Ankara 2015 T. C. MİLLÎ EĞİTİm bakanliği açik öĞretim okullari
Yüklə 49,95 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4. I. Dünya Savaşı’nın Sonuçları
- B.SOVYET SOSYALİST CUMHURİYETLER BİRLİĞİ (SSCB), ORTA ASYA’DAKİ TÜRK DEVLET VE TOPLULUKLARI 1. Çarlık Rusya’sının Yıkılışı ve Bolşevik İhtilali
- Harita. 01.02: I. Dünya Savaşı’ndan Sonra Avrupa
- Resim 01.02: Bolşevik İhtilali Öncesinde Petersburg’da Yapılan Gösterilerden Biri
- Resim 01.03:Yusuf Akçura
ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ 1 14 Barış Antlaşması hükümlerinin uygulanmasını ve yürürlüğe girmesini önlemiştir. 4. I. Dünya Savaşı’nın Sonuçları I. Dünya Savaşı sonunda Osmanlı Devleti, Almanya İmparatorluğu, Avustur- ya- Macaristan İmparatorluğu ve Rus Çarlığı yıkılarak yerine yeni devletler kuruldu. İtilaf Devletlerinin çıkarlarını gözeten yeni dengeler kuruldu. Avrupa’nın siyasi ha- ritası yeniden çizildi. Çe- koslavakya, Yugoslavya, Macaristan, Polonya, Lit- vanya, Ukrayna, Estonya gibi yeni devletler kurul- du. Sömürgecilik anlayışı manda yönetimi adı altın- da sürdürüldü. Sınırların çizilmesinde etnik yapıya dikkat edilmemesinde de yeni sorunlar ortaya çıktı. Osmanlı Devleti’nin yıkılışı ile Orta Doğu’da kuvvetler dengesi değiş- ti. İngiltere ve Fransa bu bölgeyi sömürge anlayışlarının merkezi hâline getirdiler. Yenilen devletlere çok ağır hükümler içeren antlaşmalar imzalatıldı. Bu ise II. Dünya Savaşı’nın çıkmasına neden oldu. B.SOVYET SOSYALİST CUMHURİYETLER BİRLİĞİ (SSCB), ORTA ASYA’DAKİ TÜRK DEVLET VE TOPLULUKLARI 1. Çarlık Rusya’sının Yıkılışı ve Bolşevik İhtilali XIX. yüzyılda Çarlık Rusya’sında halkın büyük bölümü tarımla geçiniyordu. Tarım ilkel aletlerle yapıldığından verim de düşüktü. XIX. yüzyılın ikinci yarısında Rusya’da sanayileşme faaliyetlerinin başlaması işçi sınıfının ortaya çıkmasını sağladı. Sanayileşme süreci fakir köylülerin köyden şehirlere göç etmesine yol açtı. Fabrika- larda çalışma saatleri kadın ve çocuklar için bile 12-14 saatten aşağı değildi. Ücretler düşük, çalışma şartları sağlık açısından çok kötüydü. I. Dünya Savaşı’nın olumsuz et- kileri bu toplumsal sınıfların hayat şartlarını daha kötüleştirdi. Rusya’da maliye, tıpkı Fransız İhtilali öncesinde olduğu gibi iflas etmiş durumdaydı. Savaşın finansmanı dış borçlarla sağlanmaktaydı. Çarlık yönetimine karşı tepkiler arttı. Petersburg’da kadın işçilerin başlattığı grev kısa sürede her tarafa yayıldı. Zor durumda kalan Çar II.Nikola iktidardan çekildiğini açıkladı. Yetkileri geçici hükûmet devraldı. Ancak ge- çici hükûmet halkın barış ve ekmek taleplerini yerine getiremedi. Bolşevikler sür- gündeki İlyiç Vilademir Lenin’in Rusya’ya dönmesiyle geçici hükûmeti devirmeye Harita. 01.02: I. Dünya Savaşı’ndan Sonra Avrupa ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ 1 15 karar verdiler. Geçici hükûmetin Bolşeviklerin üzerine gönderdiği ordu ‘’barış, ekmek ve toprak’’ slo- ganlarıyla ortaya çıkan Bolşevikle- re katıldı. Böylece Bolşevikler yö- netimi ele geçirdi (Ekim 1917). Bolşevikler için en önem- li konu, iç barışın sağlanmasıydı. Bunun için 3 Mart 1918 tarihinde İttifak Devletleriyle Brest-Litowsk Antlaşması’nı imzalayarak I. Dün- ya Savaşı’ndan çekildiler. Bir süre sonra Rusya’da totaliter tek parti diktatörlüğü kuruldu. Bolşevikle- rin bu faaliyetlerine karşı tepkiler yükselmeye başladı. Bu tepkiler İti- laf Devletlerinin çar yanlılarını des- teklemesiyle iç savaşa dönüştü. İç savaşta milyonlarca insan öldü. I. Dünya Savaşı ve Ekim Devrimi sı- rasında fakir ve yoksul düşen halk üç yıl daha bu zorlukları yaşadı. İç savaş sonunda Lenin’in Komünist Partisi bu mücadeleden galip çıktı (1921) ve Rusya toprakları üzerinde tam bir dik- tatörlük kurdu. Lenin iç savaşın açtığı yaraları ve tahribatı iyileştirme amacına yönelik olarak Yeni Ekonomik Politika ( Novaya Ekonomiçeskaya Politika-NEP ) dönemini başlattı. Eski Rus imparatorluğu federasyona dönüştürüldü ve devlet 1 Ocak 1923’te Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği (SSCB) adını aldı. 1924’te Lenin’in ölümünden sonra yerine geçen Stalin, Rusya’nın kendi öz kay- naklarını kullanarak kalkınmasını sağlamayı amaçladı. Eski fabrikalar modernleşti- rildi. Ağır sanayide hızlı bir ilerleme görüldü. 1950’den sonra Sibirya’da petrol, gaz ve maden rezervleri işletilmeye başlandı. Bu gelişmelere karşın gelir dağılımında büyük bir eşitsizlik vardı. Komünist parti yöneticileri ve rejimin savunucusu yazar ve sanatçılar birçok hizmetten parasız yararlanırken köylüler sefalet içindeydi. Sta- lin döneminde toplum üzerinde büyük bir baskı kuruldu, muhalifler tasfiye edildi. Resmî ideoloji eşitlik ilkesini benimsemesine rağmen toplumda ve gelir dağılımında büyük bir adaletsizlik vardı. Resim 01.02: Bolşevik İhtilali Öncesinde Petersburg’da Yapılan Gösterilerden Biri ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ 1 16 2. Rusların Orta Asya’yı İstilası XV. yüzyılın sonlarına doğru Altın Orda Devleti’nin yıkılmasıyla Rusya’nın Orta Asya’ya doğru yayılması başladı. Rusların Orta Asya’yı işgalleri 1552’de Kazan Hanlığı’nın işgali ile başladı. Peşinden Hazar Denizi’ne kadar bütün İdil (Volga) böl- gesini kontrolleri altına aldılar. Ruslar 1556’da Astrahan’ı aldıktan sonra Volga ile Sibirya arasındaki bölgede üstünlük sağladılar. Rusların teknik donanım ve silah üstünlüğü onların Orta Asya’da ilerleyişlerini kolaylaştırdı. Ruslar XVIII. yüzyılda Ho- kand Hanlığı (1865) Buhara Emirliği (1866) topraklarını ele geçirdiler. Ruslar o ana kadar Türkistan’da işgal ettikleri yerleri doğrudan ilhak ettiler ve 1867 yılında Türkis- tan Genel Valiliği’ni kurdular. Sırada Hive Hanlığı bulunuyordu. Hazar Denizi’nden Aral’a kadar uzanan hattın güneyini oluşturan Hive toprakları Türkmenlerin direni- şine rağmen ele geçirildi(1873). Hive’nin işgali ile Ruslar, Uygur Türklerinin yaşadığı Doğu-Türkistan dışında tüm Orta Asya’ya hâkim oldular. Türkistan’daki Türk hanlık- larının bu kadar kolayca ve kısa zamanda Rus istilasına uğramasında, Orta Asya’daki Türk hanlıklarının birlik ve beraberlik içinde hareket etmemeleri, kendi iç mücadele- leri ve Rusların disiplinli, iyi silahla donatılmış kuvvetleri etkili oldu. Orta Asya’yı işgal eden Ruslar ilk önce bu bölgelerin yöneticilerini kendileri tayin ettiler. Ağır vergilerle halkın fakirleşmesine yol açtılar. Ayrıca sayıları yüz binleri bulan Rus göçmenlerini Türk topraklarında yerleştirmeye başladılar. Rusların bu tür faaliyetlerine karşı Türkler yer yer isyan etmeye başladılar. XX. yüzyılın başında Rusya’da gelişen meşruti fikirler Türklerin haklarını iste- mede yeni fırsatlar oluşturdu. Nitekim 1905’te Rusya’da kurulan Duma’ya (Meclis) Türkler de kendi temsilcilerini gönderme fırsatı buldular. Yusuf Akçura ve İsmail Gaspıralı’nın çalışmalarının da etkisiyle 15 Ağustos 1905’te ‘’ Rusya Müslümanları I. Kongresi’’ toplandı. Kongrenin ikinci ve üçün- cü toplantısı 1906’da yapıldı. Türklerin fikrî ve siyasi uyanışını hazmedemeyen Ruslar, tekrar baskılarını artırdılar. Buna karşılık Türkler bir seri konferanstan sonra Rusya Müslümanla- rı İttifakı’nı kurarak hakları için mücadeleye başladılar. Türklerin fikrî uyanışına Kazan ve Kırım Türkleri öncülük yaptılar. Bu Türk toplu- lukları eğitime ve ilme önem vermişler, bu ise onların fikren uyanmalarını sağlamıştır. Kül- tür alanındaki bu uyanış onların siyasi alanda da gelişmelerini sağlamıştı. Öncülüğünü İsmail Gaspıralı Bey’in yaptığı Türkler arasında modern eğitimin ya- yılması ve gençlerin modern eğitim sistemiy- le yetiştirilmesi düşüncesi Orta Asya Türk top- luluklarınca süratle benimsendi. Dinî ilimlerin Resim 01.03:Yusuf Akçura Yüklə 49,95 Kb. Dostları ilə paylaş:
|