Almaz Əliyeva Məcid qızı nato da həRBİ-Sİyasi İslahatlar və
Yüklə 1,82 Mb.
|
müdafiəsiz hiss edirlər. Onların digər bir niyyəti isə, Qərbdən demokratik və iqtisadi islahatlara lazımi dəstək almaq, ümumiyyətlə Qərbi Avopa ilə aradakı əlaqələri bərkitməkdir». 1992-ci ildən başlayan Azərbaycan-NATO əməkdaşlığı 1994-cü ildən daha intensiv xarakter almışdır. 1994-cü il 3- 4 may tarixlərində Belçikaya rəsmi səfəri zamam Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyev NATO-nun Brüsseldəki mənzil-qərargahında NATO-nun «Sülh Naminə Tərəfdaşlıq» proqramının Çərçivə sənədini imzaladı. Bununla
da, Azərbaycan NATO ilə
genişmiqyaslı əməkdaşlığı nəzərdə tutan SNT proqramım imzalamış 15-ci dövlət oldu. Həmin dövrdən başlayaraq, NATO-Azərbaycan əlaqələrinin inkişaf etdirilməsi üçün münbit şərait yaranmışdır. NATO ilə əməkdaşlığın məqsədlərindən bəhs edən Ümummilli lider bu məqsədləri aşağıdakı kimi ifadə edir: «...biz NATO ilə əməkdaşlığa başlayarkən, «Sülh Naminə Tərəfdaşlıq» sənədini imzalayarkən bunu əsas tuturuq ki, öz məqsədimizi həyata keçirmək üçün yeni imkanlarımız yaranacaqdır. Məqsədlərimiz isə münaqişənin dincliklə aradan qaldırılmasından, atəşin və bütün hərbi əməliyyat ların dayandırılmasından, işğal olunmuş Azərbaycan ərazilərindən Ermənistan silahlı birləşmələrinin çıxarılma sından, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün və sərhədlərinin toxunulmazlığının təmin edilməsindən ibarətdir». ABŞ-ın və Qərbi Avropa ölkələrinin regiondakı iqtisadi maraqlan da Azərbaycanın NATO-ya inteqrasiyasını labüd edir. 1994-cü ilin 4 may tarixində Çərçivə sazişini imzalayaraq «Sülh Naminə Tərəfdaşlıq» proqramına qoşulan Azərbaycan, sonrakı dövrlərdə NATO-nun tədbirlərində yaxından iştirak etməyə başladı. 172 Azərbaycan mətbuatında, həm müxalifət, həm də iqtidar partiyalannm nəzarətində olan KİV-də bəzən ölkənin NATO-ya inteqrasiyasının zəruriliyi təbliğ edilir. Belə inteqrasiyanın Azərbaycanın təhlükəsizlik siyasətinin strateji məqsədi olduğu da bildirilir. İctimaiyyətə təlqin edilir ki, BTC neft boru kəmərinin qorunmasında və Xəzərin təhlükəsizliyinin təminatında NATO qüvvələrinin iştirakı məqbul sayıla bilər. Hərbi-siyasi alyans kimi formalaşmış NATO-ya «demokratiya keşikçisi» kimi yanaşanlar və ona «kollektiv müdafiə vasitəsi» kimi baxaraq, Azərbaycanın gələcəkdə mümkün təhlükələrdən qorunması üçün bu bloka qoşulmasının vacibliyini qeyd edənlər də az deyildir. Fəqət onlar belə bir faktın üzərindən sükutla keçirlər ki, NATO regionun ictimai- siyasi həyatına ciddi təsir imkanında olan ABŞ-ın hərbi təcavüzünün əsas icraçısıdır və ABŞ-ın beynəlxalq miqyasda hərbi cinayətlərinin (gizlədilməsini) edilməsini və beləliklə, bəşəriyyət qarşısında məsuliyyətinin bölüşdürülməsini öz üzərinə götürmüşdür. Azərbaycamn ictimai-siyasi həyatında NATO-
Azərbaycan əlaqələrinin zəruriliyinə əsas kimi göstərilən arqumentləri belə qruplaşdırmaq mümkündür: 1) Bu əlaqələr Azərbaycanın gələcəkdə təhlükəsizliyi nə tam əminlik yaradır; 2) Azərbaycan üçün həllini gözləyən vacib problemin- Dağlıq Qarabağ probleminin həlli reallaşacaq; 3) Neft hasilatının və ixracının təhlükəsizliyi təmin ediləcək; 4) Xəzərin statusunun həlli başa çatdırılacaq; 5) Azərbaycan ordusu NATO standartlarına uyğun olaraq formalaşacaq. 173
Azərbaycan ictimaiyyətinə təlqin edilən
bu arqumentlərin nə dərəcədə əsaslı olmasına həsr edilmiş elmi və ya siyasi tədqiqatlar demək olar ki, yox dərəcəsindədir. Son 10-15 ildə ölkəmizdə bu mövzuda nəşr olunmuş kitablar və digər tədqiqatlar NATO haqqında faydalı məlumatlarla zəngin olsa da, lakin NATO- Azərbaycan əlaqələri, respublikamızın bu əməkdaşlığın dan hansı dividentlər əldə edə biləcəyi məsələləri kifayət qədər əsaslandırılmır. NATO-Azərbaycan əlaqələrinin zəruriliyini təbliğ etməklə öz siyasi məqsədlərini inkişaf etdirən Azərbaycan müxalifətinin əksər nümayəndələri də bu əlaqələrdən Azərbaycanın necə faydalana biləcəyini əks etdirən konkret siyasi platformaya malik deyillər. NATO-Azərbaycan münasibətlərini tədqiq edənlərin və siyasi ekspertlərin əksəriyyəti NATO-nun Şərqə genişlənməsinə haqq qazandıraraq, belə genişlənmənin məhz təhlükəsizlik üçün vacib olduğunu arqument kimi irəli sürürlər. Lakin belə təhlükəsizliyin mahiyyəti və ya hansı tərəfin təhlükəsizliyinin nəzərdə tutulduğu adətən aydın ifadə olunmur. NATO-nun son 15 ildəki hərbi əməliyyatlarının mahiyyəti göstərir ki, belə əməkdaşlıq heç
də yerli əhalinin təhlükəsizliyinin qorunması məqsədilə həyata keçirilmir. NATO-nun Balkan
yanmadasında və Əfqanıstandakı hərbi əməliyyatları da bu regionda ABŞ-ın gələcəyə yönəlmiş maraqlanndan xəbər verir. Azərbaycan cəmiyyətində NATO-Azərbaycan əlaqələrinin mahiyyətinin geniş müzakirə olunmaması səbəbindən bir çoxları belə əlaqələrə ölkənin gələcək təhlükəsizliyinin təminatı kimi yanaşır və beləliklə ictimai fikirdə NATO-ya kor-koranə vurğunluq sindromu kök salır. Eyni zamanda belə bir təsəvvürlər formalaşır ki, 174
NATO Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllində real mexanizmləri yarada bilər və onu uğurla tətbiq edə bilər. Başqa sözlə, Azərbaycanın NATO-ya inteqrasiyasını təbliğ edən siyasilərin və politoloqlann əksəriyyəti düşünür ki, Azərbaycan NATO ilə əməkdaşlığını genişləndirərsə, Ermənistan isə NATO-nu öz ərazisinə yaxın buraxmazsa, bu halda NATO Azərbaycan tərəfində dayanaraq Dağlıq Qarabağ
probleminin həllinin hərb variantını dəstəkləyəcək. Başqa fikir müəllifləri isə iddia edirlər ki, ABŞ və digər Qərb ölkələrinin regiondakı maraqlan bunu deməyə əsas verir ki, Dağlıq Qarabağ probleminin həlli üçün hərb variantı seçildiyi halda NATO tərəfindən Azərbaycana təzyiqlər ciddi sürətdə artacaq. Çünki NATO-nun Qafqazdakı missiyası Dağlıq Qarabağın erməni separatçılarından və ya Ermənistan qoşunlanndan azad edilməsi deyil, ABŞ-m və NATO üzvü olan Avropa ölkələrinin təhlükəsizliyinin, o cümlədən enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsidir. Bu «təhlükəsizlik kəmərinin» Qafqazdan keçən hissəsi
isə «Əsrin
Müqaviləsi», BTC və CQBK layihələri ilə bağlıdır. Odur ki, hər iki halda NATO yalnız bu missiyanı həyata keçirəcəkdir. 175
Yüklə 1,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|