Münasibətlərdə yenidən canlanma yaratmaq üçün ilk
növbədə bu sahədə müəyyən əməli addımlar atılmalıdır.
Hazırkı NATO rəhbərliyi postsovet məkanı üzrə
strategiyanın yeniləşməsinə çalışır. Yeni dəyişiklik son
dövrlərdə təşkil olunan bütün tədbirlərdə əsas müzakirə
mövzularından biridir. Lakin qurumun Azərbaycanla
əməkdaşlığı hələlik durğunluq vəziyyətindən çıxmayıb.
Qeyd edək ki, NATO əgər qarşısına postsovet məkanı
ölkələrilə,
eləcə
də
Azərbaycanla
münasibətləri
dərinləşdirmək məqsədi qoyubsa, ilk növbədə bununla
bağlı müvafiq qərar qəbul etməlidir. Məhz bundan sonra
informasiya
şəbəkəsinin
genişləndirilməsilə
bağlı
müəyyən addımlar atılmalıdır.
Gürcüstan
təcrübəsinə
baxsaq,
orada
ictimai
diplomatiya sahəsində xeyli irəliləyişin əldə olunduğunu
görərik. Gürcüstanda rəsmi olaraq NATO mərkəzləri
fəaliyyət göstərir. Bizdə isə belə mərkəzlər yox
səviyyəsindədir. Son illər qurumun ictimai diplomatiya
bölməsinin dəstəyilə ölkədə iki Avroatlantika informasiya
mərkəzi fəaliyyətə başlayıb, lakin onlar rəsmi qurum
deyil.
NATO Azərbaycanla münasibətləri dərinləşdirmək
istəyirsə, bu istiqamətdə ictimai diplomatiya sahəsinə
xeyli vəsait ayırmalı, ciddi işlər görməlidir. Nəzərə
almalıyıq ki, qurumla ölkəmiz arasında olan əsas səııəd
Fərdi Tərəfdaşlıq üzrə Əməliyyat Planıdır. Azərbaycanın
NATO ilə IPAP-ın birinci fazası 2005-ci ildə təsdiq
olunub. Həmin dövrdən bəri IP AP iki fazada uğurla yerinə
yetirilib və bu məqam ən müxtəlif səviyyələrdə NATO
rəsmiləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilib. 19 dekabr
2011-ci il tarixində Fərdi Tərəfdaşlıq üzrə Əməliyyat
192
Planının 3-cü mərhələsi Azərbaycan Respublikası və
NATO arasında razılaşdırılıb. 3-cü mərhələ 2012-2013-cü
illəri əhatə edir. Sənəd siyasi və təhlükəsizlik; müdafiə və
hərbi;
ictimai
məlumatlandırma,
mülki
fövqəladə
planlaşdırma, elm və ətraf mühit məsələləri; inzibati
məsələlər, məlumatların təhlükəsizliyi, resurslar və
hüquqi məsələləri əhatə edən dörd bölmədən ibarətdir
NATO ölkəmizlə əlaqələrini gücləndirmək istəyirsə, ilk
növbədə, Azərbaycanla indiyədək imzalanan sənədlərin
ictimai açıqlığını təmin etməli, münasibətlərlə bağlı
ictimai məlumatlandırma strategiyası gücləndirilməlidir.
Bunu həm qeyri-hökumət təşkilatlan vasitəsilə, həm də
Gürcüstan timsalında, rəsmi mərkəzin yaradılması yolu ilə
həyata keçirmək olar. Məsələ ilə bağlı ölkədə mütəmadi
rəy sorğuları keçirilməlidir ki, insanların NATO ilə
əməkdaşlıqdan nə istədiyi, burada nə kimi çatışmazlıqları
gördüyü aydınlaşsın. İctimai rəyi hazırlamaq baxımından
bu, olduqca zəruridir. Əgər gələcəkdə NATO ilə
əməkdaşlıqda ciddi addımlann atılması qərara almarsa,
ictimai rəyin çox vacib amil olduğu üzə çıxacaqdır.
Beləliklə,
Azərbaycanın
müasir
təhlükəsizlik
paradiqması
və
onun
ayn-ayrı
seqmentlərinin
xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla dünyanın təhlükəsizlik
sahəsində qlobal hərəkətverici qüvvəsi olan NATO ilə
əlaqələr intensiv və dinamik xarakter almalı, eyni zamanda
beynəlxalq
konyuktura
reallıqları
kontekstində
əğəkdaşlığm səviyyəsinin parametrləri və çərçivələri
dəqiqdəşdirilməlidir. Bu istiqamətdə atılan istənilən
addımlar elmi əsaslara söykənməlidir.
NATO-nun rəsmi saytında yerləşdirilmiş məlumata
görə, Azərbaycan avroatlantik norma və standartlara nail
193
olmağa və avroatlantik institutlarla yaxm əlaqələr qurmağa
çalışır, «NATO ilə Azərbaycan arasında olan əməkdaşlığın
miqyası ölkənin islahatları davam etdirmək və mövcud
demokratik institutlan möhkəmləndirmək niyyətindən
asılıdır», - deyə bildirilir.
NATO-nun rəsmi saytından fərqli olaraq Azərbaycan
Respublikasının
NATO
yamnda
Nümayəndəliyinin
saytında
(http://www.aznatomission.be/)
Azərbaycan-
NATO əlaqələri barəsində daha geniş və operativ
məlumat almaq mümkündür. Saytın bəm tərtibatı, həm də
quruluşu çox gözəldir. Burada nümayəndəliyin tərkibi
haqqında rəsmi məlumatdan tutmuş NATO-Azərbaycan
tərəfdaşlığı, Alyansın rəsmi sənədləri, Nümayəndəliyin
həftəlik bülletenləri, müxtəlif tədbirlər və s. barəsində
maraqlı informasiyalar yerləşdirilir və vaxtaşırı yenilənir.
NATO
ilə
Azərbaycan
arasında
əməkdaşlıq
fəaliyyətləri, islahat planları və siyasi dialoq prosesləri iki
illik müddətə birgə razılaşdırılmış Azərbaycanın Fərdi
Tərəfdaşlığa dair Əməliyyat Planında (EPAP) ətraflı
şəkildə öz əksini tapıb. Əməkdaşlığın əsas sahələrinə:
- Silahlı qüvvələr üzərində tam demokratik nəzarətin
yaradılması,
- Müdafiə tədbirlərinin planlaşdırılması və müdafiə
büdcəsinin formalaşdırılması,
- NATO-nun norma və standartlarına uyğun olaraq
bütün silahlı qüvvələrin təşkilati strukturunun yenidən
təşkili daxildir.
İslahatların aparılmasına verilən dəstəklə yanaşı, NATO
ilə Azərbaycan arasında əməkdaşlığın digər əsas məqsədi
sülhməramlı
və
böhranların
idarə
olunması
əməliyyatlarında ölkənin silahlı qüvvələrinin NATO
194
ölkələrinin
silahlı
qüvvələri
ilə
birgə
işləməsi
imkanlarının gücləndirilniəsindən ibarətdir.
Saytda
əksini
tapmış
məlumata
görə,
NATO-
Azərbaycan münasibətləri 1992-ci ildə Azərbaycanın
Şimali Atlantika Əməkdaşlıq Şurasına (sonradan 1997-ci
ildə adı Avroatlantik Tərəfdaşlıq Şurasına dəyişdirilib)
qoşulmasından
sonra başlamb.
Həmin
əməkdaşlıq
əlaqələri Azərbaycanın 1994-cü ildə «Sülh naminə
tərəfdaşlıq» proqramına qoşulmasından və 1997-ci ildə
SNT Planlaşdırma və Analiz Prosesində iştirakından sonra
daha böyük vüsətlə inkişaf etməyə başlayıb. Qeyd edilir
ki, 2005-ci ildə NATO ilə Azərbaycanın ilk IPAP-m
hazırlanmasından sonra Azərbaycanda apanlan yerli
islahatlar prosesinə verilən dəstək daha da gücləndirilib.