21
və onların oxşarlığından asılıdır. Əgər tapşırıq qısa müddət ərzində yerinə yetirilməlidirsə,
kateqoriyaların və obyektlərin sayı çox böyük olmamalıdır. Lakin bütün hallarda məzmun
baxımından obyektlər siyahısı zəngin olmalıdır, əks təqdirdə üsul “cırlaşacaq” və təhlil etmə
bacarıqlarının əvəzinə ancaq faktoloji biliklər yoxlanılacaq.
Üsulun tətbiq edilməsi üçün mövzuya aid olan iki-üç kateqoriya seçilir və bu
kateqoriyalara aid olan obyektlərin ixtiyarı ardıcıllığı olan siyahı tərtib olunur. Bu məlumat
və kateqoriyalaşdırma cədvəli tələbələrə tapşırıq kimi təqdim olunur.
Tapşırıqa dair məlumatın cədvəl və ya sərbəst formatda verilməsi mümkündür.
Nümunə
Kateqoriyalar
Uyğun olan obyektlər
Obyektlərin qarışıq siyahısı:
Üsulda tələbələrin kateqoriyalaşdırma qabiliyyəti qiymətləndirilir. Əks əlaqə
müəllimə tələbələrin başa düşüb-düşmədiklərini və necə başa düşdüklərini müəyyən etməyə
imkan verir. Kateqoriyalaşdırma cədvəli ilə yazılı formatda işləyərkən tələbələr başqa
hallarda özləri üçün qeyri-aşkar olan təsnifat qaydalarını əyani şəkildə üzə çıxardır və
təkmilləşdirirlər.
Üsul öyrənmə, yaddaş, analitik təhlil və nəticənin çıxarılışı bacarıqlarını inkişaf
etdirir. Giriş xarakterli fənlər üçün daha münasibdir.
Sadə misal: Verilmiş sözlər toplusunu isim, feil və sifətlərə ayırın.
Qara, kənd, sökmək, tapşırıq, şirin, savadsız, insan, uca, kitab, oxuyan, dadsız, yazmaq.
Çətin misal: Siyahıda verilənləri aktivlərə, öhdəliklərə və kapitala ayırın. Bu məsələnin
həlli mühasibat uçotunun əsas sənədi olan balans hesabatının duzgün tərtib edilməsində
həlledici rol oynayır. Təcrübə göstərir ki, məhz aktivlərin, öhdəliklərin və kapitalın düzgün
müəyyən edilməməsi səhv balansının hazırlanmasının əsas səbəbi olur.
22
Siyahı: Bölüşdürülməmiş mənfəət, Torpaq, tikili və avadanlıqlar, Qısamüddətli verilmiş borclar, Digər
qısamüddətli öhdəliklər, Ödəniləcək maaş , Pul vəsaitlərinin ekvivalentlərı, Lisenziya, Emissiya gəliri,
Qısamüddətli kreditor borcları, Gələcək hesabat dövrlərinin xərcləri, Uzunmüddətli bank kreditləri, Vergi
öhdəlikləri, Debitor borclar, Digər uzunmüddətli investisiyalar, Kassa, Yenidən qiymətləndirilmə üzrə ehtiyat,
Faizlər üzrə qısamüddətli debitor borclar, Material ehtiyatları, Qısamüddətli borclar, Qısamüddətli bank
kreditləri, Gələcək hesabat dövrlərinin gəlirləri, Uzunmüddətli kreditor borcları, Uzunmüddətli verilmiş borclar,
Digər uzunmüddətli investisiyalar, Uzunmüddətli borclar, İnvestisiyalar, Digər uzunmüddətli öhdəliklər.
Kateqoriyalar
Uyğun olan obyektlər
Aktivlər
Torpaq, tikili və avadanlıqlar
İnvestisiyalar
Debitor borclar
Uzunmüddətli verilmiş borclar
Digər uzunmüddətli investisiyalar
Gələcək hesabat dövrlərinin xərcləri
Lisenziya
Material ehtiyatları
Faizlər üzrə qısamüddətli debitor borclar
Kassa
Pul vəsaitlərinin ekvivalentlərı
Qısamüddətli verilmiş borclar
Öhdəliklər
Uzunmüddətli bank kreditləri
Uzunmüddətli borclar
Uzunmüddətli kreditor borcları
Gələcək hesabat dövrlərinin gəlirləri
Digər uzunmüddətli öhdəliklər
Qısamüddətli bank kreditləri
Qısamüddətli borclar
Vergi öhdəlikləri
Qısamüddətli kreditor borcları
Digər qısamüddətli öhdəliklər
Ödəniləcək maaş
Kapital
Emissiya gəliri
Yenidən giymətləndirilmə üzrə ehtiyat
Bölüşdürülməmiş mənfəət
Üstünlüklər və çatışmazlıqlar cədvəli (matrisi)
Üsul hər hansı bir məsələnin üstünlük və çatışmazlıqlarını, mənfi və müsbət
tərəflərini, xərc və faydalarını qısa bir müddət ərzində qiymətləndirməyə şərait yaradır.
Üsul analitik və dəyərləndirmə, nəticənin çıxarılışı, seçimlərin edilməsi və
düşünülmüş qərarların verilməsi bacarıqlarını inkişaf etdirir, qərarı, yanaşmanı, problemi və
23
s. dəyərləndirməyə, üstünlükləri və çatışmazlıqları əyani şəkildə üzə çıxarmağa və qərar
verərkən bunları nəzərə almağa imkan verir.
Təbiət, humanitar, sosial, biznes, mühəndislik və bir sıra başqa fənlərdə uğurla
istifadə oluna bilər.
Misal 1.
Biliklərin qiymətləndirilməsi tapşırıqların üstünlükləri və çatışmazlıqları
Tapşırıqlar
Üstünlüklər
Çatışmazlıqlar
Düz-səhv
Sadə
Az vaxt aparan
Güman edərək düzgün cavabın
tapılması ehtimalının yükək olması
Ancaq faktoloji biliklərin
yoxlanılması
Hazır cavabdan istifadə edilməsi
Qoşa müqayisə
Sadə
Tərtibatı asandır
Az vaxt aparan
Geniş məzmunun əhatə etmək imkanı
İmtahan nəticələrinin yüksək etibarlılığı
Faktlar arasındakı əlaqələrin yoxlanılması üçün
çox münasibdir
Güman edərək düzgün cavabın tapılması
ehtimalının az olması
Yüksək
səviyyəli
bilikləri
yoxlamaq çətindir
Hazır cavabdan istifadə edilməsi
Çoxseçimli suallar
Az vaxt aparan
Biliklərin müxtəlif səviyyələrinin
qiymətləndirilməsinin mümkünlüyü
Güman edərək düzgün cavabın tapılması
ehtimalının az olması
Müxtəlif çətinlik dərəcəsi olan sualların tərtib
edilməsi imkanı
Geniş həcmli materialın əhatə olunması imkanı
Cavabların qiymətləndirilməsinin asanlığı və az
vaxt sərf olunması
Cavabların qiymətləndirməsinin obyektivliyi
Hazır cavabdan istifadə edilməsi
Sualların tərtib olunmasına çox
vaxt tələb olunur
Cavabın biri düz olduğuna görə
güman yolu ilə düzgün cavabın
verilməsi ehtimalı var
Tələbə seçim kənarında olan
bilikləri nümayiş etdirə bilmir
Keyfiyyətli tapşırıqları hazırlamaq
asan deyil
Esse tipli (açıq)
suallar
Bilikləri sistemləşdirmək, ümumiləşdirmək,
şərh etmək və müxtəlif formatda təsvir etmək
bacarıqlarını yoxlamağa imkan verir
Digər suallara nisbətən daha asan hazırlanır
Tələbəyə daha real məsələ verilir
Tələbələrə cavablarda yaradıcılığı və fərdiyyəti
nümayiş etdirməyə imkan verir
Güman etmə yolu ilə cavabların tapılmasını
məhdudlaşdırır
Tələbələrdən özlərinin tərtib etdiyi cavabları
verilməsini tələb edir
Yüksək səviyyəli bilik və məqsədləri effektiv
qiymətləndirməyə imkan verir
Yoxlanılması çox vaxt tələb edir
Qiymətləndirmə subyektiv ola bilər
Testin və testi yoxlayanın
etibarlılığı aşağıdır:
Eyni tələbə bir-birinə oxşar
məzmunu və çətinliyi olan testlərdə
çox fərqli nəticə nümayiş etdirə
bilər
Uydurmaları dəstəkləyə bilər
Üsulu tətbiq etmək üçün konkret fəndə öyrətmə və öyrənmə ilə bağlı və tələbələrə
təsir edən məsələ, dilemma, fikir və ya qərar seçilir. Müəllim problem və ya dilemma ilə
Dostları ilə paylaş: |