Ali Şir Nevai adına Özbek Dili ve Edebiyatı Taşkent Devlet Üniversitesi kuruldu

Ali Şir Nevai adına Özbek Dili ve Edebiyatı

Taşkent Devlet Üniversitesi kuruldu
Anadil ve edebiyat ulusal bilinci kişileştirmekte, herhangi bir ulusun kültürel ve manevi gelişimin temelini oluşturmaktadır.
13 Mayıs 2016 tarihinde Özbekistan Cumhurbaşkanı İslam Karimov “Ali Şir Nevai Özbek Dili ve Edebiyatı Taşkent Devlet Üniversitesinin kurulması hakkında” bir Karar imzaladı. Yeni eğitim ve öğrenim merkezi, Özbek dilinin tarihi ile çağdaşlık arasındaki yeni bağlantılarının sağlanmasını amaçlanmakta, bu eşsiz dilin geliştirme alanında yeni bilimsel keşifleri için gerekli koşulları yaratmakta, siyasal statünü ve sosyal ve kültürel önemini artırmaktadır. Özbek dilinin haklı olarak kabul edilen kurucularından biri büyük şair ve düşünür Ali Şir Nevai acaba bundan mı hayal ediyordu?

Yeni Üniversitesi gelecek öğrenim yılında faaliyete geçmekle beraber şimdiden çevresi geniş olan yabancı ortaklarını karşılıklı ve yararlı işbirliğine davet etmektedir.
Özbek dilinin eski ve zengin geçmişi vardır. Bilimsel olgularına göre M.Ö. ve sonrası bölgede yaşayan Baktrianlar, Sogdianlar, Harezmşahlar ve diğer etnik grupları ve milletler dilin oluşmasına etki yaptılar.

Unutulmamalıdır ki Özbek edebiyat dilinin oluşumunda ve her yönlü gelişiminde eski Türk dili önemli rol oynadı.

Farklı çağ ve zamanların dilimizin zenginlikleri, sanatsal olanakları, güzelliği ve zarafeti sanatlarında yansıtmış olan bilim ve edebiyatının seçkin adamları, büyük atalarımız Yusuf Has Hacib, Ahmet Yuğnaki, Atai, Lütfi, Babür, Agahi, Meşreb, Mukimi, Furkat ve diğer ünlü aydınları bu sürece katkıda bulundu.

Ali Şir Nevai dünya kültürünün hazinesinde yer bulan ölümsüz eserleri anadilimizde yaratıp dünya çapında ün kazandırdı.

Cumhurbaşkanımızın Kararında belirtildiği gibi bizler, bu zenginliğin mirasçıları olarak, anadilimizi korumalıyız, yüksek önceliğini göz önünde bulundurarak onun zenginleştirilmesi, rolün ve önemin arttırılması için sürekli olarak çalışmalıyız. Bu konu her zaman bizim ilgi odağı olacak.

Bu bağlamda, 1989 tarihinde “Devlet Dili Hakkında” Yasası üzerinde Özbek dili devlet statüsünü kazanmıştır ve bu hukuksal kural Anayasasında yer bulmuştur.

Ayrıca, 1990 tarihinde “Devlet Dili Yasasının Devlet Uygulanma Programı hakkında” kanunu, 1993 tarihinde “Latin Alfabesine Dayalı Özbek Alfabesinin Yürürlüğe girmesi Hakkında” kanunu, 1995 tarihinde “Devlet Dili Hakkında” yasanın yeni baskısı Bakanlar Kurulu tarafından kabul edildi. Ayrıca, 1996 tarihinde yukarıda geçen devlet programının değişikliklerinin yapılmasına dair ve gelişimine ilişkin diğer belgeler Bakanlar Kurulu tarafından kabul edildi.

Oluşturulmuş bu hukuki temel, ülkemizde yaşayan çeşitli ulusların ve milliyetlerin dillerini özgürce kullanılması ve geliştirilmesi üzerinde anayasal hakkının garanti edilmesi değer buluyor.

Ulusal dillerinin gelişimi için Özbekistan’da oluşturulmuş geniş imkânlarının sayesinde günümüz ülkemizde öğrenim kurumlarında eğitim ve medya faaliyetleri 7 dilde yapılmaktadır. Bu da toplumumuzun etnik uyumunun güçlendirilmesinde önemli bir faktör olarak hizmet vermektedir.

Son yıllarda Özbekistan’ın uluslararası toplumuna daha derin entegrasyonu sağlamak amacıyla İngilizce dili dâhil olmak üzere yabancı dil öğrenilmesi için kapsamlı bir sistem kuruldu.

Aynı zamanda Özbek dili ve edebiyatının toplumun gelişimindeki yeri ve rolü üzerinde çeşitli önemli araştırmalar yürütülmekte, sözlükler, ansiklopediler, monografi ve ders kitapları yayınlanmaktadır. Özbek dili ve edebiyatı öğretmenlerinin ve uzmanlarının hazırlanması, yeniden eğitilmesi ve ileri eğitimin görmesine büyük önem verilmektedir.

Cumhurbaşkanımızın Kararında belirtildiği gibi bu alanda mevcut eksiklerinin giderilmesi için daha çok çalışmalarının yapılması gerekmektedir. Her şeyden önce anadilin tarihsel köklerinin incelenmesi ve bilim bazında onun kapsamlı geliştirilmesi günümüzün öncelik görevleridir. Ayrıca, temel bilimleri, modern bilgi ve iletişim teknolojileri, sanayi, bankacılık, hukuk, diplomasi, askeriye gibi kritik alanlarında kullanımının genişletilmesi öncelik görevleri arasında yer almaktadır. Bu bağlamda, modern ders kitaplarının, etimolojik ve karşılaştırmalı sözcüklerinin yayınlanması, gereken terminoloji, kavramları ve kategorilerinin oluşturulması önümüzde olan en önemli görevlerinden biridir.

Küreselleşmenin hızlandığı bu çağda, anadilin ve edebiyatının spesifik özellikleri, tarihsel gelişimi, mevcut durumu ve geleceği ile ilgili özellikle derin araştırmalara ihtiyacı artmasını göz önünde bulundurarak, bu yönde yapılan bilim araştırmaların etkinliğini artırmak, eğitim sisteminin tüm aşamalarında Özbek dili ve edebiyatı öğretim kalitesini yükseltmek, bu alanda kalifiye personeli yetiştirmek amacıyla Cumhurbaşkanı İslam Karimov tarafından “Ali Şir Nevai Özbek Dili ve Edebiyatı Taşkent Devlet Üniversitesi Kurulması Hakkında” Karar alındı.

Kararı gereği ile yeni üniversitesi Mirzo Ulugbek Özbekistan Ulusal Üniversitesi Özbek Dili Filoloji Fakültesi, Nizami Taşkent Devlet Pedagoji Üniversitesi Özbek Dili ve Edebiyatı Fakültesi ve Ali Şir Nevai Dil ve Edebiyatı Bilimler Akademisi temelinde kurulmaktadır.

Yeni kurulan üniversitesi bünyesinde Özbek Filoloji, Özbek Dili ve Edebiyatı ve Özbekçe-İngilizce Çeviri üç fakültenin yanı sıra Özbek Dili ve Edebiyatı Araştırma Enstitüsü yer alacaktır. Ali Şir Nevai Bilimler Akademisi Edebiyat Devlet Müzesi üniversitenin bünyesine geçecek. Onun temelinde Özbek Dili ve Edebiyatı Müzesi kurulacaktır.

Yeni üniversitesi filologların, bilim-öğretim görevlilerin, nitelikli mütercimlerin hazırlanması, araştırma çalışmalarının yapılması, alandaki çalışanlarının yeniden eğitilmesi ve ileri eğitimin görmesi, Özbek dili ve edebiyatı üzerinde bilimsel ve eğitim yöntemlerinin geliştirilmesi üzerine yüksek eğitim kurumu olacaktır.

Cumhurbaşkanımızın Kararında Ali Şir Nevai Özbek Dili ve Edebiyati Taşkent Devlet Üniversitesinin ana görevleri aşağıda belirlenmiştir:

• 
  Zamanın gereksinimlerine uyan, Özbek dili ve edebiyatının spesifik özelliklerin, bir bilimsel ve teorik, felsefi ve estetik temellerin ve çağdaş eğitim teknolojilerin derin bilgisine sahip olan, yüksek nitelikli bilim ve pedagoji kadrosunun hazırlanması;
  
• 
  Bilimsel, sanatsal ve diğer edebiyatın Özbekçe dilinden İngilizce’ye ve diğer dillerine yanı sıra dünya dillerinden ana diline yüksek kalitede çeviri yapan mütercimlerin hazırlanması;
  
• 
  Geniş bir bakış açısı ve bağımsız düşünme yeteneğine sahip olan gençlerin anavatana sevgi ve bağlılık, ulusal ve evrensel değerlerinin ruhu ile yetiştirilmesi;
  
• 
  Tarih boyunca oluşan edebi ve dilsel okullarının, Özbek dili, edebiyatı ve folklorun klasik ve çağdaş şekillerinin, atalarımızın Özbek ve dünya dilbilimine yapmış oldukları katkısının ve bilimsel mirasının, anadilimizin dünyada öneminin, yerinin ve diğer dilleri ile bağlantılarının ayrıca geleceğe yönelik dil gelişimi ile ilgili bilimsel sorunlarının araştırılması;
  

- Özbek dili özelliklerine tamamen tekabül eden yeni akademik ve öğretim dilbilgisi oluşturulması için bilimsel olarak kanıtlanmış tekliflerin hazırlanması. Fonetik yazım sistemi ve faalde olan kurallarının iyileştirilmesi. Sözcüklerin, ansiklopedilerin ve çeşitli konularda ve alanlardaki ders kitaplarının oluşturulması;

- Özbek dili ve edebiyatı öğretiminde yeni ve etkili yöntemler için bilimsel araştırmalarının yapılması. Orta dereceli okullarına, akademik liselere, mesleki okullara ve yüksek eğitim kurumlarına ileri eğitim teknolojilerinin getirilmesi;

- İnternet bilgi dünyasında anadilinin yakışır bir yerin sağlanmasına yönelik bilimsel ve yöntemsel, pratik önerilerin hazırlanması. Özbek dili ve dil çeviri için bilgisayar programlarının yanı sıra e–kitap, karşılaştırmalı sözlüklerinin oluşturulmasıdır;

Ülkemizin Cumhurbaşkanı Kararı doğrultusunda Ali Şir Nevai Özbek Dili ve Edebiyatı Taşkent Devket Üniversitesi kurulumuna ilişkin örgütsel sorunlarının giderilmesi için Özbekistan Başbakanı Şafkat Mirziyoyev başkanlığında bir ulusal kurul oluşturuldu.