Anita van de looij



Yüklə 156,8 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix02.01.2018
ölçüsü156,8 Kb.
#19015


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

SARA 

Bezoekt 


FENIKS 

Stedelijk Centrum Voor Emancipatie 

 

 

 



 

ANITA VAN DE LOOIJ 

 

 



 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

SARA 



 

 

 



Bezoekt 

FENIKS 


Stedelijk Centrum Voor Emancipatie 

 

 

 



 

ANITA VAN DE LOOIJ 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

Sara is een van de 12 portretten van CMUNZ 



http://diefrauen-thesewomen.org/ 

weblog: http://sara.diefrauen-thesewomen.org/ 

 

 

fotografie: www.annemariesmulders.nl 



portret pagina 24: fotografie@paauw.nu 

omslag: www.saskiavanderlinden.nl 

met dank aan: Anja de Loos 

 

 



 

 

 



 

 

 



© 2013 Anita van de Looij, Vught 

Uitgegeven in eigen beheer 

 

 

Alle rechten voorbehouden 



Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een 

geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige vorm of op 

enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op 

enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. 




Inhoudsopgave 

 

 



 

 

 



 

 

Vooraf  



 

 

 



 

 



 

Inleiding 

 

 

 



 

 



 

Sara Kijkt 

 

 

 



 

 



 

Anita Kijkt 

 

 

 



 

 

21 



 

Na Sara 


 

 

 



 

 

33 



 

Over De Betrokkenen  

 

 

 



35 

 

 




 

 



Vooraf 

 

Hoe noodzakelijk is het om kennis te maken met kunst voor een 



doelgroep die door hun dagelijkse zorgen meer lijken te  

‘overleven’ dan ‘leven’? Vrouwen die bij Feniks, het stedelijk 

centrum voor emancipatie, in Tilburg komen hebben over het 

algemeen weinig op met kunst. Onze bezoekersgroep typeert 

moderne kunst veelal als ‘subsidie voor de rijken’ alleen de prijs 

spreekt tot hun verbeelding...  

 

Feniks is een huis voor een diversiteit aan lotgenoten, (in)formeel 



leren en concrete ondersteuning. Waar gewerkt wordt aan 

empowerment (eigen kracht en zelfregie). Afgelopen jaar 

ontwikkelde Feniks haar eigen participatie-instrument; de 

dromenvang-methode. Tijdens dit proces werd mijn droom 

gevangen: kunst dichtbij bezoeksters brengen door het in ‘huis’ te 

halen. Met tomeloze inzet inspireerde, realiseerde en begeleidde 

Anita van de Looij de deelname van Feniks aan het internationale 

kunstproject ‘Die frauen/these Women’.  

 

Zo kwam ‘Sara’ op het NS Plein; een levensgrote foto van een 



sterke vrouw die ontdekt en bedekt mocht worden. Het kunstwerk 

zorgde voor gespreksstof en inzicht waarop en waarom ook veel 

verzwegen bleef. ‘Sara’ nam haar geschiedenis niet mee. Voor 

sommigen was Sara te negeren, voor anderen te bedreigend.  

 

Bezoeksters bedenken wie ze is; daarmee projecteren ze en 



vertellen ze iets over zichzelf. Dit boek begint met Sara die kijkt, 

een bloemlezing uit de uitspraken die gedaan zijn of 

opgeschreven door vrouwen zelf.  

 

 



 

 




 

Feniks is Anita van de Looij ook veel dank verschuldigd, omdat zij 

deze quotes prachtig heeft gerubriceerd en afsluit met haar 

persoonlijke kijk op ’Sara’. Er ligt een wereld in verscholen van 

gesprekken over betekenis. Over uiterlijk, kleding en rollen die 

vrouwen vervullen, zoals (potentieel) werkneemster, moeder/oma, 

relaties. Hoe zien we ons zelf en elkaar? Over waarden en normen. 

Over schaamte en taboe’s.  

 

Kun je een vrouw een reis laten maken zonder slipje en met weinig 



kleding die vaak doorzichtig is? Dat maakt het onveilig. Ook voor 

mij bij de eerste kennismaking. Zou ‘Sara’ afhakende 

deelneemsters opleveren? Ik ben zelf bewust op afstand gebleven 

om het experiment van binnenuit zo naturel mogelijk te laten 

ontstaan.  

 

Mijn persoonlijke wens om te praten over de actuele zoektocht 



naar autonome vrouwelijke seksualiteit onder hetero 

(single)vrouwen kwam niet uit. Het taboe om persoonlijke  

ervaringen uit te wisselen blijkt- buiten enkele hartsvriendinnen, tv 

series en boeken- ook voor hoog opgeleidde vrouwen groot. 

Emancipatie blijft achter door het objectiveren van het vrouwelijk 

lichaam en door geïnternaliseerde onderdrukking daarover bij 

vrouwen zelf.  

 

Kun je naar jezelf kijken zonder een beoordeling door de ogen van 



anderen? Kunnen wij –na eeuwen- onze seksualiteit beleven 

zonder te ‘pleasen’ of bezit te zijn? De dubbele seksuele moraal 

waarin mannen stoer en vrouwen een hoer zijn, achter ons laten?  

 ‘Sara’ roept suffragettes uit alle lagen van de samenleving op om 

zich te verenigen voor alle spiegels en op sensualiteit! 

 

Tilburg, 24 juni 2013 



Gerda de Vries, directeur Feniks 




Inleiding 

 

Op 28 augustus 2012 koos Gerda mij, Sara, uit  



om te komen logeren bij Feniks. 

 

Gerda zag direct de mogelijkheden in van het 



kunstproject, om een rolmodel te introduceren.  

Een vrouw waarmee de Feniksvrouw zich kon 

identificeren. Ze moest sterk zijn, lichtheid 

uitstralen, benaderbaar zijn en niet al te Hollands. 

 

Gerda keek eerst naar 



Suzanna

De pijn in haar ogen was herkenbaar voor de 



Feniksvrouw. Juist daarom vond Gerda haar niet 

passend bij een rolmodel. 

 

Toen keek ze naar 



Vonne

Ergens zag Gerda iets verbetens in de blik van 



Vonne. Opnieuw herkenbaar voor de Feniksvrouw, 

maar weer niet geschikt als rolmodel. 

 

Daarna viel haar blik op



Yael.

  

Een prachtige vrouw, maar in haar mooi zijn 



onbereikbaar voor Feniksvrouwen. 

 

Toen kwam ik voorbij, 



Sara

Gerda zag in mij een stevige en open vrouw. Ik sta 



met mijn dijbenen gesloten, maar neem mijn eigen 

ruimte in. 

 

 

 



 

 

 



7

 

 




 


Sara Kijkt 

 

 



 

Daar sta ik dan (1) 

Levensgroot in de voorkamer van emancipatiehuis, Feniks. Waar je 

ook gaat of staat, ik kijk je altijd aan. Net als de Mona Lisa. 

Ik ben vier weken te gast bij Feniks, om te worden bedekt en 

ontdekt. Vier weken lang ben ik een Feniksvrouw. Ik heb een 

karton met mijn eigen kleren meegebracht, zomerkleren. 

Ik kom je uitdagen om te praten over ‘vrouw zijn‘ in deze tijd. Ik 

wil met je praten over verwachtingen vs. verplichtingen, over 

balanceren tussen uiterlijk en innerlijk. Ik wil met je praten over het 

maken van je eigen keuzes.  

Ik veroorzaak beroering, want ik ben bloot als je me niet bedekt. Ik 

vind het goed wanneer je me kleedt en bedekt met mooie dingen. 

Zorg goed voor me. 

 

20 oktober 2012 



 

 

 



 

 

 



 

 

 






 


 

Vooraf 

Over mijn kleding wordt vooraf al volop gepraat. Er zit namelijk 

geen slip in mijn collectie. Dat is schrikken voor Feniks. Zonder slip 

vinden ze mij kwetsbaar. Gerda is ronduit boos. 

 

Tijdens de opening van mijn expositie, word ik daarom in mijn 



gebloemde badpak gehesen.  

 

 



De Opening 

Wethouder Marjo Frenk mag mij 

als eerste aankleden. Ze gaat 

voorzichtig te werk. Trekt witte 

handschoenen aan en met 

minuscule magneetjes word mijn 

kleding opgeplakt. 

Iedereen kijkt mee en heeft een 

mening. Want hoe een vrouw 

eruit ziet is belangrijk. 

Doordat ik toch meer bedekt ben 

dan anders, wordt iedereen juist 

weer nieuwsgierig. “Wat zit er 

onder dat badpak? Hoe zou ze er 

naakt uitzien? Is haar schaamhaar 

netjes gecoiffeerd? Zijn haar 

borsten wel gelijk?” 

 

In gedachten word ik ontdekt. 



 

 

Dromer 

Ik kom uit Zwitserland. Dat ligt toch niet aan zee? Maar in mijn 

karton zit een badpak en een strandjurk. Wat moet ik als Zwitserse 

met al die strandkleding? Ik moet wel een dromer zijn. Ik droom 

van de zon, de zee en het strand.  

11 



 

Gastenboek 

Je schrijft in het gastenboek dat naast mij ligt. Je schrijft dat je me 

een sterke vrouw vindt, dat ik zelfvertrouwen uitstraal. Je schrijft 

dat ik wil zeggen “neem me maar zoals ik ben”. 

Jij zou jezelf nooit zo laten zien, jezelf nooit zo laten portretteren. 

Je bewondert mijn durf en je leert van mij.  

 

Dat zal wel meevallen. Ik sta hier ook maar te kijk. 



 

 

Rusland 

Ze vinden me wel dapper in Tilburg. “Zou jij dat durven, naakt op 

de foto en dan de halve wereld over?” Vragen ze aan elkaar. 

Meestal is het antwoord NEE. Één vrouw durft het wel aan. Maar 

dan wil ze alleen geëxposeerd worden in Rusland. 

 

 

 



 

12 



 

Kleurloos 

Bij Salaam is het gezellig, vandaag. Er wordt volop over mij 

gekletst, iedereen heeft haar eigen verhaal. De één vindt me 

onzeker, de ander juist trots. Vriendelijk ben ik volgens jullie 

allemaal. 

 

Over mijn kleding zijn jullie het ook niet eens. Het is in ieder geval 



wat weinig, dus wordt er extra kleding voor me gemaakt. Vooral 

accessoires, die heb ik niet. 

 

Ik ben kleurloos, zwart-wit. Ik kan wel wat make-up gebruiken. Een 



beetje kleur zou me goed doen.  

 

Dat ik geen ondergoed heb, dat vinden jullie maar niks.  



 

 

Een natuurlijke onzekerheid 

Je vindt me lang en mooi en autochtoon. Mijn onzekerheid vind je 

natuurlijk en ik doe je denken aan een vriendin van je. Mijn 

naaktheid doet je opgelaten voelen, vanwege je geaardheid en 

dan schijnt mijn BH ook nog eens door. 

 

 

Tuinfeest 



Ik hoef mij niet te vervelen. Gisteren was ik op een tuinfeest. Een 

tuinfeest in de regen. Het leek alsof ik meedeed aan een ‘miss-

wet-T-shirt verkiezing’. Je kon alles zien. Mijn blouse scheen door. 

Stiekem vond ik het leuk. Of ik gedanst heb?  

 

Nou en of, lekker op mijn blote voeten in de regen. 



 

 

 



 

 

13 




 

Zwemmen 

Zullen we samen gaan zwemmen 

en een goed leven hebben?  

Je zou een vriendin van me 

kunnen zijn. 

 

Heb jij dan een sjaal en wat 



sieraden voor me te leen? 

 

 



Klachten 

Ik heb te weinig kleren en alleen 

maar zomerkleren meegebracht. 

Zo, kan ik niet van identiteit 

wisselen. Zo kan ik toch niet op 

sollicitatiegesprek, of naar 

bijzondere gelegenheden. Wat 

moet je eigenlijk met mij?  

 

Een dikke winterjas die kan ik wel 



gebruiken. 

 

 



Daar sta ik dan (2) 

Daar sta ik dan met twee sokken 

over mijn borsten en mijn bloesje 

omgekeerd over mijn heupen. 

 

Helemaal uit Zwitserland. 



 

 

 



 

 

 



14 

 



 

Ik ken je niet 

Je zou geen vriendin van me kunnen zijn, want ik ken je niet. 

 

 

Dromen 



Ik ben vier weken hier, maar je hebt mij nooit aangekleed. Je bent 

realistisch en geen dromer. Er ligt voor jou een duidelijke grens 

tussen wensen en dromen. Een droom is een fantasie. Een wens 

een doel om te bereiken. Ik, Sara raak de droom. De droom 

bevindt zich niet op aarde. Jij accepteert wat op je pad komt. En ik 

ben Sara. 

 

 

Ik kan zingen 

Ik zing mee met het Kleurrijke Mama’s Koor. Ik deel mijn verhaal 

met jullie en jullie zingen daarover. Ik, Sara, zal overal waar ik ter 

wereld kom, over jullie vertellen.  

 

 

Grijze Muis 

Deze morgen ben ik niet mooi gekleed. En je vind me een mooie 

vrouw, met geweldige haren. Je hebt geprobeerd om er een leuke 

creatie van te maken, maar mijn kleren zijn zo flets. Met een beetje 

make-up op, zou ik er een stuk sprekender uitzien. 

Jammer dat ik nu een grijze muis ben. 



 

 

Fout 

Je vindt het fout dat ik naakt ben. Je zegt dat dit te maken heeft 

met je cultuur. Je vriendin, naast je, hoeft mij ook al niet naakt te 

zien. Zij zegt dat ze dat niet interessant vindt. 

 

 

 



15 


 


 

Vrouwen onder elkaar 

Bij jullie binnenkomst ben ik volledig bedekt. Alleen mijn ogen zijn 

zichtbaar. Kun je zo aan mij zien wie ik ben? 

 

Mijn gezichtsbedekking wordt verwijderd, maar niemand wil mij 



verder uitkleden. Als twee vrouwen dit toch durven zakt per 

ongeluk mijn broek af. Daar sta ik: helemaal bloot van onderen! 

Jullie beginnen hardop te lachen, te roddelen over mij, zoals 

vrouwen dat doen onder elkaar. 

 

Plots wordt één van jullie erg boos. Ze vindt dit kwetsend: 



“ongelofelijk dat vrouwen onderling, op deze manier, over andere 

vrouwen praten. Dat vrouwen onderling elkaar naar beneden 

praten. De hele wereld ziet de vrouw al als hoer en nu doen jullie 

het hier ook al.” 

 

“Sara moet weg” 



 

 

Kinderen 

Ik pas bij jullie. Ik zorg goed voor mijn kinderen. 

 

 



Basisschool 

Je vindt me allochtoon, onverzorgd en zwak, zonder kinderen. Ik 

heb gelukkig wel een goede baan. Ik kan mezelf niet goed kleden. 

Kijk onzeker, zeg je. Aha, ik lijk op een oud-collega van je. 

 

Je hebt niets met kunst en vindt me meer geschikt voor op een 



basisschool. Alleen dan wel met ondergoed. 

 

 



Familie 

Ik doe je denken aan een familielid. Je wilt me niet als vriendin.  

 

17 



 

Blauwe Maan 

Ook ik hoop, in de toekomst een aardige vriend te vinden. En 

dankjewel voor de uitnodiging, om naar de Blauwe Maan te 

komen. Want ook daar ben je niet alleen. 

 

 

Maatschappelijk werkster 

Ik voel me op mijn gemak bij jullie. Ik zal naar je luisteren, je 

helpen en voor je zorgen. Bijzonder dat je ziet dat ik 

maatschappelijk werkster ben,  

 

want dat ben ik helemaal niet. 



 

 

Eenvoudige vrouw 

Ik ben een eenvoudige vrouw. 

 

 



 

 

 



 

18

 



 


 

Wilma 

Je hebt een onderbroek voor me genaaid. Dankjewel daarvoor. 

Alleen jammer dat hij steeds afzakt. 

 

Mijn magneetjes zijn niet sterk genoeg. 



 

 

Gewone vrouw 

Ik werk, heb kinderen. Ik probeer aan mijn uiterlijke verzorging te 

werken. Dat ik dat toch heb gedurfd, een naaktfoto!  

 

Dat is dus voor mezelf opkomen. 



 

 

Jonge moeder 

Je bent bang voor me. Dat komt door mijn ogen. Ik sta sterk, recht 

op en kijk je altijd aan. Zelfs op afstand. Je durft mij niet aan te 

kleden, zegt “sorry”. Je ziet in mijn ogen iets wat je niet kunt 

beschrijven. 

 

 

Raar mens 



Inderdaad. 

 

 



Cadeaus 

Bij Feniks krijg ik cadeaus: een dromenvanger, een tas, een nieuwe 

rok. 

 

Ik ben bij Feniks om te logeren, ik ben één van jullie. Ik krijg 



geschenken en daarmee ook kenmerken van jullie. Ik voel me thuis 

en welkom. 

 

 

19 




 


Anita Kijkt 

 

 

 

 

Daar sta ik dan (3) 

Levensgroot in de voorkamer van stedelijk centrum voor 

emancipatie, Feniks. Ik kom een portret brengen en kom via dit 

portret naar jullie kijken. Ik vertel dit aan jullie en ik zie een 

levensgroot vraagteken terugkomen. 

 

Ook ik ben vier weken lang te gast bij Feniks, net als Sara. Vier 



weken lang ben ik een Feniksvrouw. Ik weet al snel hoe ik koffie 

moet zetten, ik schuif aan in de keuken, lees de Tilburg bijlage van 

het Brabants Dagblad, kijk rond en luister. 

 

Gaat het werken? Hoe weinig van mij is nodig om dit experiment 



te laten slagen? Wanneer is het geslaagd? Hoe ontregelend werkt 

dit? 


 

Ikzelf, ik bereid me zorgvuldig voor. Ik neem je in vertrouwen. Ik 

verlang niets van je. Ik vind het prima, wanneer je me verrast met 

mooie dingen.  

 

Zorg goed voor me. 



 

20 oktober 2012 

 

 

 



 

 

 



21 


 

Waar vind je anno 2013 nog een centrum voor Emancipatie?  

Dit was de eerste vraag die op me af kwam bij Feniks. We waren 

toch onderhand wel eens klaar met dat thema? 

 

Ik ontdekte dat er in Maastricht nog een kenniscentrum bestaat, 



een centrum voor plannen, adviezen en goed bedoeld papier. In 

een aantal andere grote steden vind je nog emancipatiecentra 

gekoppeld aan het thema integratie. Bijvoorbeeld in Nijmegen en 

Rotterdam waar het leren van de Nederlandse taal centraal staat. 

Centra als deze zijn gericht op de integratie van buitenlandse 

vrouwen, niet op emancipatie.  

 

Nergens anders dan in Tilburg rest er in Nederland nog een 



vrouwencentrum, dat de evolutie naar grootschaligheid of de 

drang van politieke correctheid heeft weerstaan.  

 

Een centrum dat puur is gericht op het ‘op eigen benen staan’ van 



vrouwen, ongeacht afkomst, ras of geloof. Niet gericht is op 

meedoen (participatie), maar juist op zelf doen op eigen kracht 

(emancipatie). Is dit hopeloos ouderwets? Back to the 70’s? Of juist 

erg modern sociaal-liberaal? Of een noodzakelijke voorziening 

voor vrouwen in armoede?  

 

 



Waarom bestaat Feniks dan nog wel? 

Dit is een vraag die op vele manieren beantwoord kan worden. 

Één mogelijk antwoord is dat de manier van werken van Feniks 

beter is, dan die van de andere vrouwencentra, in andere grote 

steden. De centra die niet meer bestaan.  

 

Wat is typisch aan de manier van werken van Feniks? Wat kunnen 



we daarvan leren? 

 

 



 

 

 



22

 

 




 

Als eerste valt op dat de mensen die bij Feniks werken en de vele 

vrijwilligers zelf ook overlevers zijn. De persoonlijke situatie en 

drijfveren sluiten naadloos aan op de problematiek van de 

bezoeksters.  

 

Wat ook opvalt, is een unieke mix van competenties: intellectueel 



vermogen en laagdrempelige hulpverlening in één hand. De 

medewerkers van Feniks kunnen mee op beleidsniveau en politiek 

niveau, maar beheersen ook hun vak. Het vak om vrouwen in 

armoede op eigen benen te leren staan.  

Wat is nog meer typisch aan de manier van werken van Feniks? Ik 

vond: vakvrouwschap, gebrek aan overhead, een positieve 

benadering, onbegrensd vertrouwen, eigenwijsheid en 

kwetsbaarheid. 

 

 

Vakvrouwschap 



Vakmanschap of misschien beter gezegd vakvrouwschap, staat bij 

Feniks centraal. Alle medewerkers en vrijwilligers zijn praktisch aan 

het werk, om vrouwen te leren om op eigen benen te staan 

(emotioneel en financieel). Dit is een echt vak. De term 

vakmanschap is sinds enkele jaren, in Nederland, aan een grote 

wederopmars bezig. Je ziet dit terug in bedrijfsscholen, buurtzorg, 

symposia over beroepseer, etc. 

 

Op één van de symposia over dit onderwerp zei oud-minister van 



landbouw, Veerman: "Een verantwoordelijk mens is zijn vrijheid 

waard. We zitten steeds maar elkaar de maat te meten", vervolgde 

hij, "en te kijken of we elkaar wel aan de regeltjes houden. Een 

algemene verkramping is daarvan het gevolg". 

 

Veel Nederlandse werknemers hebben het laatste decennium het 



gevoel gekregen dat ze door procedures, richtlijnen, opgelegde 

targets, tijdregistraties en controlemaatregelen, niet hun werk 

maar wel hun vak kwijt zijn geraakt. Zo niet bij Feniks. 

 

 



 

23

 



 


 

Het spannende is dat deze beweging aan Feniks voorbij is gegaan. 

Feniks is niet verstrikt geraakt in juridische of administratieve 

vormen van bewijslast. Feniks is niet opgeslokt door een grote 

moederorganisatie met veel overhead. Feniks werkt gewoon met 

mensen. Staat met de poten in de klei, of blubber. Je kunt Feniks 

als hopeloos ouderwets zien, maar ook juist als referentie voor 

toekomstige vakvrouwschapsorganisaties. 

 

Een voorbeeld hiervan is de manier waarop Feniks haar resultaten 



meet: Door vrouwen hun dromen te laten beschrijven en te helpen 

deze te realiseren. Door portretfoto’s te laten maken van vrouwen 

vóór en na Feniks. Geen harde cijfers die de schijn van 

meetbaarheid met zich meedragen, maar werkelijke verhalen en 

beelden, die het resultaat simpelweg zichtbaar laten zijn. 

 

 



 

Foto: Gerdien Wolthaus Paauw 

 

 

 



 

 

24 




 

Gebrek aan Overhead 

Feniks kent geen overhead. Alle medewerkers en vrijwilligers zijn 

aan het werk met de vrouwen. 

 

 



Een positieve benadering 

Feniks is trots op kleine stapjes. Een vrouw die één dag per week 

het uit huis mag, is al een echte overwinning. 

  

Ook positief: Bij Feniks krijg je elke dag geschenken in fysieke en 



emotionele zin. Dagelijks worden zichtbare en onzichtbare 

cadeaus uitgedeeld. In de vorm van woorden, aandacht, 

bescherming, huiselijkheid, goede voorbeelden, een baantje, 

waardering. Maar ook in de vorm van speelgoed, kleding, 

zelfgemaakte tassen, sloffen en sieraden. 

 

Sara kreeg een tas, een rok, een speld en een dromenvanger. En 



ook ik kreeg een prachtige leren tas.  

 

Bij Feniks ben je thuis, je mag er zijn en ze vinden het fijn om je te 



laten weten dat je erbij hoort. 

 

 



Vertrouwen 

Bij Feniks is het veilig, huiselijk en gezellig. 

 

“Alles moet kunnen. We vertrouwen op je goede bedoeling. Onze 



achterdeur, hier in de binnenstad van Tilburg, staat gewoon open. 

Iedereen kan binnenlopen en is welkom. We zeggen eerst Ja en 

daarna denken we pas aan bezwaren of gevaren. Pech als er dan 

iets verdwijnt. Zelfs kleptomanen zijn welkom. Daar houden we 

dan wel rekening mee.”  

 

 



 

 

25 



 


 

Sara was direct welkom, bezwaren of gevaren werden vooraf niet 

bedacht. De angst dat je van te voren niet kunt voorspellen wat er 

gaat gebeuren bleek niet aanwezig. Dit is uniek en heb ik in 

andere organisaties niet ervaren. 

 

 “Jammer wanneer ons vertrouwen wordt geschaad, maar dit kan 



nooit zo erg zijn, als de deur op slot te moeten doen.” 

 

“Ik heb er ontzettend veel vertrouwen in wat wij hier aankunnen: 



We kunnen gewoon zwemmen, dus dan maakt het niet uit waar je 

in gegooid wordt.” 

 

Daarom was Sara welkom. 



 

 

Eigenwijsheid 

Feniks is ook ongelofelijk eigenwijs en eigenzinnig. Ze is overtuigd 

van de eigen goed aanpak. Samengaan met andere organisaties 

wil ze niet. Ze zou dit ook niet overleven. De kern van Feniks is dat 

zij vrouwen zelfstandigheid schenkt. Deze kernwaarde komt ook 

tot uiting in het soort organisatie dat zij is: zelfstandig. Het lijkt van 

groot belang om de congruentie tussen doel en organisatie te 

behouden.  

 

Feniks, de organisatie, zat voor haarzelf niet te wachten op een 



ontregelend kunstwerk. Sara mocht de bezoekende vrouwen best 

proberen te verheffen, maar de eigen organisatie hoefde niet te 

worden ontregeld of beschouwd. 

 

Toch heeft Sara dit gedaan. 



 

 

 



 

 

 



 

 

26 



 


 

Kwetsbaarheid 

De organisatie Feniks wil haar vrouwen beschermen, wil haar 

vrouwen de armoede laten ontstijgen. De organisatie Feniks wil 

Sara liever bedekken met kleding die niet doorschijnend is. Ze wil 

graag dat Sara met haar benen gesloten staat. Ze wil dat Sara 

ondergoed heeft.  

 

 

Wat is voor de bezoeksters van Feniks van waarde? 



Uit de verhalen die vrouwen in Sara’s gastenboek hebben 

achtergelaten heb ik afgeleid wat van waarde is voor de vrouwen 

die Feniks bezoeken. 

 

 



Zorg goed voor jezelf  

Kom op voor jezelf 

Zie er goed uit 

Ben saamhorig met andere vrouwen 

Ben onafhankelijk door werk 

Heb status door kinderen  

 

 

De waarden van de vrouwen van Feniks gaan over fysieke 



overleving, macht en eigen plek. Feniks biedt hen geborgenheid, 

veiligheid, orde en zekerheid. 

 

 

 



 

 

 



 

27 


 


 

Hoe werkt Sara niet? 

Het specifieke kenmerk van interventies met kunst is dat vooraf 

gestelde verwachtingen niet uitkomen. Er gebeurt iets anders dan 

je vooraf had voorspeld. Desondanks is het belangrijk om met 

grote precisie te kiezen voor één specifieke interventie die past bij 

het vraagstuk en de organisatie. 

 

Sara was op haar plek bij Feniks, maar had een andere uitwerking 



dan vooraf verwacht. 

 

Vooraf verwachtten we discussies over vrouw zijn, over 



verwachtingen vs. verplichtingen, over balanceren tussen uiterlijk 

en innerlijk, over het maken van je eigen keuzes. Dit gebeurde 

niet: Sara daagde daar niet toe uit. 

 

Gerda en de medewerkers wilden met Sara oefenen, hoe het was 



om te wisselen van rollen:” Hoe zie je er uit wanneer je gaat 

solliciteren? Hoe ga je naar een zakelijke afspraak? Hoe ga je in je 

kracht op date?“  

 

Het woord aankleedpop had ons allen op het verkeerde been 



gezet. Sara werkte niet als aankleedpop. Sara was niet om mee te 

spelen. Sara had haar eigen kleren meegebracht en dat waren niet 

veel kleren. Bovendien waren haar kleren niet geschikt voor 

zakelijke gelegenheden: Sara had een badpak en een strandjurk 

meegebracht.  

 

De kleding van Sara leidde tot reacties als: “Die heeft een 



gemakkelijk leven. Die hoeft alleen maar naar het strand.” Vanuit 

haar kleding werd afgeleid dat het ogenschijnlijk goed met haar 

ging, dat ze kon luieren en niet in armoede leefde. De vrouwen 

van Feniks kennen deze luxe niet en uitten zich in die zin 

afwijzend. 

 

Sara was niet gemaakt om mee te spelen, om te laten wisselen van 



persoonlijkheid. Sara was Sara en daar konden we het mee doen. 

 

28 



 


 

Hoe werkt Sara wel? 

In het begin van de logeerperiode is het voor de medewerkers, 

vrijwillligers en bezoekers van Feniks lastig om verbinding te 

leggen tussen Sara en Feniks.  “Wat moeten we met dat portret?” 

 

Er wordt steeds minder naar Sara omgekeken. Laat staan aanstoot 



aan haar genomen. Of ze nu netjes is aangekleed of slechts een 

paar sokken op haar borsten zijn geplakt. De reactie raakt iets in 

de trant van: “Een portret; Oh gezellig.”  

 

Bij Feniks mag je er zijn, is iedereen welkom. Ook Sara. 



 

Nadat we geaccepteerd hebben dat Sara geen aankleedpop is, 

blijkt dat Sara confronteert met ons vrouwbeeld. Sara ontlokt 

discussie als symbool voor een vrouw. Ze kijkt naar de mening van 

een vrouw. Sara is plots vriendin, familielid, hoer. Ze raakt aan 

dromen. Ze nodigt uit tot associëren.  

 

Sara maakt nieuwsgierig naar wie zij is. En omdat je niets van haar 



weet, kun je alleen vanuit jezelf ontdekken wie ze is. Dit zegt meer 

over jou als kijker, dan over Sara; een portret van een vrouw uit 

Zwitserland. 

 

De bezoekers, vrijwilligers en medewerkers van Feniks uiten vaak 



dezelfde zin: “……ik ken Sara natuurlijk niet, maar…….” Ze hebben 

behoefte om meer van Sara te weten en daaruit dingen af te 

leiden of te verklaren. Sara vertelt echter niets over zichzelf. Ze 

brengt nauwelijks instructies mee, slechts: “Zorg goed voor mij”.  

 

Ze brengt weinig kleren mee, slechts strandkleding. 



 

Sara vertelt over jou, de ander. Sara reflecteert. De foto blijkt een 

spiegel. 

 

 



 

 

29 



 


 

Waarover gaat Sara? 

Een Perzische vrouw bij Feniks vroeg mij: “wat is nu precies de 

bedoeling dat Sara hier komt doen?” Ik leg haar uit dat Sara 

verhalen komt ophalen van de vrouwen die bij Feniks over de vloer 

komen, verhalen over vrouw zijn en over mooi zijn. Ze vertelt me 

dat ze het precies begrijpt, maar dat het niks voor haar is, omdat 

ze niet in staat is om te dromen. Ze vindt zichzelf een eenvoudige 

vrouw, die tevreden is met het hier en nu. 

 

Ik ben verbaasd, omdat ik vanuit Perzië de traditie van sprookjes 



en verhalen meen te kennen. Ze vertelt me dat ze is opgegroeid in 

en gevlucht uit een oorlog, en dat haar het dromen is ontnomen.  

 

Kort daarna word ik gewezen op de Russische schrijver Joseph 



Brodsky die zijn studenten tweeduizend gedichten uit het hoofd 

liet leren, zodat ze in geval van verbanning of detentie een andere 

werkelijkheid in hun hoofd konden creëren.  

 

 



Wat werkt aan Sara? 

Sara staat eenvoudig naakt. Sara staat krachtig, rechtop. Sara is 

groot, heeft durf: ze kijkt je aan. Is zichtbaar. Daar gaat kracht 

vanuit. Dit confronteert. Haar aanwezigheid, blik en houding 

maken bang, boos, nieuwsgierig. 

 

Door het kleden en ontkleden wordt er een element aan het 



kunstwerk toegevoegd dat spanning oproept. Zeker, omdat de 

kleding doorschijnend is. 

 

Het gemis van haar ondergoed wordt écht een kwestie. 



Voor een aantal vrouwen van Feniks heeft Sara een grotere 

betekenis gehad. De confrontatie met Sara zette iets in gang. Sara 

was de trigger tot een verandering of ontdekking over zichzelf. 

Voor deze vrouwen zal Sara langer doorwerken dan de 

logeerperiode. 

 

30 




 

Het portret Sara kan op geen enkele manier uitdagend worden 

genoemd. Haar pose is neutraal, haar lichaam is een 

vrouwenlichaam. Maar zelfs onder vrouwen blijkt het 

vrouwenlichaam ongemakkelijke en soms geseksualiseerde 

reacties op te roepen: Toch stiekem even onder haar rok kijken en 

dan samen lachen om haar schaamhaar. 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



31 


 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

32 



 


Na Sara 

 

 

 

 

Daar sta ik dan (4) 

 

Sara veilig opgeborgen in haar kist, de kist terug in Kerkrade, alle 



flarden verwerkt in dit boekje, de evaluaties uitgeschreven. 

Nogmaals, waar gaat dit over? 

 

 

Het vrouwenlichaam als object? 



Emancipatie als actueel thema? 

Vrouwen in armoede zijn niet zelfstandig? 

 

 

Wat heb ik gedaan? 



Als je vrijheid en geld hebt, rest nog het streven naar geluk. 

Dankzij of ondanks mijn keuzevrijheid is ook mijn geluk 

suboptimaal. Lijfelijk genot, relaties en gebruik van mijn talenten 

lijden onder mijn keuzevrijheid. Op zoek naar beperking, ontwikkel 

ik een methode en zoek ik ritme.  

 

 



 

 

 



 

 

 



33 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

34 


 


Over De Betrokkenen 

 

 



 

Anita van de Looij 

Ontregelbureau met betekenis 

 

Initiatiefnemer van experimenten met 



kunstinterventies in organisaties 

 

 



 

 

Gerda de Vries 



Directeur Feniks, stedelijk centrum voor emancipatie, Tilburg 

 

Stelde haar centrum onvoorwaardelijk open 



voor Sara 

 

 



 

 

 



Het team van Feniks 

 

Geeft je een welkom gevoel 



vanaf het eerste moment 

 

 



 

 

 



 

 

35 



 


 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

36



 

 



 

 

Yüklə 156,8 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə