Almaz Əliyeva Məcid qızı nato da həRBİ-Sİyasi İslahatlar və
Yüklə 1,82 Mb.
|
quruma göndərilir. Rəhbər qrupun planı təkrar təqdir etməsindən sonra tammiqyaslı maliyyələşmə açılır. NATO siyasətinin mühüm istiqamətlərindən biri də ətraf mühitin mühafizəsi və ekologiya ilə bağlıdır. 1959-cu ildə Alyansın qeyri-hərbi komitələrindən o dövr üçün sonuncusu-okeanoqrafiya üzrə komitə fəaliyyətə başladı. Beləliklə, NATO-nun fəaliyyətində yeni səhifə - ətraf mühitin çirklənməsi problematikası meydana gəldi. On il sonra yuxarıda adı çəkilən məsələlərin həlli üçün NATO nun strukturunda Müasir cəmiyyət problemləri üzrə Komitə adlandırılan aynca komitə yaradıldı. Bu orqan R.Niksonun Alyansın üçüncü-
«sosial» istiqaməti konsepsiyasına və Vaşinqton müqaviləsinin 2-ci bəndinə əsasən formalaşmışdı. Müqavilənin həmin bəndində deyilirdi ki, «iştirakçı ölkələr sabitlik və çiçəklənmə şəraitinin yaranmasına hər cür dəstək vennəklə öz səylərini dinc və dostcasına beynəlxalq münasibətlərin inkişafına yönəldirlər». Müasir cəmiyyət problemləri üzrə Komitənin yaranması müəyyən dərəcədə Roma klubunun «İnkişafın hüdudları» məruzəsinə cavab oldu. Həmin məruzə Medouzun rəhbərliyi altında bir qrup müəllif tərəfindən hazırlanmışdı və ekoloji problemləri nəzərə almadan sivilizasiyanın inkişafının dalana dirənəcəyi barədə elmi cəhətdən əsaslandırılmış ilk proqnozlardan biri idi. NATO beynəlxalq cəmiyyətin diqqət mərkəzinə çıxarılmış problemlərdən özünü kənara çəkə bilməzdi və bu amil adı çəkilən komitənin yaranması üçün impuls rolunu oynadı. Həmin andan NATO-nun ekoloji fəaliyyəti iki - Elmi və Müasir cəmiyyət problemləri üzrə Komitə daxilində həyata keçirilməyə başladi. Çünki, tərksilah üçün və 86 yüksək texnologiyaların, kompüter şəbəkələrinin, həmçinin elm və texnologiya sahəsində siyasətin işlənilib hazırlanması ilə yanaşı ekoloji təhlükəsizlik də Elmi komitənin əməkdaşlığının üstün sferalanndan biridir. Təbiəti mühafizə problematikası ilə məşğul olan bu iki komitənin işi qarşılıqlı tamamlama xarakteri daşıyır. Fərq yalnız burasındadır ki, Elmi komitə
çərçivəsində təşəbbüslər «aşağıdan» gəlir, daha doğrusu, alimlər yaxud alimlər qrupu tərəfindən irəli sürülür. Müasir cəmiyyət problemləri üzrə Komitəyə gəldikdə isə burada layihələr bir qrup ölkələr tərəfindən irəli sürülür və yalnız bundan sonra alimlər tərəfindən araşdırılır. Romada sülh və əməkdaşlıq haqqında Deklarasiyanın imzalandığı 1991-ci il Müasir cəmiyyət problemləri üzrə Komitənin tarixində dönüş anı oldu. Sənəddə deyilirdi ki, NATO-nun yeni təşəbbüsləri «ittifaqımızın elmi və ekoloji proqramları üzrə
Üçüncü fəaliyyət sferasında tərəfdaşlarımızın iştirakını» genişləndirəcəkdir. Şərqi Avropa ölkələrində «məxməri inqilablar» baş verəndən və kommunist hökumətləri devrildikdən sonra region
ölkələrinin NATO-nun Elmi proqramında olduğu kimi bu komitənin işinə fəal cəlb olunması onun fəaliyyətinə bir canlanma gətirdi. Müasir cəmiyyət problemləri üzrə Komitə (MCPK) öz işini aşağıdakı prinsiplər əsasında həyata keçirir: Əvvəlcə, konkret tədbirlər bütün ölkələr tərəfindən eyni zamanda deyil, yalnız daha çox maraqlı dövlətlər tərəfindən maliyyələşdirilir və həyata keçirilir. Müasir cəmiyyət problemləri üzrə Komitə heç bir elmi-tədqiqat işi aparmır, amma sonradan tədqiqatların nəticələri NATO-nun oüıün üzvləri üçün açıq olur. Sxem belədir ki, 87
Komitə özü təşəbbüs irəli sürmür, yalnız milli səviyyədə tədqiq olanan praktik problemlərə baxır. Bu, başqa ölkələrə gələcəkdə bu və ya digər problematika üzrə elmi tədqiqatların nəticələrindən istifadə etmək imkanı
verməklə Komitənin işinə müəyyən çeviklik gətirir. Eksperimental tədqiqatların aparılması barədə rəsmi qərar MCPK-nm plenar iclasında qəbul olunur. İkincisi, Komitə o layihələri dəstəkləyir ki, onlar NATO dövlətlərinin sosial sferasında daxili və xarici siyasi təşəbbüslərin meydana çıxmasına kömək edir, bu və ya digər ölkədə konkret tədbirlərin həyata keçirilməsinə kömək edir. Üçüncü prinsip belədir ki, Komitə açıq təşkilat kimi düşünülmüşdür, onun tədqiqatlarının nəticələrindən bütün maraqlı şəxslər istifadə edə bilərlər ki, bu da Komitənin başqa
beynəlxalq qurumlarla, xüsusilə ekologiya, meteorologiya və okeanoqrafiya sahəsində əməkdaşlığını asanlaşdırır. Məsələn, bu, Komitənin Avropa İttifaqı, Birləşmiş Millətlər Təşkilatı və bir sıra milli elmi-tədqiqat müəssisələri ilə əməkdaşlığında özünü göstərir. Nəhayət, dördüncü prinsipə görə Komitə tədqiqat aparan dövlətlər tərəfindən özünün mərkəzi orqanlarına müəyyən hesabat verilməsini və həmin tədqiqatlann NATO-nun daxili və xarici əməkdaşlığının inkişafına sanballı töhfə
verəcəyi barədə sübutların təqdim edilməsini nəzərdə tutur. Yarandığı andan Komitəyə NATO üzvlərinin sosial siyasətinin əlaqələndirilməsi sahəsində ən geniş
səlahiyyətlər verilmişdir. Məsələn, onun fəaliyyəti şəhər tikintisi, havanın və suyun təmizlənməsi, yerli və beynəlxalq nəqliyyat, qərb ölkələrinin inkişafı 88 konsepsiyalarının öyrənilməsi üzrə
proqramlar, «çoxmillətli sülh korpusu»nun layihələri, Qərb elmi təfəkkürünün ən yeni nailiyyətləri haqqında məlumatların yığılması və sistemləşdirilməsi kimi sahələri əhatə edir. Hər şeydən əlavə Komitə geniş nəşriyyat fəaliyyəti ilə də məşğul olur ki, bu da ekologiya problemləri üzrə 200-dən çox kitabın çapdan çıxmasında özünü göstərir. Komitənin işinin əsas istiqamətləri aşağıdakılardır: • Eksperimental tədqiqatlar; • Cari tədqiqatlar; • Seminarlar və ekoloji «dəyirmi masa»lar. Yuxanda adlan çəkilən proqramlardan biri üzrə qarşılıqlı fəaliyyətə başlamaq istəyən maraqlı dövlətlər müəyyən istiqamətdə səylərini daha yaxşı əlaqələndirmək üçün kooperativləşə bilərlər. Maliyyələşməyə gəlincə isə, müəyyən layihəyə rəhbərlik edən ölkə resurslann paylanması və elmi-texniki təminat məsələlərini özü həll edir, tədqiqatlar nəticəsində alınmış məlumatlar isə NATO-nun bütün ölkələrinin sərəncamına verilir. Bir qayda olaraq, müəyyən tədqiqatlann nəticələrinə həsr olunmuş simpoziumlar, seminarlar yaxud beynəlxalq konfranslar keçirilir. Tədqiqat adətən 3-4 il davam edir. Elm üzrə Komitə təqaüdləri, qrantları, həmçinin ekologiya problemləri ilə məşğul olan minlərlə alimin çalışdığı tədqiqat institutlannm və seminarların işini maliyyələşdirir. Yuxanda adı çəkilən tədbirlərdən başqa, Elmi komitə okeanoqrafiya, suyun və qurunun qarşılıqlı təsiri, qlobai ekoloji dəyişildiklər və digər oxşar proqramlar üzrə bir sıra xüsusi ekoloji layihələri bəyənmişdir. Məsələn, qlobal
ekoloji dəyişikliklər proqramı çərçivəsində 53 tədqiqat seminarı keçirilmiş, 11 89
Yüklə 1,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|