6-cı fəsil
Azərbaycan-NATO əlaqələri tarixində üç mühüm
hadisə
Azərbaycan-NATO əlaqələri tarixində üç mühüm
hadisəni xüsusi qeyd etmək lazımdır:
-4 may 1994-cü il-Azərbaycan «Sülh Naminə Tərəfdaş
lıq» Proqramına qoşulub;
-1996-cı il-Azərbaycan Planlaşdırma və Analiz Prosesi
Proqramına qoşulub;
-1997-ci il - Azərbaycan Respublikasının NATO ilə
əməkdaşlığı üzrə Dövlət Komissiyası yaradılıb.
«Sülh Naminə Tərəfdaşlıq» Proqramının əsas məqsədi
Avroatlantik məkanda siyasi və hərbi əməkdaşlığın
genişləndirilməsi, sabitliyin bərqərar olunması, beynəlxalq
sülh və təhlükəsizliyin qorunması, müasir təhlükələrin
azaldılması, eləcə də Alyansın demokratik prinsiplərinə
sadiqlik ruhunda münasibətlərin möhkəmləndirilməsidir.
Əsas mexanizmlər aşağıdakılardır:
- FTP (Fərdi Tərəfdaşlıq Proqramı);
- PAP (Planlaşdırma və Analiz Prosesi);
- FTƏP (Fərdi Tərəfdaşlıq üzrə Əməliyyat Planı).
Fərdi Tərəfdaşlıq Proqramı SNT çərçivəsində həyata
keçirilən əməkdaşlıq prosesinin birinci səviyyəsidir. 2008-
ci il üçün razılaşdırılmış FTP-nin Müdafiə Nazirliyinə aid
hissəsində aşağıdakı sahələr üzrə 164 tədbir seçilib:
- müdafiə siyasəti və strategiyası;
- dil təlimi;
- hərbi təlimlər;
- hərbi təhsil, doktrina;
- maddi-texniki təminat;
212
-sülhməramlı
qüvvələrin
konsepsiyası,
onların
planlaşdırılması və əməliyyat sahələri;
-komanda və nəzarət;
-beynəlxalq humanitar hüquq;
-müdafiənin planlaşdırılması, büdcə və ehtiyatların
idarə edilməsi.
NATO
ilə
əməkdaşlıq
fəaliyyəti
çərçivəsində
sülhməramlı və humanitar xarakterli çoxmillətli təlimlərdə
iştirak və təcrübə mübadiləsi aparılır, sülhməramlı,
humanitar və başqa əməliyyatlarda
iştirak
etmək
məqsədilə sülhməramlı və xüsusi bölmələr (tibbi,
mühəndis və təminat üzrə bölmələr) yaradılır, çoxmillətli
təlimlərin keçirilməsi üçün Azərbaycan Respublikasının
ərazisində təlim bazaları hazırlanır və Silahlı Qüvvələrin
NATO standartlarına uyğunlaşdırılınası prosesi davam
edir.
Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin NATO-nun çoxmillətli
qərargah strukturlarında xidmət edən zabitləri:
- NATO-nun Beynəlxalq Hərbi Qərargahında (Brüssel,
Belçika Krallığı);
-Birləşmiş Qüvvələr Komandanlıqlarında (İtaliya və
Niderland Krallığı) xidmət keçirlər.
NATO ilə inkişaf edən əməkdaşlığın nəticəsi olaraq,
hazırda Azərbaycan Respublikası Müdafiə Nazirliyinin
nəzdində aşağıdakı strukturlar fəaliyyət göstərir:
-NATO ilə əməkdaşlıq məsələlərinə cavabdeh olan
Beynəlxalq Əməkdaşlıq və Avroatlantik İnteqrasiya
İdarəsi;
-NATO-nun STANAQ (Standardization Agreement
- Standartlaşma sazişi) üzrə komissiyası;
213
- Silahlı Qüvvələrin Təlim və Tədris Mərkəzində SNT
üzrə Təlim Mərkəzi;
- Heydər Əliyev adma Azərbaycan Ali Hərbi
Məktəbində NATO/SNT kafedrası.
2008-ci ildə Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvə
lərinin hərbi qulluqçulam xaricdə keçirilən 62 kurs, 6
təlim, təlimlə bağlı 24 planlaşdırma konfransları, 15
seminar, 20 işçi görüşü və digər tədbirlərdə iştirak etmiş,
Azərbaycanda isə 11 mobil təlim qrupu kursları, qərargah
danışıqları, ekspert işçi görüşləri və seminarlar keçiril
mişdir.
Azərbaycan respublikası qaynar bölgələrdə beynəlxalq
təhlükəsizlik əməliyyatlarında da fəal iştirak edir.
Kosovo: 1999-2008 (mart) -1 sülhməramlı taqım.
İraq: 2003-2008 (dekabr) -1 sülhməramlı bölük.
Əfqanıstan: 2002 - 1 sülhməramlı taqım, 2008 - 1
sülhməramlı bölük.
Azərbaycan Respublikası ümumilikdə 38 Tərəfdaşlıq
Məqsədi (TM) qəbul edib. Bunlardan 32-si (Ümumi
Qoşunlar - 20, Quru Qoşunları - 7, HDQ - 1, HHQ - 4)
Silahlı Qüvvələrə aiddir.
Hazırda qəbul edilmiş TM-in bir hissəsi (ümumi - 7,
Quru Qoşunlan - 4) tamamilə, digərləri isə qismən yerinə
yetirilmişdir.
Azərbaycan NATO-nun əməliyyatlarına töhfə vermək
üçün aşağıda adlan göstərilən bölmələrin iştirakını bəyan
edib:
- Sülhməramlı bölük;
- Tibb taqımı;
- Mühəndis-istehkam taqımı;
- Vertolyot qrupu (2 ədəd Mi-8).
214
2009-cu ilin aprel və may aylannda müvafiq olaraq Bakı
və Brüsseldə NATO-nun Beynəlxalq Qərargahı ilə 28+1
formatında tərəfdaşlıq məqsədlərinin yerinə yetirilməsi
üzrə görüşlər keçirilib.
Fərdi tərəfdaşlıq üzrə əməliyyat planı (FTƏP) NATO
ilə əməkdaşlığı daha da dərinləşdirmək üzrə siyasi iradəsi
olan dövlətlərə təklif olunur. Belə iradə nümayiş etdirmiş
Azərbaycan Respublikası NATO ilə siyasi
dialoq
proqramını müəyyən edib.
Plan böyük spektr təşkil edən sahələrdə praktiki
əməkdaşlığı nəzərdə tutur ki, onun da bir hissəsi bilavasitə
müdafiə və təhlükəsizlik sektoruna aiddir.
FTƏP 2002-ci ildə keçirilmiş Praqa sammitində qəbul
edilmiş və Azərbaycan ona 2005-ci il mayın 27-də
qoşulub. 2005-2007-ci illəri əhatə edən FTƏP-in 1-ci
mərhələsi yerinə yetirilib.
Müdafiə Nazirliyi bu planın 2008-2009-cu illəri əhatə
edən növbəti layihəsinə dair təkliflərini təqdim etmiş və
planın təkmilləşmiş versiyası 2008-ci il martın 7-də təsdiq
edilmişdir.
Planda əksini tapmış əsas tədbirlər bunlardır:
- Müdafiə icmalı və müdafiə planlaşdırması;
- Hərbi təlim və tədrisdə NATO standartlarının tətbiqi;
- Silahlı Qüvvələrin strukturlarında NATO standartları
nın tətbiqi;
- Əməliyyat İmkanlan Konsepsiyası (ƏİK), mobil tabor;
- Sülhməramlı taborun inkişafının başa çatdınlması və
Milli SNT Mərkəzinin inkişaf etdirilməsi;
- Silahlı Qüvvələrdə şəxsi heyətin müasir və şəffaf
idarə olunması sisteminin inkişaf etdirilməsi;
215