ĠAMĠl rəhmanzadə
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
14 Gürcü tarixçilərinin bu cür aktivliyi fonunda Azərbaycan tarixşünaslığı uzun müddət sözügedən bölgənin tarixi keçmişinin dolğun və obyektiv tədqiqində bir növ passivlik nümayiş etdirmişdi. Vəziyyət yalnız son dövrlərdə dəyişməyə başlamışdır. Alimlərimizdən F.Məmmədova, habelə E.Lətifova və Ş.Əliyev (Haciəli) tədqiqatlarında Şimal-Qərbi Azərbaycanın tarixi keçmişi və orada cərəyan edən etnik proseslərin kifayət qədər obyektiv mənzərəsini yaratmağa müvəffəq olmuşlar. Bu müəlliflərin əsərlərində vətənimizin şimal-qərbinin əzəli gürcü torpaqları, ilkin sakinlərinin isə gürcü olması, türk, avar və saxurların bu əraziyə sonradan gəlməsi, ingiloyların müsəlmanlaşmiş gürcülər olması haqqında gürcü (istər inqilaba qədərki, istərsə də sonrakı), rus və sovet tarixşünaslığında dərin kök salmış konsepsiya bir xeyli sarsıdılmışdır. 9 Yuxarıda sadalanan əsərlərin sırasına Y.Nəsiblinin sözügedən bölgənin tarixdə və gürcü tarixşünaslığında yerinə həsr olunmuş məqaləsi də əlavə olunmalıdır. 10 Orada mahalın tarixi-mədəni və siyasi mənsubluğuna dair müasir gürcü tarixşünaslığında mövcud baxışlar tənqid olunur. Müəllif bu zaman, sadəcə, gürcü tarixçilərinin tənqidi ilə kifayətlənməyərək, məqalənin imkan verdiyi həcm çərçivəsində mahalın təhrif olunmamış tarixini rekonstruksiya etməyə çalışır. Son illərdə işıq üzü görən əsərlərdən Ə.Məmmədovun da monoqrafiyasını 11 qeyd etmək istərdik: bu əsərin xronoloji çərçivəsi bizim tədqiq etdiyimiz dövrlə sıx təmasa girir. Ə.Məmmədovun monoqrafiyası XIX-XX əsrin əvvəllərində Zaqatala dairəsinin yaranması, idarəçiliyi, iqtisadiyyatı, çarizmin orada yeritdiyi müstəmləkəçilik siyasəti və ona qarşı mübarizə ilə bağlı maraqlı faktları ehtiva edir. Deyilənlərə yekun vuraraq, bir daha vurğulamaq istərdik ki, adları çəkilən əsərlərin bir qismi bölgənin bizi maraqlandıran dövrə qədərki tarixi haqqında bilgilərin təqdim edilməsi, digər qismi isə Zaqatala mahalının siyasi mənsubluğu və torpaq mübahisələri məsələlərinin inkişaf etdiyi fon və konteksllərin öyrənilməsi baxımından diqqətəlayiqdir. Lakin qeyd etdiyimiz kimi, sözügedən süjet xətlərinin, ələlxüsus da sovet dövründə 1920-30-cu illərdəki tarixi indiyə qədər xüsusi olaraq araşdırılmamışdır. Mövcud elmi ədəbiyyatın yuxarıda verilən qısa xülasəsi Azərbaycan- Gürcüstan münasibətlərində Zaqatala probleminin qeyd etdiyimiz hər iki süjet xəttini ehtiva etməklə kompleks şəkildə öyrənilməsi zərurətindən xəbər verir. Təqdim olunan əsər bu sahədə mövcud boşluğu qismən də olsa doldurmaq məqsədi güdür. Qarşıya qoyulan məqsəd aşağıdakı vəzifələrin həllini şərtləndirir: - Zaqatalaya gürcü iddialarının ruhi-ideoloji köklərini açmaq, Gürcüstanın siyasi partiyalarının milli-ərazi məramnamələrində Zaqatalanın önəmini göstərmək. -Transqafqaz federasiyasının dağılması şəraitində Zaqatala siyasi elitasının Azərbaycana birləşmək haqqında qəranın siyasi və sosiomədəni aspektlərini təhlil etmək. 15 - 1918-1920-ci illərdə Cənubi Qafqazda cərəyan edən etnosiyasi proseslərin beynəlxalq kontekstini təhlil etmək, Azərbaycan-Gürcüstan münasibətlərində Qərb və Rusiya amilini açıb göstərmək. - Azərbaycan siyasi şüurunda Zaqatala vilayətinə verilən simvolik məna və əhəmiyyəti təsbit etmək. - 1920-ci il aprel çevrilişindən sonra Zaqatala məsələsinin aktuallaşmasının bölgədə cərəyan edən hərbi-siyasi proseslər fonunda izah etmək, məlum iyun üsyanı zamanı üsyan rəhbərliyinin imza atdığı «Gürcüstana birləşmək» haqqında sazişi təhlil etmək. - Gürcüstanın sovetləşmədən sonra Zaqatala vilayətinə olan iddialardan əl çəkməsi aktının mahiyyətini açmaq. - Zaqatala kənd icmalarının Çiaur meşəliyi və Şirək düzündəki torpaqlarının mübahisə predmetinə çevrilməsi prosesini tədqiq etmək. - «Mübahisəli torpaq sahələri» adlanan məsələnin konfliktoloji təsnifatını vermək. -1918-1920-ci illərdə Zaqatala kəndlilərinin Çiaur meşəliyi və Şirək düzündəki torpaq sahələri ətrafında cərəyan edən prosesləri təhlil etmək. - Regionun sovetləşməsindən sonra Zaqatala kəndlilərinin sözügedən torpaqlarının itirilməsi mexanizmini açıb göstərmək, 1924-cü ilin oktyabrın 15-17- də Tiflisdə olmuş konfransın çıxardığı qərarların bu itkinin rəsmi təsbitində oynadığı rolu izah etmək. - XX əsrin 20-ci illərinin ikinci yarısında Zaqatala kənd icmalarının Sığnaq qəzası ərazisindən sıxışdırılması mənzərəsini təhlil etmək. Hər bir tədqiqat prosesinin olduqca mühüm qnoseoloji funksiyası mövcuddur; bu, müəyyən metodoloji bazaya istinadən yeni elmi biliklərin əldə olunmasıdır. Bu mənada son illərdə sosiohumanitar elmlər blokunda tarix elminin metodoloji cəbbəxanasının intensiv surətdə zənginləşməsindən danışa bilərik: Vətən tarixşünaslığı üçün nisbətən innovasiya səciyyəli tədqiqat texnikalarının, o cümlədən inteqral-kompleks əhəmiyyətli elmlərarası (interdissiplinar) yanaşma və metodların tətbiqi tarixi-sosial hadisə və prosesləri bir sıra ictimai elmlərin kəsişmə fokusunda nəzərdən keçirməyə imkan verir. Təqdim etdiyimiz əsərdə ənənəvi ümumelmi, məntiqi və konkret tarixi (tarixi-genetik, tarixi-müqayisəli, tarixi-tipoloji) metodlarla yanaşı, yuxarıda vurğulanan yeni elmi yanaşmalara da müəyyən mənada müraciət edilmiş, öyrənilən hadisələrin tarixi, politoloji, konfliktoloji, kulturoloji planlarda rekonstruksiyasına cəhdlər göstərilmişdir. Eyni zamanda, tədqiqatda qismən də olsa «intellektual tarix» 12 adlanan və müasir dünya tarix elmində yetərincə möhkəm mövqe qazanmış cərəyanın ideya və yanaşmalarına müraciət edilmişdir. Sözügedən cərəyan bu və digər çağın ən müxtəlif təlim və nəzəriyyələrinin, intellektual mühitinin əsasında duran «ideya bloklarını» öyrənməyə çağırılmışdır. Biz bu cərəyanın bəzi ide- yalarının ruhunda bəhs etdiyimiz dövrün siyasi faktorlarının şüurunda hadisələrin Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|