Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İKTİsat anabiLİm dali
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
9 Atina yurttaşlarının çoğu, geçinmek için çalışırdı (Wood, 2008: 219). Bunlar, kendi tarım topraklarında çalışan ya da zanaatle uğraşan kişilerdi. Bununla birlikte, üretimde köle emeği kullanımı da yaygındı. Ücretli emek ise, Antik Çağ dünyasında var olmasına rağmen üretimde önemli bir etken değildi (Finley, 2007: 67), bu yüzden bu dönemde ücret kavramına ilgi sınırlıydı. Antik Çağ’da politik, ekonomik ve etik değerler birbirlerinden pek farklı değillerdi ve bu konulardaki görüşlerde ahlaki yargılar hâkimdi. (Haney, 1949: 29, Finley, 2007: 55). Bu tutum, Antik Çağ düşünürlerinin ücret kavramsallaştırması için de geçerlidir. Platon (M.Ö. 427 – M.Ö. 347) ve Aristoteles (M.Ö. 384 – M.Ö. 322) toplumun doğal olarak sınıflara bölünmüş olduğunu düşünürler, ideal devletlerinde de sınıflar varlığını sürdürür. Sınıflar, toplumsal yaşamın sürdürülmesindeki işlevlerine göre tanımlanırlar. 8 Platon’un bölüşüm düşüncesi toplumu oluşturan tüm sınıfların mutluluğunun sağlanması amacından yola çıkarak oluşmuştur. Koruyucular sınıfı için ücretin sadece geçimlerini sağlamaya yetecek kadar olması, yani koruyucuların boğaz tokluğuna çalışması, mal mülk edinememesi gerekir. Mal mülk edinmelerine izin vermediği için “koruyucuları pek de mutlu yaşatmadığı söylenirse” vereceği cevap, ideal devletinde yurttaşların mutluluğuna verdiği önemi gösterir niteliktedir: Biz devletimizi, bütün topluma birden mutluluk sağlasın diye kuruyoruz. Yoksa bir sınıf, ötekilerden daha mutlu olsun diye değil; çünkü, kurduğumuz devlette doğruluğu, en kötü yönetilen devlette de eğriliği kolayca görürüz (Platon, 2011: 116). 8 Platon, üç toplumsal sınıfın, yönetici, koruyucu ve çalışan sınıfın görevlerini değiştirmesi ve birbirinin işine karışmasını bir devlet için yıkıcı ve en büyük suç olarak görür (Platon, 2011: 133). 10 [K]anunların kaygısı birtakım yurttaşlara ötekilerden üstün bir mutluluk sağlamak değil, yurttaşları ya inandırarak, ya zorlayarak birleştirmek, her birine toplum içinde görebileceği iş payını aldırmak, böylece bütün toplumu birden mutluluğa götürmektir (ibid, s. 237). Devletin amacının, bazı yurttaşların değil, bütün toplumun mutlu olmasını sağlamak olduğunu düşünen Platon, zengin ve yoksulların bir arada bulunduğu toplumları onaylamaz. Ona göre devlet için en büyük kötülük bölünme, yani yurttaşların aynı şeylere üzülüp sevinmemesidir: [B]irleştiren şey sevinç ve acı ortaklığı değil midir? Bütün yurttaşların aynı kazanç ve aynı kayıplara mümkün olduğu kadar birlikte sevinip üzülmeleri birleştirmez mi onları? (…) Araya ayrılık sokması, herkesin tek başına sevinip üzülmesi, başkalarının mutluluğuna, mutsuzluğuna, devletin ve teklerin kazanç ve kayıplarına aldırmaması değil midir? (…) Bu ayrılığın kaynağı nedir? Yurttaşların "benim", "benim değil", "bana yabancı" derken bu sözlerle ayrı ayrı şeyleri anlamaları değil mi? (ibid, s. 166-167). Platon’un mutlulukta eşitlik düşüncesine karşın, Aristoteles’in bölüşüm düşüncesi eşitliğe değil, adalete vurgu yapar. Aristoteles’e göre, iki tür adalet vardır, dağıtıcı ve düzeltici adalet. Yurttaşlar eşit değildir ve eşit olmayan kişilere eşit şeyler (onur, para ya da diğer şeyler) verildiğinde toplumda çatışmalar ve suçlamalar ortaya çıkar. Eşit olmayan kişilere eşit olmayan şeyler verilmesi, dağıtıcı adalettir (Aristoteles, 2014a: 95-96). Düzeltici adalet ise, alışverişlerdeki adalettir. Geometrik oranlama olarak da tanımlanan dağıtıcı adaletten farklı olarak, düzeltici adalet aritmetik oranlamadır. “Nitekim doğru bir kişinin kötü birini ya da kötü birinin doğru birini dolandırması ve doğru birinin ya da kötü birinin zina yapması arasında hiç fark yoktur; yasa yalnızca zararın farkına bakar ve onlara eşit muamele yapar” (ibid, s. 97). Aristoteles, alışveriş ilişkilerinde fiyatın adaletli belirlenmesi gerektiğini düşünür. Bu, çalışan ile işveren arasındaki alışverişte, çalışanın emeğinin karşılığı olan 11 ücretin belirlenmesi için de geçerlidir. Fakat Aristoteles için adil olan, basitçe, yasalarda yer alan değildir. İşçi ve işveren arasında yapılan sözleşmenin dava konusu olamayacağını söyleyen yasaları eleştirir: Ücret belirlemesini, ücreti ödeyen kişinin değil, güvenilir bir kişinin yapmasının daha adil olacağını söyler (ibid, s. 176). Bu, ücreti ödeyen kişinin pazarlıktaki avantajlı konumu dolayısıyla işçiye adaletsiz davranmasına karşı bir önlemdir. Aristoteles ve Platon, yurttaşların (Aristoteles’in ideal devletinde köleler ve işçilerin yurttaş olmadığı göz önünde bulundurulmalı) iyi yaşam sürmeleri idealine sahiptirler. İyi yaşam ise, yurttaşların yoksulluk içinde bir hayat sürdükleri durumda mümkün olamaz, yani yoksulluk iyi yaşamla bağdaşamaz. Yoksulluk insanı küçültür (Platon, 2011: 119), yoksullardan şehir kurulamaz (Aristoteles, 2014b: 111). İyi yaşam perspektifinde Aristoteles’in yazılarına özel bir dikkat göstermeliyiz çünkü ideal devletinde, yurttaşların iyi bir yaşam sürmesi gerektiği düşüncesi oldukça belirleyicidir: [D]evlet yatırımdan fazla bir şeydir; amacı, yalnızca yaşamayı olanaklı kılmak değil, yaşanmaya değer bir yaşamı kurmaktır (Aristoteles, 2014b: 101). [A]çıktır ki, devlet yalnızca, aynı yerde yaşayan ve üyelerini kötülükten alıkoyan, mal ve hizmetlerin değiş tokuşunu sağlayan bir topluluk diye tanımlanamaz. (…) Devlet, herkesin, aileleri ve akrabaları içinde iyi yaşamalarını, yani tam ve doyurucu bir yaşam sürmelerini olanaklı kılabilmek içindir. (…) [İ]yi yaşam demek, bizce, mutlu ve soylu yaşamaktır (ibid, s. 103). Kendi kaynaklarına dayanarak, iyi düzenlenmiş bir toplumda yaşayanların başlarına kötü rastlantılar gelmedikçe, yaşamlarını en iyi geçiren kimseler oldukları kabul edilebilir (ibid, s. 241). Apaçıktır ki, kim olursa olsun, herkesin mutlu olarak yaşayabileceği ve hareket edebileceği biçimde düzenlenmiş bulunan bir anayasa, en iyi anayasadır (ibid, s. 244). Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|