Amea arxeoloji və Etnoqrafiya İnstitutu amea milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi
Yüklə 43,42 Kb. Pdf görüntüsü
|
197 Teymur Bünyadov, Akademiyanın müxbir üzü İlyas Babayev, onların yetirmələri olan arxeoloq həmkarlarım buradadır. İstərdim bizim üçün çox əziz olan bu insanları da bir daha ürəkdən salamlayaraq, onlara xoş gəlmisiniz deyək. Ağsuda doğulan, boya-başa çatan, buradan pərvazlanaraq təkcə Ağsunun deyil, bütövlükdə respublikamızın inkişafında xüsusi xidmətləri olan insanların çox dəyərli nümayəndələri də bu gün Ağsu təntənələrində iştirak edir. Hansı ki, onların arasında Ağsuda arxeoloji tədqiqatların gedişi və nəticələri ilə yaxından maraqlanan, bizə dəstək olan insanlar da var. Mən fürsətdən istifadə edərək Ağsu arxeoloji ekspedisiyasının kollektivi adından rayon icra hakimiyyətinin başçısı Ənvər Seyidəliyev və millət vəkili Ərəstun Cavadov bəşda olmaqla həmin insanlara da öz təşəkkür və minnətdarlığımı ifadə etməyi özümə borc bilirəm. Elə insanlar var ki, Ağsu tarixinin araşdırılması naminə ekspedisiyaya hərtərəfli dəstək olur, lakin obyektiv səbəblər ucbatından onlar burada deyillər, gəlin həmin insanları da ürəkdən salamlayaq, bu vacib və səmərəli fəaliyyətlərində onlara uğurlar arzulayaq. Hörmətli xanımlar və cənablar! Ulu öndər Heydər Əliyevin anadan olmasının 87-ci il dönümünün ümummilli səviyyədə yad edildiyi bu günlər Azərbaycan xalqı üçün çox əziz günlərdir. Heydər Əliyev bizim üçün müstəqil Azərbaycan dövləti qurub. O, bu dövlətin uzun bir prespektiv üçün inkişaf strategiyasını müəyyən edib, hansı ki, dövlətimiz möhtərəm cənab Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə bu yolla inamla irəliləməkdədir. Heydər Əliyev Azərbaycanı parçalanmaq, bir dövlət olaraq onun varlığına xitam vermək niyyətində olan kənar qüvvələrin illər boyu hazırladığı çirkin planlardan xilas edib, ölkədə vətəndaş müharibəsi səviyyəsinə çatan dəxili qarşıdurmaya son qoyub, bizi bütün sivil dünyanın getməkdə olduğu azad və demokratik inkişaf yoluna çıxarıb. Bir sözlə, Heydər Əliyev XX əsrin bəşəriyyətə bəxş etdiyi elə nadir simalardandır ki, onun təkcə Azərbaycan üçün deyil, bütövlükdə Türk dünyası və Müsəlman Şərqi üçün elədiklərini sadalamaqla qurtarmaz. Heydər Əliyev tariximiz üçün çox şey edib desək, bu, insafsızlıq olar, çünki o özü tarix yaradıb. Hamımızın böyük qürur hissilə yaşadığımız və öyündüyümüz müstəqillik tariximiz məhz onun adı ilə bağlıdır. Dostlar! Azərbaycan əlverişli geosiyasi mövqeyi və zəngin təbii sərvətləri baxımından dünyanın ən cəlbedici ölkələrindəndir. Hansı ki, bu təbii-ilkin üstünlüklər çox-çox qədim zamanlardan başlayaraq insanların diqqətini cəlb edib. Məhz bu zəmində təqribən 2 milyon il bundan öncə burada ilk insan məskənləri meydana gəlib. Bu, o deməkdir ki, Azərbaycan tarixi ən azı 2 milyon illik bir dövrü əhatə edir. İnanın, nəinki qonşularımız, bütövlükdə dünya belə qədim tariximiz olduğuna görə bizə qibtə edir. Belə bir tarixlə necə də fəxr etməyəsən?! Diqqətinizə çatdırım ki, 2 milyon illik tariximizin olsa-olsa 2 min illik dövrünü, onu da qismən yazılı qaynaqlar əsasında öyrənirik. Yazılı qaynaqların 198 mövcudluğunadək olan dövr isə sırf arxeoloji tədqiqatlara istinadən öyrənilir. Azərbaycan arxeoloqlarının bu sahədəki xidmətləri həqiqətən alqışa layiqdir. Minnətdarlıq hissi ilə deməliyəm ki, son vaxtlar birbaşa möhtərəm prezidentimiz İlham Əliyevin şəxsi nəzarəti, diqqəti və hərtərəfli qayğısı sayəsində Azərbaycanda arxeoloji tədqiqatların miqyası günü-gündən genişlənməkdədir. Ağsuda aparılan işlər və onun nəticələri də bu qayğı və diqqətin bariz nümunəsi kimi dəyərləndirilməlidir. Bu gün təqdimatını keçirdiyimiz kitab-albomda Ağsu şəhərinin tarixi barədə müfəssəl məlumat verilib. Odur ki, mən çıxışımda şəhərin tarixi ilə bağlı yalnız bəzi məqamlara toxunmaqla kifayətlənəcəyəm. Məlumat üçün bildirim ki, yazılı qaynaqlarda Ağsunun adı ilk dəfə XVI əsrə aid mənbələrdə çəkilir. 275 il bundan öncə, yəni 1735-ci ilin may ayında Nadir şahın əmri ilə Ağsuda yeni şəhər (Yeni Şamaxı) salınmağa başlanır və Şamaxı əhalisi də buraya köçrülür. Beləliklə, Ağsu rəsmən Şirvanın paytaxtına çevrilir və müəyyən fasilələrlə 1806-cı ilədək bu funksiyanı daşıyır. Ağsu uğrunda daxili və xarici qüvvələrin iştirakı ilə zaman-zaman çox döyüşlər olub, şəhər dəfələrlə əldən-ələ keçib. 1763 və 1798-ci illərdə burada ağır epidemiya baş verib. Bütün bunların nəticəsi olaraq xanlığın paytaxtı dəfələrlə gah Şamaxıya, gah da Ağsuya köçürülüb. 1806-cı ildə Abbas Mirzənin hücumu ərəfəsində Mustafa xan düşmən əlinə keçməsin deyə şəhərin bütün kommunikasiyalarını dağıtmaq barədə əmr verərək əhalisini dağlar qoynundakı Fitdağ şəhərinə köçürüb. Orta əsr Ağsu şəhəri 40 hektaradək sahəni əhatə edir. Şəhər ərazisi möhtəşəm qala divarları və dərin xəndəklə əhatələnib. Cənub-qərb və cənub-şərq tərəfdə süni təpələrdən ibarət iki yerdə müşahidə məntəqəsi var. Şəhərin ətrafında 4 qəbristan mövcuddur. Ağsu şəhər yeri ölkə əhəmiyyətli abidə kimi qorunur. Ağsu şəhər yerində ilkin arxeoloji axtarışlar 1983-cü ildə aparılıb. O zaman görkəmli arxeoloq Fazil Osmanovun rəhbərliyi və bəndənizin iştirakı ilə şəhərin mədəni təbəqəsinin stratiqrafiyasını öyrənmək məqsədi ilə 2 yerdə kiçik miqyaslı yoxlama qazıntısı qoyulub. Bu ilin mart ayından etibarən “Miras” Mədəni İrsin Öyrənilməsinə Kömək İctimai Birliyinin təşəbbüsü və maliyyə dəstəyi ilə orada genişmiqyaslı arxeoloji tədqiqatlara başlanılıb. Ötən müddət ərzində şərti olaraq III sahə adlandırdığımız 600 kvadratmetrlik sahədə tədqiqatlar əsasən başa çatdırılıb. Hazırda IV sahədə qazıntı işləri davam etdirilir. Aparılmış arxeoloji tədqiqatların ilkin nəticələri bu gün sizlərə təqdim olunan kitab-albomda qismən öz əksini tapıb. Ona görə də mən qazıntıların nəticələri ilə bağlı yalnız bəzi məqamları diqqətinizə çatdırmaqla kifayətlənəcəyəm. Bunlar aşağıdakılardır: Ağsu şəhəri birtəbəqəli abidədir. Orada mədəni təbəqənin, yəni yaşayış qatının qalınlığı 1,4-1,7 metrdir. Ayrı-ayrı yerlərdə bir-birinin üstündə olmaqla 3 tikinti qatı qeydə alınıb. Tikintilərin hamısının bünövrə hissəsi yonulmamış çay Yüklə 43,42 Kb. Dostları ilə paylaş:
|