Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İKTİsat anabiLİm dali

36 
 
 
özellikle farklı ülkeler arasında çok büyük farklılıklar gösterir. Bu fiyat temelde insanların 
alışkanlıklarına ve göreneklerine bağlıdır. Bir İngiliz emekçi, patatesten başka yiyecek 
almasına, çalı çırpıdan yapılmış bir kulübe dışında bir yerde yaşamasına  yetmeyen bir 
ücreti,  doğal  düzeyin  altında  sayacaktır;  ama  bunlar  "insan  yaşamının  ucuz  olduğu" 
yerlerdeki  emekçilerce  asgari  doğal  taleplerini  karşılamaya  yeterli  görünecek  ve 
emekçinin istekleri kolaylıkla karşılanabilecektir. İngiltere'deki bir kulübede bugün birer 
eğlence ve keyif aracı olan bazı nesneler, geçmiş dönemlerde lüks olarak görülüyordu 
(ibid, s. 70-71). 
[Ü]cretlerin  en  düşük  kesimi  hiçbir  zaman  emekçinin  doğal  ya  da  toplumsal 
nedenlerle talep ettiği geçim maddeleri fiyatlarının üstünde uzun süre seyretmez (ibid, s. 
132). 
Ücretler, emek talebinin ya da ücretin harcandığı malların fiyatının artmasıyla 
artar.  Toplumun    sermayesindeki  artış,  emeğe  talebi  artırır.  Emeğin  doğal  fiyatında 
buna  eşlik  eden  bir  artış  olmazsa,  emeğin  piyasa  fiyatındaki  yükseliş  kalıcı  olur. 
Emeğin doğal fiyatı ise temelde besin fiyatlarınca belirlenir çünkü emeğin geçimi için 
gerekli  mallardan  diğerleri  sınırsızca  çoğaltılabilir  ve  toplumun  gelişmesi, 
sermayesinin artmasıyla daha düşük fiyatla üretilirler. Besin maddelerinin üretimi ise 
toplum ilerledikçe zorlaşır.  
Piyasa fiyatı, diğer mallarda olduğu gibi, emek söz konusu olduğunda da, doğal 
fiyata yaklaşma eğilimindedir. Yani, ücretler doğal ücretin üzerine çıkınca nüfus artar, 
nüfus  artışı  ücretleri  aşağı  çeker;  ücretler  doğal  fiyatın  altına  düşünce  nüfus  azalır, 
ücretler yükselir. 
Nüfus,  çalışmasını  mümkün  kılacak  ödeneklerin  durumuna  göre  kendini  ayarlar; 
dolayısıyla da sermayenin artış ya da azalışıyla birlikte o da artar ya da azalır (ibid, s. 53). 
[Ü]cretlerin yükselmesi ise, sınırlı bir zaman haricinde, hep besin ve diğer temel tüketim 
maddelerinin üretilmesinde gerçekleşen kolaylıklara bağlıdır. Sınırlı bir zaman haricinde 

---

37 
 
 
olduğunu  söylüyorum,  çünkü  emekçi  arzının,  eninde  sonunda  onları  geçindirecek 
araçlarla orantılı olduğu gerçeği daha net biçimde sergilenemez (ibid, s. 258). 
Nüfus ilkesinin insanoğlunun artışı üzerindeki etkisi uyarınca, ücretlerin en düşük kesimi 
hiçbir zaman emekçinin doğal ya da toplumsal nedenlerle talep ettiği geçim maddeleri 
fiyatlarının üstünde uzun süre seyretmez (ibid, s. 132). 
Ricardo’nun sözünü ettiği nüfus yasaları, Malthus’un 1798 yılında yayınlanan 
An  Essay  on  the  Principle  of  Population  (Nüfusun  İlkeleri  Üzerine  Deneme)  adlı 
eserinde  geliştirdiği  nüfus  kuramına  dayanır.  Malthus,  kitabına  “şimdiye  kadar 
insanlığın mutluluğa doğru gelişimini engelleyen sebebin, bütün canlıların, onlar için 
üretilen besinlerden daha hızlı çoğalma yönündeki süregelen eğilimi” (Malthus, 1995: 
13-14)  olduğunu söyleyerek başlar. Nüfus, kontrol edilmediğinde her yirmi beş yılda 
bir iki katına çıkar, ya da, geometrik olarak artar. Oysa besin maddeleri en iyi koşulda 
bile en fazla aritmetik olarak artar. Bu yüzden, her toplumda, değişen derecelerde de 
olsa, nüfusu kontrol eden mekanizmalar vardır. Bunlar, önleyici ve pozitif denetimdir. 
Önleyici  denetim,  nüfus  artışının  engellenmesidir;  pozitif  denetim  ise  yoksullara 
temizlik yerine aykırı alışkanlıklar tavsiye etmek, evlerin bataklıklara kurulmasını ve 
hastalıkların  tedavi  edilmemesini  teşvik  etmek,  evleri  kalabalıklaştırmak  gibi 
yöntemlerle nüfusun azalmasını sağlamaktır. Malthus’un teorisine göre nüfus, besin 
maddeleri  miktarınca  sınırlandırılır.  Ricardo,  Malthus’un  emeğin  piyasa  fiyatının, 
serbest  bırakıldığında,  siyasetin  nabzını  ölçmeye  yarayan  en  önemli  araç  olduğu, 
emeğe  olan  talebi  gösterdiği  ve  bu  fiyata  asla  müdahale  edilmemesi  gerektiği 
yolundaki  görüşlerinden  uzun  bir  alıntı  yapar  ve  onu  onaylar:  “Emeğin  fiyatı, 
toplumun nüfusa ilişkin arzusunu da net bir biçimde ortaya koyar” (Ricardo, 2008: 
189). 

---

38 
 
 
Ricardo,  emeğe  olan  talebin  emekçi  nüfusunu  ücret  yoluyla  ayarlayacağını 
Malthus’un nüfus kuramına referans vererek açıklamış olsa da, Smith de nüfusun emek 
talebine uyum sağlayacağını, “herhangi bir mal için olan gibi, insana karşı olan talebin 
de  insan  üretimini  kaçınılmaz  şekilde  yoluna  koyacağını”  (Smith,  2011:  88) 
düşünmüştü.
 
Ricardo’ya  göre  “yoksulluk  vebası”ndan  kurtulmanın  yolu,  “tüm  ülkelerde 
emekçi  sınıfların bir beğeni  ve keyif düzeyine sahip  olmasından ve emekçilerin bu 
düzeyi  tutturma  yolundaki  her  çabalarının  eldeki  tüm  yasal  süreçlerle  teşvik 
edilmesinden” (Ricardo, 2008: 73) geçer. Çünkü “emekçi sınıfların en az beklentiye 
sahip olduğu, en ucuz besinlerle yetindiği ülkelerde, halk en büyük talihsizliklere ve 
sefalete açık biçimde yaşar” (ibid, s. 73). 
Smith gibi Ricardo’da da toplumun sermayesinin artışı, emeğe talebi artıracağı 
için  ücretleri  yükseltir.  Mevcut  durumda  bu  ilave  ücret,  emekçilerin  ailelerinin 
genişlemesine, nüfus artışına yol açmaktadır. Ücretteki bu artış, ailelerini genişletmek 
yerine  tüketimlerini  artırmaları  için  kullanılabilir.  Böylece  emekçilerin  tükettikleri 
maddeler artmış, emeğin doğal fiyatı da bu yeni tüketim düzeyini karşılayacak düzeye 
yükselmiş olur. Nüfus artışı önlenir, insanların refahı artar.  
“Yoksulların rahatı ve mutluluğu”nun sağlanması için, onlara önem verilmesi, 
yasama tarafından sayılarının artışının engellenmesi, erken ve tedbirsiz evliliklerinin 
azaltılması  yönünde  gayret  gösterilmesi  şarttır.  Yoksul  yasaları  ise,  tedbirsizce 
çoğalmalarını desteklediği için yoksulların rahat ve mutluluğunu sağlayamaz. Yoksul 
yasaları  “yoksulların  koşullarını  düzeltmeye  değil,  hem  zenginin  hem  yoksulun 
koşullarını kötüleştirmeye eğilimlidir; yoksulu zengin yapmak yerine, zengini yoksul 
hâle  getirecek  biçimde  tasarlanmışlardır”  (ibid,  s.  78).  Ücretler,  “diğer  tüm 

---