dövrünün başlanğıcı da. Digər sual doğuran məsələ
Türkiyənin əlaqə üzrə 14 illik fəaliyyətinin yekunları ilə
bağlıdır. Azərbaycan cəmiyyəti üçün maraqlıdır: görəsən,
NATO-da bu fəaliyyəti necə qiymətləndirirlər? Ankara
Alyansın Azərbaycanla münasibətlərində Türkiyəyə etibar
etdiyi məsələlərin öhdəsindən uğurla gələ bildimi?»
Türkiyənin «əlaqə dövləti» statusunda olmaq üçün
növbəti dəfə mübarizəyə qoşulması Ankaranın etika
naminə addımı kimi qiymətləndirilir. Eyni zamanda
Türkiyənin NATO ilə Azərbaycan arasında «əlaqə
dövləti»
statusundan
çıxarılması
Azərbaycan
üçün
müəyyən dəyişikliklərlə müşayiət oluna bilər. Türkiyə
1952-ci ildən NATO-nun üzvüdür. Rumıniya isə 2004-cü
ildə alyansa üzv qəbul edilib.
Türkiyənin bundan sonra öz hərbi-siyasi dəstəyini daha
çox Gürcüstana göstərəcəyini düşünmək olar. Çox güman
ki, NATO Türkiyənin qarşısında yeni vəzifə qoyub:
Ankara Gürcüstanın qısa zaman kəsiyində NATO
standartlarına uyğunlaşdınlmasmı təmin etməlidir.
Ekspertlərin fikrincə, Türkiyədən «əlaqə dövləti»
statusunu
almaqla
NATO-nun
Azərbaycanla
bağlı
addımlarında dəyişiklik olacağını gözləmək mümkündür.
Nəzərə alaq ki, Rumıniya Bakı-Tbilisi-Ceyhan, Bakı-
Tbilisi-Ərzurum və bir sıra eneıji layihələrində iştirak
etmək niyyətindədir. Rumıniyalı rəsmilər ölkələrinin
Azərbaycan - Gürcüstan - Rumıniya eneıji dəhlizinin
yaradılmasında maraqlı olduğunu gizlətmirlər.
Rumıniyanın qeyd edilən istəkləri NATO-da da xüsusi
dəstəklənir. Alyansda hesab edirlər ki, Qafqazda yerləşən
eneıji dəhlizinin Rusiyanın inhisarından çıxarılması
xüsusilə vacibdir. Bu səbəbdən NATO Cənubi Qafqaz və
Orta
Asiya
ölkələrinin
enerji
infrastrukturunun
208
müdafiəsində maraqlıdır. NATO bu istiqamətdə region
ölkələri ilə danışıqlar aparır.
Beləliklə, Rumıniyanın NATO ilə Azərbaycan arasında
əlaqə dövləti statusuna təyin olunması NATO-nun
Azərbaycanla bağlı siyasi və iqtisadi planlarının olması
anlamına gələ bilər.
Sonda bir məsələni də qeyd etməyi zəruri bilirik.
Rumıniya Silahlı Qüvvələrində istifadə olunan əsas silah
və hərbi texnika sovet istehsalıdır. Hesab edirik ki,
Rumıniyanın
NATO-Azərbaycan
münasibətlərində
əlaqələndirici dövlət statusuna təyin olunmasında bu silah
uyğunluğu faktoru da müəyyən rol oynamışdır.
Məlum olduğu kimi, 1997-ci ilədək Azərbaycan Silahlı
Qüvvələrinin hərbi təhsil ocaqları keçmiş SSRİ-də
mövcud olmuş sistemə uyğun fəaliyyət göstərirdi. Orduda
quruculuq işlərini müasir tələblər səviyyəsinə qaldırmağı
daim diqqətdə saxlamış Heydər Əliyevin bilavasitə
rəhbərliyilə 1997-ci ildən kursantlarımız Şimali Atlantika
Alyansına daxil olan ölkələrdə qəbul edilmiş metodika
əsasında hərbi bilik və təcrübə qazanmağa başladılar.
NATO-nun köməyi
ilə 2004-cü
ildə Azərbaycan
Respublikasının
Silahlı
Qüvvələri
üçün
kiçik
mütəxəssislər hazırlayan mərkəz yaradıldı. 2004-cü ildən
Silahlı Qüvvələrin döyüş hazırlığı planı üzrə bütün
təlimlər NATO standartlarına uyğun keçirilir. Azərbaycan
Respublikasının zabitləri NATO-nun Brüsseldəki Baş
Qərargahında xidmət edirlər.
Artıq NATO rəsmiləri özləri də dəfələrlə etiraf ediblər
ki, Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin NATO standartlarına
uyğunlaşdırılınası çox yüksək səviyyədə gedir. Bütün
bunlarla yanaşı, Azərbaycan hərbçiləri «Sülh Naminə
Tərəfdaşlıq» proqramı çərçivəsində keçirilən bütün
209
tədbirlərdə fəal iştirak edir, sülhməramlı təlimlərə,
konfrans
və
seminarlara
qatılırlar.
1999-cu
ilin
sentyabrında Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin
qəran ilə Türkiyə taboru tərkibində ilk sülhməramlı
taqımımız Kosovoda keçirilən sülhməramlı əməliyyatlara
qatıldı.
Sonralar
sülhməramlılanmızm
fəaliyyət
coğrafiyası daha da genişləndi. Silahlı Qüvvələrimizin
bölmələri dövlətimiz tərəfindən əminamanlıq yaratmaq
məqsədilə Əfqanıstana və İraqa göndərildi.
Azərbaycan hərbçiləri sülhməramlı əməliyyatlarda
uğurla iştirak etdiklərinə görə komandanlıq tərəfindən
dəfələrlə mükafatlandırılıblar. 2008-ci ilin mayında
koalisiya komandanlığı İraqdakı sülhməramlı korpusun
tərkibində
nümunəvi
xidmətlərinə
görə
bir qrup
azərbaycanlı zabiti ABŞ-ın «Hərbi Dəniz Qüvvələri və
Dəniz Piyadalarının nailiyyət medalı» ilə təltif etmişdir.
İraqda xidmət etdikləri müddətdə sülhməramlılarımız
yüksək döyüş hazırlığı və mənəvi keyfiyyətlər, eləcə də
nizam-intizam nümayiş etdirdiklərinə görə koalisiya
komandanlığı tərəfindən 1 O-dan artıq medalla təltif edilmiş
və çoxsaylı fəxri fərmanla mükafatlandırılmışlar. NATO
ilə
əməkdaşlıq
çərçivəsində
Azərbaycanın
ordu
quruculuğunun perspektivi və bu sahədə digər bölgə
dövlətlərindən fərqi də zaman-zaman ortaya çıxmaqdadır.
Məsələ ondadır ki, Ermənistan ordusunun rus ordusu
nümunəsində daha çox komplektləşdiyi,
Gürcüstan
ordusunun isə, NATO standartlarına sürətli keçid etdiyinə
görə daha hazırlıqlı olması haqda fikirlərin reallığı əks
etdirmədiyi görünməkdədir. Hər iki ölkənin ordu
quruculuğu
sahəsində
məhdud konsepsiyaya
sahib
olduğunu isə zaman sübut etdi. İndi Gürcüstan ordusunun
pis təşkil edildiyi və zəif iradəyə sahib olduğunu ABŞ
210
hərbçiləri belə etiraf edirlər. Onlar gürcü ordusunun
yenidən hazırlanması ehtiyacını göstərirlər. Ermənistan
ordusunun isə tamamilə rusların təsiri altında olması
səbəbindən inkişafından danışılmasma ehtiyac yoxdur.
Belə ki, ermənilər rusların vassalı kimi hər hansı müstəqil
ordu quruculuğu apara bilməzlər. Azərbaycan isə təmkinli
və planlı addımları ilə tədricən ordu quruculuğunu
gücləndirir. Azərbaycan ordusu indi bu günə qədər əldə
etdiklərini yeni səviyyəyə qaldırır. Azərbaycan bu
addımım elə atır ki, bölgədə heç bir dövlətin maraqlarına
zərbə vurmur. Onun həmin istiqamətdə edəcəkləri birbaşa
özünün maraqlarına cavab verir. Müdafiə Nazirliyi ilə
NATO arasında qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığa əsaslanan
fəaliyyət bundan sonra da davam etdiriləcəkdir.
211