Anpassung des lehrbetriebs an den

21 
 

 
layihənin dövlət tərəfindən dəstəklənməsi  

 
milli təzahür 

 
cinayətkarlıq səviyyəsi  

 
ölkələrin (tərəflərin) ticarət balansı 

 
ölkənin hərbi ittifaq iştirakçısı olması 
İqtisadi faktorlar:  

 
milli iqtisadiyyatın strukturu 

 
məsuliyyət növləri və əmlak hüquqları 

 
vergi siyəsəti 

 
sığorta təminatı 

 
valyuta stabilliyi və infliyasiyanın səviyyəsi 

 
Bank sisteminin inkişafı 

 
Kapital qoyuluşu və investisiya mənbəyi  

 
Sahibkarlıq və təsərrüfat sərbəstliyi dərəcəsi  

 
Bazar infrastrukturunun inkişafı  

 
Qiymət  səviyyəsi 

 
Bazarın  vəziyyəti:  satış,  investisiya,  istehsal,  xammal  və 
məhsul, işçi qüvvə və s. 
İctimai faktorlar: 

 
Yaşayış səviyyəsi 

 
Təhsil səviyyəsi 

 
viza sistemi 

 
əmək qanunvericiliyi 

 
səhiyyə və turizm 

 
ictimai təşkilatlar, media, televiziya 

 
yerli əhalinin layihəyə münasibəti 
Qanunlar və hüquq faktorları: 
-
 
 insan hüququ 
-
 
 sahibkarlıq hüququ 
-
 
 mülkiyyət hüququ 
-
 
 zəmanət və güzəşt normativ aktlari və qanunları. 
Elm və texnika faktorları: 
-
 
fundamenlal və tətbiqi elmlərin inkişafı 
-
 
informasiya texnologiyası və komputer sisteminin inkişafı 
-
 
sənaye və istehsalat texnologiyasnın inkişafı 
-
 
energetika sistemi 

---

22 
 
-
 
nəqliyyat sistemi 
-
 
rabitə, telekommunikasiya sistemləri. 
Mədəniyyət faktorları: 
-
 
mədəniyyət və incəsənətin səviyyəsi 
-
 
tarix, mədəni ənənələr, din 
-
 
iş, istirahət, idman və digər yaşayış təminatları 
-
 
iş şəraiti və keyfiyyət səviyyələri. 
Təbii və ekoloji faktorlar: 
-
 
təbiət  və  iqlim  şərtləri:temperatur,  rütubətlik,  külək, 
hündürlük (dəniz səviyyəsinə nisbətən), topoqrafiya və s. 
-
 
təbii eytiyatlar 
-
 
nəqliyyat xətlərinin strukturu və əlaqələri 
-
 
keyfiyyət standartları: hava, su və torpaq 
-
 
əlraf mühitin təmizlik dərəcəsi 
-
 
ətraf mühitin qorunması haqqında qanunlar 
-
 
ekologiya sisteminin vəziyyəti (hava, su, torpaq)  
İnfrastruktur faktorları: 
-
 
nəqliyyat vasitələri, rabitə və telekommunikasiya 
-
 
yüklərin daşınması 
-
 
informasiya texnologiyası 
-
 
enerji təchizatı 
-
 
kommunal xidmətlər 
-
 
bazar, alqı-satqı sistemi 
-
 
materialların texniki təchizatı 
-
 
sənaye infrastrukturu 
-
 
xidmət sistemləri. 
Layihələrin  yerinə  yetirilməsində  rol  oynayan  əsas 
faktorlardan biri onun daxili parametrləridir. Daxili faktorlardan bir 
neçəsini nəzərdən keçirək. 
•
 
Layihənin idarəetmə üslubu onun yaradıcılıq aktivliyinə və 
işgüzarlıq  fəaliyyətinə  təsir  edir,  layihə  komandasında  psixoloji 
mühiti qiymətləndirir. 
•
 
Layihənin  əsas iştirakçıları  arasında  münasibətin  qurulması, 
hüquq,  məsuliyyət  və  öhdəliklərin  bölüşdürülməsi  layihənin təşkili 
spesifikasiyası adlanır və onun müvəffəqiyyətlə başa çatmasına təsir 
cdir. 

---

23 
 
•
 
Layihənin  yerinə  yetirilməsində  hər  bir  iştirakçının  öz 
marağı  olur,  onlar  tələblərini  fomalaşdıraraq  layihəyə  öz 
səviyyələrində təsir göstərirlər. 
•
 
Layihəni  yerinə  yetirən  komanda  layihənin  «beyni»  hesab 
cdilir  və  onun  icraçı  orqanıdır.  Layihənin  müvəffəqiyyəti  əsasan 
layihə komandasınan asılıdır. 
Layihənin  iştirakçıları  arasında  məlumatların  düzgün  və  tarn 
ötürülməsi  kommunikasiya  vasitələri  və  metodlarından  asılıdır. 
Bu sahə əsasən «layihənin sinir sistemi» adlanır. 
Layihənin  iqtisadi  şərtləri  onun  smeta  xərcləri,  büdcəsi,  qiyməti, 
vergisi,    riski,  sığortası,  stimulu,  güzəştləri  və  digər  iqtisadi 
göstəriciləri ilə bağlıdır. 
 
Layihənin sosial şərtləri aşağıdakı kimi xarakterizə olunur:  

 
layihənin iştirakçıları üçün eyni standart şəraitin yaradılması 

 
əmək haqqı kommunal şəraitər 

 
sosial  təminat:  məktəb,  bağça,  tibb  məntəqəsi,  istirahət  yeri 
və s. 

 
əməyin mühafizəsi və təhlükəsizlik texnikasi 

 
sığorta və sosial təminat. 
Layihənin digər faktorları 

 
ekologiya 

 
texnika, maşın və avadanlıqlar 

 
kompüler və informasiya texnologiyasının səviyyəsi 

 
Layihənin sənədləşdirmə sistemləri 
 
Ətraf mühitin layihələrə təsiri 
Layihələrə  təsir  edən  qüvvələr  layihənin  növündən  asılı  olaraq 
müxtəlif olurlar. 
 
Layihələrə mühit amillərinin təsiri: 
 

---

24 
 
          
           Mühitin  
           Amilləri 
 
   Layihə   
   növləri 
 
Siya
sət
 
İqt
isa
di
yy
at
 
C
əm
iyyə
t 
Q
anun və
 h
üquq
 
Elm
 v
ə t
exn
ika
 
Mə
dən
iyy
ət
 
Təbi
ət
 
Ekolog
iy
a 
İnf
ras
tr
ukt
ur
a 
Sosial 
3 
3 
3 
3 
1 
3 
1 
2 
2 
İqtisadi 
3 
3 
2 
3 
1 
2 
0 
t 
1 
Təşkilati 
2 
3 
2 
3 
2 
3 
2 
1 
1 
İnnovasiya 
1 
2 
1 
2 
3 
3 
1 
1 
1 
İnvestisiya 
1 
3 
2 
3 
2 
1 
3 
3 
3 
 
Burada:  0 – təsir etmir, 1 - az təsir edir 
2
 
- orta təsir, 3 - güclü təsir edir 
 
Bu qrafik ekspertlərin rəyi əsasında tərtib edilmişdir. Bu şəkildən 
hansı  layihələrə  ətraf  mühitin  necə  təsir  etməsi  daha  da  aydın 
görünür və maraqlı nəticə əldə etmək olar. 

 
Ətraf  mühitin  təsirinə  düşən  on  çox  sosial  və  investisiya 
layihələri,  daha  sonra  təşkilati,  iqtisadi,  yeni  daha  əz  təsirə 
məruz qalan isə innovasiya layihələridir. 

 
Layihələrə  daha  çox  iqtisadiyyat,  qanun  və  hüquq 
mədəniyyət faktorları təsir edir. 

 
Layihələrə  ən  az  təbiət,  ekologiya  və  infrastruktur  təsir 
göstərir. 
 
5.Layihənin strukturu və idarə edilməsində struktur modellərin 
tətbiqi 
 
Layihənin  məqsədini,  tərkib  hissələrini  və  heyyətini 
formalaşdırmaq,  planlaşdırma  və  nəzarət  prosesini  həyata  keçirmək 
üçün onun strukturunu müəyyənləşdirmək lazımdır. 
Müxtəlif ierarxik səviyyələrdə təsvir edilmiş bir-birilə əlaqəli 
olan elementlər və proseslər çoxluğuna layihənin strukturu deyilir. 
Layihənin  tam  həyat  dövründə  onun  idarə  edilməsi  üçün 
müxtəlif struktur modellər qurulur. Bu modellər layihənin strukturu 

---