahişi ilə təhqiqatın bölgə dillərində, yaxud azlıqların
dillərində aparmasının mümkünlüyünü nəzərdə tutmaq; və/yaxud
mübahisədə tərəf məhkəməyə şəxsən gəlməli olduqda, onun əlavə xərc
çəkmədən öz bölgə dilində, yaxud azlıqların dilində fikrini başa salmasına icazə
vermək; və/yaxud
sənəd və dəlillərin bölgə dillərində, yaxud azlıqların dillərində təqdim
edilməsinə icazə vermək;
zəruri halda şifahi, yaxud yazılı tərcüməçiyə müraciət etmək,
e. inzibati icraatda:
tərəfləridən birinin xahişi ilə təhqiqatın bölgə dillərində, yaxud azlıqların
dillərində aparılmasının mümkünlüyünü nəzərdə tutmaq; və/yaxud
mübahisədə tərəf məhkəməyə şəxsən gəlməli olduqda onun əlavə xərc
çəkmədən öz bölgə dilində, yaxud azlıqların dilində fikrini başa salmasına icazə
vermək; və/yaxud
sənəd və dəlillərin bölgə dillərində, yaxud azlıqların dillərində təqdim
edilməsinə icazə vermək;
zəruri halda şifahi, yaxud yazılı tərcüməçiyə müraciət etmək,
d) bu Maddənin b) və c) paraqraflarının i və iii bəndlərinin tətbiqinin və
tərcüməçiyə mümkün müraciətin və yazılı tərcümələrdən istifadənin tərcüməyə
ehtiyacı olanlar üçün əlavə xərc yaratmaması üçün tədbirlər görmək.
2. Tərəflər aşağıdakıları öhdələrinə götürürlər:
a) dövlətdə hazırlanmış hüquqi aktların yalnız bölgə dilində, yaxud azlıqların
dilində tərtib edildiyinə əsaslanaraq etibarsız hesab elməmək;
b) dövlətdə hazırlanmış hüquqi aktları yalnız bölgə dilində, yaxud azlıqların
dilində tərtib edildiyinə əsaslanaraq tərəflər arasında etibarsız hesab elməmək və
həmin dillərdə danışmayan maraqlı tərəf kimi üçüncü şəxslər tərəfindən təqdim
edilən aktların məzmunu onların nəzərinə çatdırılacağı halda hüquqi qüvvəyə
malik olacağını nəzərdə tutmaq: yaxud
c) dövlətdə hazırlanmış hüquqi aktları yalnız bölgə dilində, yaxud azlıqların
dilində tərtib edildiklərinə əsaslanaraq tərəflər arasında onları etibarsız hesab
etməmək.
3. Təıəfiər dövlətin ən mühüm qanunvericilik aktlarım eləcə də bu dilllərdə
danışanlara xüsusi aidiyyalı olan, ancaq başqa yolla onların sərəncamına hələlik
daxil olmayan sənədləri bölgə dillərində, yaxud azlıqların dillərində tərtib
edilməsini öhdələrinə götürürlər.
10-cu Maddə - İnzibati hakimiyyət orqanları və dövlət xidmətləri
1.
Bölgə dillərində, yaxud azlıqların dillərində kifayət qədər danışan olan
dövlət inzibati dairələrində aşağıda göstərilən tədbirləri doğrultmaq üçün və hər
bir dilin statusundan asılı olaraq. Tərəflər mümkün dərəcədə aşağıdakıları
II