Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ

149 
istekleri 
yoksa 
davayı 
sürüncemede 
bırakmamak 
için 
bu 
yola 
başvurmayabilecektir.
588
 
Yargıtay  uygulamasında  da  aile  mahkemesince  sulha  teşvik  ve  yanlar 
arasındaki  uyuşmazlık  konuları  ile  ilgili  olarak  uzman  görüşüne  başvurulması 
zorunluluk  değildir.
589
  Y  2  HD,  17.11.2003  tarih,  14804/15740  sayılı  kararında  yer 
alan ve emsal diğer dosyalarda ısrar edilmeyen karşı oy ise dikkat çekicidir: “…4787 
sayılı  AMK  7.  maddesinde  ise,  aile  mahkemelerinin  önüne  gelen  dava  ve  işlerin 
özelliklerine  göre,  esasa  girmeden  önce,  sorunların  sulh  yoluyla  çözümünü 
gerektiğinde  uzmanlardan  da  yararlanarak  teşvik  edeceği,  sulh  sağlanamadığı 
takdirde  yargılamaya  devam  olunarak,  esas  hakkında  karar  vereceği  belirtilmiştir. 
Kanun  özü  ve  sözüyle  bir  bütün  olarak  değerlendirildiğinde,  sulha  teşvik  ve  uzman 
görüşüne başvurma,  yasadan beklenen amacın  gerçekleşmesinde önemli  unsurlardır. 
Bu  hususların  takdire  bırakılmayıp,  uyulması  zorunlu  kurallar  olarak  getirildiği 
kanaatindeyim.  Somut  olayda  tarafların  sulha  teşvik  edildiğine  ilişkin  bir  hususa 
rastlanmadığı  gibi,  taraflar  arasındaki  uyuşmazlık  konuları  ile  ilgili  olarak  uzman 
görüşüne  de  başvurulmamış,  bu  konularla  ilgili  herhangi  bir  açıklamaya  da  yer 
verilmemiştir.  Hükmün  yukarıda  belirtilen  nedenlerle  bozulması  gerektiği 
düşüncesindeyim.”
590
 
 
C. Benzer Kurumlarla Karşılaştırılması 
Aile  mahkemesine,  ilk  olarak  eşleri  sulhe  teşvik  etme  görevi  verilmiş,  bu 
yolda  başarı  sağlanamazsa,  esas  hakkında  hüküm  verilebileceği  düzenlenmiştir.  Bu 
                                                           
588
   Akıntürk/Karaman, s. 280( HUMK’un sulh teşebbüsü ile ilgili maddeleri yürürlükten kaldırılmış 
olduğundan, bugün artık boşanma davası açmadan önce “sulh teşebbüsü”nde bulunmaya ihtiyaç 
yoktur.  Dava  hakkı  olan  eş  boşanma  davasını  doğruya  doğruya  yetkili  aile  mahkemesinde 
açabilir.);  Dural/Öğüz/Gümüş,  s.  126(  Hakim  işin  niteliğine  göre  uygun  gördüğü  hallerde,  yani 
tarafları  uzlaştırma  imkanı  görürse  sulh  teşebbüsüne  başvuracağından  TMK  Md.  166/3  ve  4’e 
göre  açılan  boşanma  davalarında  sulh  teşebbüsü  söz  konusu  olamayacaktır.  Öte  taraftan  bu  iki 
neden  dışındaki  hallerde  de  hakimin  sulh  teşebbüsü  yapamadan  esasa  girip  boşanma  davasına 
bakması  verilen  hükmü  sakatlamayacaktır.  Zira,  AMK  Md.  7  hükmü  maddi  hukuka  ilişkin 
olmayıp, sadece özel bir mahkemenin işleyişine yani şekli hukuka ilişkin kural getirmiş ve ayrıca 
hakimin işin özelliğine göre sulh teşebbüsüne gitmesini öngörmüştür.)
 
589
   Aynı yönde Gençcan, s. 1510.
 
590
   Gençcan, s. 1510, dn. 996.
 

---

150 
maddede  geçen  sulhe  teşvik,  teknik  anlamda  sulh  değildir.  Buradaki  durum,  1963 
tarihinde  Hukuk  Usulü  Muhakemeleri  Kanunu’ndan  çıkarılan  sulh  teşebbüsüne 
benzemektedir.  Çünkü  aile  hukuku  uyuşmazlıklarında  tarafların  dava  konusu 
üzerinde tasarruf yetkileri bulunmadığı için teknik anlamda sulh mümkün değildir.
591
 
Burada kastedilen tarafların barıştırılmaya ve uzlaştırılmaya çalışılmasıdır.
592
 
Ülkemizde  1963  yılına  kadar  HUMK  Md.  494  uyarınca  boşanma  davası 
açılmadan  önce  eşlerin  sulh  hakimi  önüne  davet  edilmeleri  gerekmekteydi.  Sulh 
hakimi her iki tarafın da hazır bulunduğu gizli bir oturumda eşleri barıştırmaya gayret 
eder, eğer bunda başarılı olamazsa ancak o takdirde boşanma davası açılabilirdi. Buna 
sulh teşebbüsü denirdi.
593
 
Buna göre; davacı, boşanma veya ayrılık davası açmadan önce, öncelikle sulh 
mahkemesinde  sulh  teşebbüsü  başlatmak  zorunda  idi.  Sulh  hâkimi,  her  iki  tarafın 
katıldığı gizli bir oturumda eşleri barıştırmaya ve bu yolla evlilik birliğinin devamını 
sağlamaya  çalışırdı.  Sulh  teşebbüsü  başlatılmadan  ve  sulh  mahkemesinden  bu 
teşebbüsün  başarısız  olduğuna  dair  bir  karar  getirilmeden  boşanma  veya  ayrılık 
davası açılması mümkün değildi. Ancak eğer sulh hâkimi eşleri barıştırma hususunda 
başarılı  olamazsa  o  takdirde,  boşanma  davası  açılabilirdi.  Sulh  teşebbüsünün 
sonuçsuz kalması halinde, üç ay içinde dava açılması gerekiyordu, aksi takdirde sulh 
hâkimi  bu  sürenin  geçmesinden  dolayı  tarafların  barışmış  olduklarını  varsayarak, 
boşanma  davasının  reddine  karar  vermek  zorundaydı.  HUMK  m.187/6  hükmü 
gereğince sulh teşebbüsünün yapılmadığı itirazı bir ilk itiraz teşkil etmekteydi
594
 
HUMK’nin  sulh  teşebbüsü  ile  ilgili  494-499.  maddeleri,  sulh  teşebbüsüne 
ilişkin  düzenlemenin,  işleri  fazlalaştırdığı  ve  herhangi  bir  fayda  sağlamadığı  ve  bu 
yüzden  boşanma  davalarının  uzamasına  sebep  olarak  evlilik  dışı  birlikteliklerin  ve 
                                                           
591
   Akil, Cenk: Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda Sulh ve Sulh Yoluyla Şarta Bağlı Hüküm Verilip 
Verilemeyeceği Meselesi, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XVI, Y. 2012, Sayı: 4, 
s. 6.
 
592
   Önen,  Ergin,  Medeni  Yargılama  Hukukunda  Sulh  Ankara,  1972,  s.  104,  Ayan,  s.  132;  
Kuru/Arslan/Yılmaz s. 499 vd.
 
593
   Akıntürk/Karaman, s. 280.
 
594
   Önder,  Akil:  “Sulh  Teşebbüsü  ve  İhtar  Davalarını  Mevzuatımızdan  Çıkarmak  Suretiyle  Hukuk 
Usulü  Muhakemeleri  Kanunu  ile  Medeni  Kanunda  Tadilat  İcrasına  İhtiyaç  Var  mıdır?  “,  AD 
1942, S. 9, s. 1039.
 

---