Almaz Əliyeva Məcid qızı nato da həRBİ-Sİyasi İslahatlar və
Yüklə 1,82 Mb.
|
eyni vaxtda iki stulda oturmaq niyyətindən əl çəkməlidir. Onun sözlərinə görə, Alyans Rusiyanın ona lazım olduğunu bəyan edir, eyni zamanda Moskvanın Cənubi Osetiya və Abxaziyadakı hərəkətlərini pisləyir: «Əgər onlara Rusiya lazımdırsa, bizim Cənubi Osetiya və Abxaziyadakı hərəkətlərimizi tənqid etməli deyillər». Yekun bəyannamədə keçmiş postsovet ölkələrinin ərazilərindəki münaqişələrin ərazi bütövlüyü çərçivəsində həllinin zəruriliyi də vurğulanıb: «Biz Azərbaycan, Ermənistan, Gürcüstan və Moldovanın ərazi bütövlüyünü, müstəqillik və suverenliyini dəstəkləyirik». Bəs, ümumilikdə bu sammitin yekunlarını necə dəyərləndirmək olar?
NATO-nun bundan
öncəki sammitində Ukrayna və Gürcüstanm quruma üzvlüyü aktual olub. Ancaq indi isə bu məsələ qismən aktuallığını itirib və ya bu məsələ zamnın yetişməsini gözləyir. Bu da ondan irəli gəlir ki, ABŞ-m yeni prezidenti Barak Obama Moskva
ilə normal
münasibətlər qurmaq
istəyir. Fikrimizcə bu həm də gərgin durumun bir qədər aradan qaldırılaraq, ABŞ-m
sarsılmış nüfuzunun yenidən bərpasına yönəldilmişdir. Təsadüfü deyildir ki, ABŞ tərəfindən atılmış bu jest, sanki Rusiyanı bir qədər rahatlanmış kimi görsətməkdədir. Sözsüz ki, NATO- Rusiya Şurasının fəaliyyətinin və dialoqun bərpası da diqqət çəkən bir məqamdır. Sammitin NATO-nun Rusiya qarşısında geri çəkilməsi yönündə təəssürat yaratması ilə də razılaşmaq lazımdır. Çünki Alyansın aparıcı ölkələri bir neçə il israrla vurğulayıblar ki, Ukrayna və Gürcüstanı sıralarına qatmağa hazırdırlar. İndi isə geri çəkilirlər. Amma məsələ ondadır ki, qurumda əsas sözü keçən dövlət ABŞ-dır. ABŞ-m 152 keçmiş prezidenti Corc Buşun Rusiya ilə münasibətlərdə müəyyən problemi vardı. Corc Buş Ukrayna və Gürcüstanın NATO-ya üzvlüyünü qətiyyətlə dəstəkləyirdi. Amma Barak Obama yeni bir siyasət elan edib və Rusiya ilə münasibətləri gərginlikdən mülayimləşməyə doğru aparmasına vəd verib. Bu yumşalma siyasəti ABŞ-a diktə edir ki, Ukrayna və Gürcüstanm NATO-ya üzvlüyü istəyindən geri çəkilsin. Barak Obama vədinə əməl edibdir. «Bunu həqiqətən NATO-nun geri addım atması kimi qəbul etmək mümkündür. Amma Rusiyanın bir tələbi də vardı ki, ABŞ Polşa və Çexiyada raketdən müdafiə sisteminin elementlərini qurmaq niyyətindən əl çəksin. Bu məsələdə Vaşinqton geri çəkilmir. Düzdür, Barak Obama indi bu m əsələdə bir qədər fasilə götürüb. Lakin Polşa və Çexiyada həmin elementlərin yerləşdirilməsiylə bağlı müəyyən planlarının olduğunu da vurğulayıb. Amma ümumilikdə qeyd etmək lazımdır ki, Ukrayna və Gürcüstan məsələsində həqiqətən NATO geri çəkilib». Sammitdə NATO Cənubi Qafqazda sabitlik istəyini də ortaya qoydu. Məsələ ondadır ki, Ukrayna və Gürcüstanm NATO-ya üzvlük məsələsində Alyansın geri addım atması Azərbaycanın da manevr imkanlarını azaldır, onun istər- istəməz Rusiya ilə münasibətlərə diqqətini artırmasını gərəkli edir. Belə çıxır ki, bizimlə eyni mövqedə olan insanlar bir qədər geri çəkilmiş kimi görünürlər. Əgər NATO Ukrayna və Gürcüstanm namizədliyində bir qədər geriyə addım atdısa, Azərbaycanla bağlı da mövqeyindən geri addım atacaq. Bəlkə də bu, taktiki bir geriləmədir. Çünki konseptual olaraq Rusiya postsovet məkamnda yenə də mütləq hakim olmağa və təsir nçaqlarım əlində saxlamağa cəhd edir. Bu isə, belə deməyə əsas verir ki, 153
Rusiyanın regiondakı maraqlan nə
vaxtsa Qərb
ölkələrinin, N A TO nun maraqlan ilə toqquşacaq. Buna görə
də, NATO-nun taktiki baxımdan geriləməsi Azərbaycanın təhlükəsizlik maraqlanna bir qədər mənfi təsir etsə də, strateji anlamda hələ heç nə dəyişməyib. Rusiyanın son vaxtlar bölgədə fəallığını artırmasını da vurğulamaq lazımdır. Bu reallıq ABŞ-m maraqlarına ziddir. Buna görə də, ABŞ vəziyyəti qiymətləndirərkən adekvat addımlar atmağa çalışır. Belə ki, Rusiya Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatına (KTMT) üzv olan ölkələrlə əlaqələrini genişləndirdiyi bir vaxtda GUAM-da təmsil olunan Gürcüstan isə artıq açıq-aşkar bir şəkildə NATO-ya meyl etdiyini bəyan edir. Düzdür, V.Yanukoviç Ukraynanın prezidenti seçildikdən sonra bu prosesdə fərqli yanaşmaların meydana gəlməsi də diqqətdən yayınmır. Belə şəraitdə təbii bir sual meydana çıxır - əgər Azərbaycan da NATO-ya üzvlüklə bağlı müraciət edərsə, ona qarşı reaksiya necə olar? Mütəxəssislərin fikrincə, Azərbaycanın NATO-ya üzvlüklə bağlı atacağı hər hansı ciddi addım Rusiyanın Cənubi Qafqazda müəyyən problemlər yaratmasına gətirib çıxara bilər. Azərbaycanın Avropanın maraq dairəsində olan Cənubi Qafqaz regionunda baş verən siyasi proseslərdən nisbətən kənarda qalması özü də maraqlı məqamdır. Ümumiyyətlə, son vaxtlar regionda həddindən artıq gərgin bir situasiya yaranıb. Əgər region dövlətlərinin fəaliyyətini nəzərdən keçirsək görərik ki, burada əsasən Rusiyanın Cənubi Qafqazı təsir dairəsində saxlamağa cəhd etməsi özünü göstərir. Rusiya konkret olaraq Gürcüstan məsələsində təkcə siyasi və iqtisadi faktorları deyil, hərbi faktorlan da 154
işə salmağa başlayıb. Gürcüstan ardıcıl olaraq Avroatlantik məkana inteqrasiya siyasətini həyata keçirir və ilk növbədə NATO-ya üzv olmağı qarşısına məqsəd qoyub. Ermənistan isə birmənalı olaraq Rusiyaya bağlıdır və Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının üzvü kimi çıxış edir. Cənubi Qafqaz maraqların toqquşduğu region olduğundan Azərbaycanın hərbi və
iqtisadi təhlükəsizliyini təmin etməsi üçün hər hansı bir beynəlxalq təhlükəsizlik sisteminin tərkib hissəsi olması vacibdir. 155
Yüklə 1,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|