Almaz Əliyeva Məcid qızı nato da həRBİ-Sİyasi İslahatlar və
Yüklə 1,82 Mb.
|
90-100 təyyarə təşkil edir. Bu aviabazalardan İran ərazisindəki obyektlərə qədər məsafə minimaldır». Ekspertlərin fikrincə, Azərbaycan NATO ölkələri içərisində daha çox Türkiyə və ABŞ ilə hərbi sahədə sıx əlaqələrə malikdir. Belə ki, uzun müddətdir türkiyəli hərbi mütəxəssislər Azərbaycan ordusunu hazırlaşdırırlar. Azərbaycanla ABŞ arasında hərbi əməkdaşlıq isə hazırda keyfiyyətcə yeni
mərhələyə qədəm
qoyur. Bu
əməkdaşlığın prioriteti Azərbaycan ordusunun NATO standartlarına uyğunlaşdırılınası, Azərbaycanın Hərbi Dəniz Donanmasının ölkənin dəniz
sərhədlərinin təhlükəsizliyinin təmin olunmasmdakı imkanlarının genişləndirilməsi, eləcə də ölkənin hava məkanının təhlükəsizliyi sisteminin standartlaşdınlmasıdır. Rusiya mətbuatı bildirir ki, ABŞ Azərbaycanla 3 istiqamət: təcrübə mübadiləsi, ABŞ Silahlı Qüvvələrinin çevik
birləşmələrinin Azərbaycanda müvəqqəti yerləşdirilməsi və Azərbaycan hərbi qulluqçularının təlimi üzrə hərbi əməkdaşlığa hazırdır. Bundan başqa, ABŞ Azərbaycanda ekstremizm və kütləvi qırğın silahının yayılmasına qarşı mübarizə üzrə birgə təlimlər keçirməyi planlaşdıra. «Bütün bu tədbirlərin gerçəkləşməsi ABŞ-ın regionda hərbi
mövcudluğunun genişlənməsinə gətirəcəkdir». Hazırkı dövrdə Çindən Avropaya və əks istiqamətə göndərilən yüklərin bir qismini TRACECA dəhlizinə cəlb etməyə çalışan Ölkələr NATO-nun hazır və «alyansın özünün təklif etdiyi» yüklərini ötürməklə həm gəlir əldə etmiş olurlar, həm də Alyansın etibarını qazanırlar. Bu günlərdə üzərində müzakirələrin aparıldığı Poti- Bakı - Aktau - Özbəkistan - Əfqanıstan marşrutunun 200 Azərbaycan üçün bir sıra iqtisadi üstünlükləri vardır. Bunlar aşağıdakılardır: - Azərbaycanın tranzit potensialı artacaq; - Hazır yüklərin daşınmasından Azərbaycanın nəqliyyat vasitələri (dəmir yolu, hava və dəniz nəqliyyatı) cəlb edilməklə gəlir əldə olunacaq; - Poti-Bakı-Aktau konteyner qatan layihəsi reallaşacaq; - TRACECA dəhlizinin rolu artacaq və bu dəhliz iqtisadi əhəmiyyəti ilə yanaşı hərbi və humanitar əhəmiyyətini nümayiş etdirmiş olacaq; - Azərbaycan şirkətləri Əfqanıstandakı koalisiya qüvvələrinin təchizatına qatılmaqla öz məhsullannı yeni bazara çıxarmış olacaqlar; - Azərbaycan tranzit ölkə olmaqla yanaşı müttəfiqlərdən istifadə etməklə nəqliyyat infrastrukturunda təhlükəsizli yin yüksək səviyyədə təmin olunmasına nail olacaq. Peşavər (Paldstan)-Kabil (Əfqamstan) marşrutunda son yaşantılar, eləcə də «Manas» aviabazasının icarəsinə dair müqavilənin ləğvi bir
daha göstərdi ki, hərbi
əməliyyatların təchizatında mühüm rol oynayan nəqliyyat infrastrukturu istənilən zaman bu və digər qüvvələr tərəfindən təhdidlərlə üzləşə bilər. Xüsusilə də Mərkəzi Asiya kimi həssas bölgədə. Bu baxımdan, seçilmiş nəqliyyat dəhlizlərinin təhlükəsizliyi qarşıda duran bir nömrəli məsələlərdəndir və bildiyimiz qədər NATO-nun da diqqətindədir. TRACECA-nm 11 illik tarixinə nəzər saldıqda bu dəhlizlə bağlı bir sıra problemlərin öz həllini tapmadığını görmüş oluruq. Bu proqramda iştirak edən 12 dövlət hər hansı bir məsələdə konsensusa gələnə qədər Rusiyanın çıxardığı qərarlar dəhlizin işinə təsir göstərir. Məlum olduğu kimi, Rusiya açıq şəkildə TRACECA dəhlizinə 201
qarşı olduğunu bildirməsə də müəyyən məsələlərlə bağlı verdiyi qərarlar rəsmi Moskvanın bu layihəni maksimum şəkildə əngəlləyib sıradan çıxarmaq marağında olduğunu açıq-aydın göstərir. Şübhəsiz ki, ABŞ-m uzaq və səmərəsiz Latviya-Rusiya- Qazaxıstan-Özbəkistan-Əfqamstan marşrutunu yox,
TRACECA dəhlizini seçməsi rəsmi
Moskvanı qıcıqlandırır. Rusiya və addımlarını Moskvanın marşına uyğunlaşdıran İranın TRACECA-da gerçəkləşdiriləcək bu layihəyə qarşı çıxışlar etməsi mümkün variantlardandır. Bu da öz növbəsində NATO-nu və ABŞ-ı TRACECA dəhlizində təhlükəsizliyin daha da yüksək səviyyədə təşkilinə diqqət yönəltməyə məcbur edəcək. NATO-nun öz hərbi-humanitar yüklərini iqtisadi baxımdan səmərəli TRACECA dəhlizinə yönəltməsi » yaxın perspektivdə aşağıdakı təhdidləri meydana
çıxaracaq: - Regionda siyasi-hərbi vəziyyətin daha da kəskinləş məsi; - Rusiya və İranın açıq və dolayısı dəstəyi ilə yeni münaqişə ocaqlarının yaranması; - Maraqlı dövlətlərin xüsusi xidmət orqanlarının dəstək lədiyi terrorçu qrupların fəallaşması; - Rusiya tərəfindən iqtisadi təzyiq nçaqlanmn işə salın ması və s. Nə etməli? Fikrimizcə, sadalanan bu təhdidlər nəinki logistik səmərəliliyi heçə endirəcək, hətta regiondakı təhlükəsizlik situasiyasını dəyişə biləcək. Bu kontekstdə onsuz da həssas bölgə olan Cənubi Qafqazda vəziyyətin yaxşı olmayacağmı düşünmək olar. Bu baxımdan, TRACECA dəhlizini seçən NATO və müttəfiqlərinin aşağıdakı məsələlərə diqqət yetirmələri vacibdir: 202 1) Regiondakı münaqişələrin həlli istiqamətində səylərin fəallaşması və separatçı rejimlərə təzyiqin gücləndirilməsi; 2) Rusiyanın mümkün qədər neytrallaşdırılması və Moskva ilə dialoqun aktivləşdirilməsi; 3) TRACECA dövlətlərinin (NATO-ya üzv dövlətlər istisna olmaqla) arasında siyasi və təhlükəsizlik sahəsində əlaqələrin sıxlaşdınlması; 4) Dəhlizdə nəqliyyat təhlükəsizliyinin təmin olunması, iştirakçı dövlətlər arasında bu sahədə əlaqələrin koordinasiyası; 5) Ukrayna, Gürcüstan, Azərbaycan, Qazaxıstan və Özbəkistana hərbi və təhlükəsizlik sahəsində birbaşa və dolayısı yardımların artırılması, bəzi zəruri avadanlıq və məmulatların satışına qoyulan qadağanın götürülməsi; 6) Xəzər və Qara dənizdə təhlükəsizlik tədbirlərinin gücləndirilməsi, terror
təhdidlərinin minimuma endirilməsi üçün hərbi dəniz və sərhəd qüvvələrinin gücləndirilməsi; 7) NATO-nun bilavasitə iştirakı ilə İranın radikal hərəkətlərinə və mümkün hədələrinə cavab vermə imkanının yaradılması (bura güclü hava hücumundan müdafiə sisteminin qurulması da daxildir); 8) Türkiyənin regionda rolunun gücləndirilməsi və NATO tərəfindən Ankaraya regional təhlükəsizliyə cavabdeh dövlət mandatının verilməsi. Lakin 2009-cu il yanvarın 1-dən etibarən NATO-nun Azərbaycanla münasibətlərində əlaqə dövləti Rumıniya elan
olunub. Bununla da Türkiyənin NATO-nun Azərbaycanla əiaqə dövləti statusunda olması müddəti başa çatıb. Yüklə 1,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|