Ankara 2015 T. C. MİLLÎ EĞİTİm bakanliği açik öĞretim okullari

ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ 1
11
A. I. DÜNYA SAVAŞI VE SONUÇLARI
1. I. Dünya Savaşı
I. Dünya Savaşı; savaş alanının genişliği, savaşan devletlerin sayısı, etkileri ve 
sonuçları bakımından tarihte o zamana kadar yapılan en büyük savaştır. Bu savaş, 
önce Avrupa’da başlamış, kısa bir süre içinde bütün dünyaya yayılmıştır. 
I. Dünya Savaşı’nın nedenlerini Fransız İhtilali’nin dünyaya yaydığı düşünce 
akımlarında ve Sanayi İnkılabı’nın yol açtığı ham madde ve pazar arayışındaki yarış-
ta aramak gerekir.
XIX. yüzyılın sonlarına doğru siyasi birliklerini tamamlayan İtalya ve Almanya, 
kısa zamanda sanayileşerek Avrupa’nın güçlü devletleri arasında yer aldılar. Ancak 
bu devletlerin sanayilerini devam ettirecek ucuz ham madde ve pazar alanları yok-
tu. Bu durum Almanya ve İtalya’nın daha önce sanayileşen ve sömürgecilikte iler-
leyen İngiltere ve Fransa gibi devletlerle rekabete girmesine yol açtı. Almanya’nın 
kısa sürede dünya pazarlarında etkin bir duruma gelmesi ve her geçen gün biraz 
daha güçlenmesi İngiltere’yi rahatsız etti. Almanya bu sırada Fransa ile Alsace-Lor-
raine (Alsas-Loren) bölgesi yüzünden anlaşmazlık hâlindeydi. Fransa 1871yılın-
da Almanya’nın işgal ettiği bu bölgeyi geri almak için fırsat kolluyordu. Bu durum 
Fransa’nın İngiltere’nin yanında yer almasına ortam sağladı.
Rusya’nın izlediği Panslavizm politikası, bünyesinde çok sayıda Slav barındı-
ran Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun Almanya’nın yanında yer almasına yol 
açtı. Rusya’nın İstanbul ve Çanakkale Boğazlarını ele geçirerek Akdeniz’e inmek is-
temesi ise, Osmanlı Devleti’nin Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve Almanya ile 
yakınlaşmasına yol açtı.
Bütün bu ekonomik rekabet ve siyasi mücadele Avrupa devletlerinin birbirine 
düşman iki bloka ayrılmasına neden oldu. Bunlardan birincisi 1882 yılında Alman-
ya, Avusturya- Macaristan İmparatorluğu ve İtalya’nın oluşturduğu üçlü ittifak (üçlü 
bağlaşma), diğeri ise 1907 yılında İngiltere, Fransa ve Rusya’nın oluşturduğu üçlü 
itilaftır (üçlü anlaşma). İttifak devletlerine daha sonra Osmanlı Devleti ve Bulgaristan 
da katıldı. İtalya ise I. Dünya Savaşı başında bu gruptan ayrılarak itilaf devletlerine 
katıldı. Bu gruba daha sonra Brezilya, Portekiz, Romanya, Sırbistan, Japonya, ABD ve 
Yunanistan katıldı. 
28 Haziran 1914’te Avusturya- Macaristan İmparatorluğu veliahdının 
Saraybosna’da bir Sırp Millîyetçisi tarafından öldürülmesi, I. Dünya Savaşı’nın kıvılcı-
mı oldu. Önce Avrupa’da başlayan savaş kısa bir süre sonra bütün dünyaya yayıldı. 
Savaş başladığında tarafsız olan ABD, İtilaf Devletlerine silah ve cephane ta-
şıyan ticaret gemilerinin Almanlar tarafından batırılması üzerine itilaf devletleri ya-
nında savaşa katıldı. Bu durum savaşın gidişini değiştirdi. ABD’nin desteği ile güç-
lenen itilaf devletleri, ittifak ordularına karşı üstünlük elde ettiler. Böylece dört yıl 

---

ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ 1
12
süren ve milyonlarca insanın ölümüne, yüzlerce kentin yakılıp yıkılmasına neden 
olan I. Dünya Savaşı itilaf devletlerinin galibiyeti ile sona erdi(1918).
 
2. Paris Ba-
rış Konferansı
İtilaf devlet-
leri I.Dünya Sava-
şı sonrası yenilen 
devletlerle imzala-
nacak barış antlaş-
malarının esasların, 
belirlemek için 18 
Ocak 1919 tarihin-
de Paris’te bir kon-
ferans düzenledi-
ler. Konferansa 32 
devletin temsilcileri 
katıldı. Konferansın 
kararlarında etkili 
olan devletler ise ABD, İngiltere, Fransa ve İtalya idi. ABD konferansta uluslararası 
ilişkilerde sürekli bir barışı sağlayacak ve koruyacak olan Milletler Cemiyetinin kurul-
masını sağlamayı amaçlıyordu. ABD Başkanı Wilson savaşta sağladığı büyük prestijle 
öteki devlet adamlarını etkilemeye çalıştı. Onun en çok üzerinde durduğu konu olan 
Milletler Cemiyetinin kurulması kararının alınmasından sonra ülkesine döndü. ABD 
böylece tekrar yalnızlık politikasına döndü. Bundan sonra İngiltere ve Fransa, Paris 
Barış Konferansı’nı çıkarlarına uygun şekilde yönlendirdiler. Fransa’nın bütün amacı 
Almanya’yı etkisiz ve güçsüz bir hâle getirmekti. İngiltere ise denizlerde kendisine 
rakip olan Alman donanmasını ortadan kaldırmak ve Almanya’nın Avrupa devletler 
dengesini bir daha bozamayacağı tedbirler almaktı. İtalya ise I. Dünya Savaşı sıra-
sında yapılan gizli paylaşım tasarılarına uygun olarak Batı Anadolu’nun kendisine 
verilmesini bekliyordu. 
Harita. 01.01: I.Dünya Savaşı’nda Avrupa ve Osmanlı Devleti 
ABD Başkanı Monroe 1823 yılında kongrede yaptığı konuşmada ABD’nin Av-
rupalı devletlerin kendi aralarındaki sorun, savaş ve politikalara karışmamayı esas 
aldığını, Avrupa’nın da kendi kıtalarına karışmamasını belirtmiştir. Böylece ABD, 
Avrupa diplomasisinden ve sorunlarından uzak durarak kendi kıtasına kapanmış 
ve yalnızlık politikasına dönmüş oluyordu.
E
BİLGİ NOTU

---

ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ 1
13
3. I.Dünya Sa-
vaşı Sonunda Yapı-
lan Antlaşmalar
Rusya’da Bolşe-
vik İhtilali’nden sonra 
kurulan SSCB, ittifak 
devletlerine başvura-
rak barış istedi. Brest-
Litowsk’ta yapılan gö-
rüşmelere Almanya, 
Sovyetler Birliği, Avus-
turya-Macaristan İm-
paratorluğu, Bulgaris-
tan ve Osmanlı Devleti 
katıldı. 3 Mart 1918’de 
Brest- Litowsk  Ant-
laşması imzalandı. Bu 
antlaşma ile Sovyetler, 
Polonya, Litvanya, Estonya ve Ukrayna’dan çekildiler. Bu ülkelerin geleceğine ittifak 
devletleri karar verecekti. Rusya, Kars, Ardahan ve Batum’u da Osmanlı Devleti’ne 
verdi ve Doğu Anadolu’dan çekildi. I. Dünya Savaşı’nı bitiren antlaşmalar şunlardır:
 Versailles (Versay) Antlaşması (28 Haziran 1919):
 Almanya ile itilaf devletleri 
arasında imzalandı. Almanya, Alsas- Loren bölgesini Fransa’ya geri verdi ve önemli 
ölçüde toprak kaybetti. Denizaşırı toprakları İngiltere, Fransa ve Japonya arasında 
paylaşıldı. 
St. Germain (Sen  Jermen)Antlaşması (10 Eylül 1919): 
Avusturya ve itilaf dev-
letleri arasında imzalandı. Avusturya; Macaristan, Çekoslovakya ve Yugoslavya’nın 
bağımsızlığını tanıdı. Topraklarının bir bölümünü bu devletlere bıraktı.
Neuilly (Nöyyi) Antlaşması (27 Kasım 1919):
 Bulgaristan ile itilaf devletleri ara-
sında imzalandı. Bulgaristan bir kısım topraklarını Romanya ve Yugoslavya’ya verdi. 
Batı Trakya’yı Yunanistan’a vermek zorunda kaldı. Böylece Bulgaristan’ın Ege Denizi 
ile bağlantısı kesilmiş oldu.
Trianon (Triyanon) Antlaşması (4 Haziran 1920):
 Macaristan ile İtilaf Devletleri 
arasında imzalandı. Macaristan’ın Avusturya ile birleşmesi yasaklandı ve bir kısım 
toprakları Yugoslavya, Romanya ve Çekoslovakya’ya verildi.
Sevres (Sevr) Antlaşması (10 Ağustos 1920):
 Osmanlı Devleti ile İtilaf Devlet-
leri arasında imzalandı. I. Dünya Savaşı’nı sona erdiren barış antlaşmalarının en ağır 
hükümler içeren antlaşmasıdır. Sevr Antlaşması ile Osmanlı Devleti’ne Anadolu’da 
küçük bir toprak parçası bırakılıyor ve bağımsızlığı elinden alınıyordu. Ancak Türk 
milletinin Mustafa Kemal Paşa öncülüğünde yapmış olduğu Millî Mücadele, Sevr 
Resim. 01.01: Paris Barış Konferansı’nda İngiltere, İtalya, Fransa ve 
ABD Temsilcileri

---