116
fürsət, yeni bir başlanğıc olan insanlar var idi, bir də hər səhəri
zindan olanlar. Ədalət, sadəcə bir zarafatdan ibarət idi. Həya-
tın zarafat anlayışı. Təsadüflər nəticəsində yaranmış və davam
etməkdə olan bir prosesdən - həyatdan - ədalət kimi ciddi və
homogen bir anlayışı gözləmək ən axmaq gözləntiyə qapılmaq
idi. Yenə də rasional yox emosional olan insanların bir çoxu o
tələyə düşür və ədaləti gözləyirdilər. Yuxarılarda bir yerlərdə
bir gün onların taleyinə baxacaq bir tanrılarının olduğunu və
o çox gözəl möhtəşəm günü gözləyirdilər. Bütün çəkdikləri
əziyyətləri sona erəcək və tanrıları onların üzünə gülümsəyə-
cəkdi. Onlar bilirdilər ki karma, hər şeyi tənzimləyəcək. Axı
bu düzgün deyildi, əziyyətləri. Bunu haqq etmirdilər. Haqsız-
lıq idi bu.
İnsanlar, ədalətə aşiq idilər. Ədalət, olduğu sanılıb da ol-
mayan ən böyük ehtiraslardan biri olmuş olmalıydı. İnsanlar,
ədalət aludəçisiydilər. Onları bundan daha çox xoşbəxt edən
heç bir düşüncə yox idi. Ən kiçik ədalət xülyası belə onları
meyxoş edir, başlarının gicəllənməsinə bəs edirdi. Onlar, küçə-
də qadınını vəhşicəsinə döyən kişini beş metr sonra təsadüfən
vuran maşını ədalət adlandırırdılar və gözləri ədalət yaşlarıyla
dolurdu. Qışqırıqlarla sevinclərini bölüşürdülər. Ədalət ora-
daydı, gəlmişdi və o kişini cəzalandırmışdı.
Doğru olmayan bir şeyə həddindən artıq ehtirasla inansa-
nız əgər, onun doğruluğunu təsdiqləyən kiçik ipuclarını hər
yerdə görməyə başlayacaqsınız. Bu, beynin işləmə prosessi
idi. İnsanları tanrılara və dinlərə inandıran güc bu idi. Ədalət
də eləydi.
Məgər, ədalət, tanrının özü deyildimi? Niyə yaratmışdı in-
san tanrını və nə istəyirdi ondan? Ədaləti istəyirdi. Bu dünya-
da ya o biri dünyada, fərqi yox idi. Onlar bir gün hər şeyin çox
yaxşı olacağına inanırdılar. Və əlbətdəki, heç şübhəsiz, bunu
onlara inandıran, başlarının üstündə gəzdirdikləri o beyinləri
idi. Belə proqramlanmışdı insan. Onu həyatda saxlayacaq hər
yalana inandırırdı beyni onu. Əks halda sürülər formasında in-
tihar etməzdimi insanlar? Edərdi. Beləcə, bir ömür boyu ona
117
yalan danışan orqanını başının üstündə gəzdirməyə məhkum
idi insan. Bir yalançı ilə bir ömür yaşamağa vadar idi.
Məsələ burasındadır ki, beyin, işini o qədər gözəl görür ki,
insanlar onun yalançı olduğunu ağıllarına belə gətirmirlər. Ya-
lançı yalanı danışa bilməyənə deyilir, elə deyilmi? Bax elə. Mil-
yardlarca illik təkamülün müvəffəqiyyətli nəticəsi olan beyinlə-
ri o qədər mükəmməl formada inkişaf edib ki, onu daşıyan saf
bədənləri gözü yumulu aldadır. Varlıqla yoxluq arasında onlar
əlbətdəki varlığın üstünlüyünə aldanırlar. Və hər şey, amma hər
şey, çox gözəl olacaq. Bir gün. Ədalət. Yerini tapacaq.
Bir də, digərləri var idi əlbətdə. Beyni yalan danışa bil-
məyənlər. Beyni onları hər şeyin bir gün yaxşı olacağına inan-
dıra bilməyənlər. Ya beyinləri bu işdə çox zəif idi, ya da onlar
belə ağ yalanlara inanmayacaq qədər ağıllıdırlar. Beləcə insa-
noğlu öz bədəni içində ən böyük düşmanını tapır və paradoksi-
al olaraq ikiyə bölünür. Yalançı bir beyin və xəyanətə uğramış
küsgün bir şüur. Al, yaşa bu ikiliylə, artıq nə qədər xoşbəxt ola
bilərsənsə. Beləliklə bədəndə insan tarixinin ən böyük savaşı,
mücərrəd savaş başlayır. Və müharibələr nəticəsində xarabaya
dönmüş bir fərd çıxır ortaya. Hər şeyin yaxşı olacağını iddia
edən optimist bir beyin və heç nəyin düzəlməyəcəyini irəli
sürən pessimist şüur. Qazanan ikinci tərəf olacağı təqdirdə sa-
vaşın sonu hər iki tərəfin ölümünə aparacaq: intihara.
Elə buna görə də beyin, bütün ordusunu yığıb dayanıb
şüurun qarşısına. Milyonlarca il çəkib ordusunun təlimi və
hər biri tək məqsəd üçün ixtisaslaşdırılıb: ölməmək. Bütün
genləri arxasına alıb beyin. Amma, bütün ordunun dizləri
əsir. Hamısının. Zira qarşılarında tarixin ən möhtəşəm və ən
güclü düşmanı dayanıb: şüur. Mücərrəd olan tək şey. Fikir.
Və bu, ən ağıllı şüurlardan biri olmuş olmalıydı digər mil-
yonlar arasından, çünki onu aldada bilməmişlər. Ona görə də
dizləri əsir bütün ordunun. Beynin küçələrində bugünlərdə
qan, su yerinə axır.
Ona yalvaran bir beyni var idi Mavinin, ölmək istəməyən.
Yalvarırdı ona. Və utanmadan gözünün içinə baxaraq yenə
118
yalan deyir, ona bir şans daha verməsini və hər şeyin yax-
şı olması üçün əlindən gələcək hər şeyi edəcəyini deyirdi.
Ona vədlər verirdi. Vədlərin bəziləri zaman-zaman Mavini
tələyə salmağa bəs edirdi. Məsələn ona bir gün şəhərin han-
sısa təsadüfi bir küçəsində Larayla qarşılaşma ehtimalların-
dan bəhs edirdi beyni. Və bəzəyirdi hekayəsinin arxa planını
şirnikdirici detallarla. Romantikləşdirirdi. Günəşli və gözəl
bir gündə deyirdi məsələn. Bihuş edirdi. Sözün əsl mənasına
bihuş edirdi, zira bi-huş, huşu, fikri, şüuru başından getmiş,
insana deyilirdi. Rasional düşüncə arxa cibə qoyulurdu və
beyin yalanları ilə onun şüurunun diqqətini dağıda bilirdi za-
man-zaman.
Kaş ki deyirdi hərdən, kaş daha yaxşı bir yalançı olsay-
dı beyni. Kaş inansaydı ona. Razı idi cahil xoşbəxtliyə. Eybi
yox, əsas olan xoşbəxt olmaq idi, forması deyildi. Qətiyyən.
İnsan, hormonları əl verdikcə istənilən şəkildə istənilən yerdə
və zamanda istənilən situasiyada xoşbəxt ola bilərdi. Xoşbəxt-
lik zira, hormonal bir oyun idi. Artığı deyil. Dünyanın ən ucqar
yerlərində belə xoşbəxt və bədbəxt insanlar var idi birlikdə
yaşayan, dib-dibə. Uzaqlarda, Tibetdə məsələn, kilometrlərcə
yuxarılarda dağ başındakı o maşıngirməz təpələrdə yaşayan
iki xəyali kasıb qonşu məsələn. Hər ikisi tək və kasıb yaşayan
bu iki yaşlı kişidən, sağ qapıda qalanı necə də xoşbəxt idi hər
səhər. Sol qapıda hər gün intihar planlarıyla qıvrılan 70 yaşlı
qocadan nə fərqi var idi onun? Hər ikisi eyni situasiyadaydı-
lar, eyni yer, eyni küçə, eyni dərəcədə mal varlığı və yalnızlıq.
Keçmişlərimi fərqliydi? Xatirələrmi? Bəlkə də. Məlum olan
tək şey var idi: xoşbəxtlik situasiyadan daha çox hormonal idi
və hər şey hamı üçün nisbi idi.
Əlbətdə xoşbəxtlik həm də situasiyaya bağlıydı. Situasiya,
yəni fərdin olduğu vəziyyət, şərait, olduğu yer, şəhər, işlədiyi
iş, sahib olduğu dostlar və bütün bunların bütünü xoşbəxt bir
fərdin hormonal balansını poza da bilərdi, bədbəxt fərdi nirva-
naya da çatdıra bilərdi. Ya da hormonal balansı fərqli bir fərd
də heç bir təsir göstərməyə də bilərdi.
Dostları ilə paylaş: |