Apa-nın İranın ali dini liderinin rəsmi veb səhifəsinə istinadən verdiyi məlumata görə, İran

51

329

May 2014

Fərman tatar, yunan, alman və ermənilərə şamil ediləcək. Fərmana əsasən, Krımın bəzi bölgələrində sosial-

iqtisadi tiklilər də bərpa ediləcək.

Xatırladaq ki, aprelin 17-də V.Putin “birbaşa xətdə Krım türkləri ilə bağlı tarixə müraciət etmişdi: “II Yekatrina 

Krım  tatarlarının  Rusiyanın  tam  hüquqlu  vətəndaşı  qəbul  edilməsi  haqda  əmr  vermişdi.  Bu,  çox  müdrik  və 

düzgün siyasət idi. Biz bu gün onu dəstəkləmək niyyətindəyik”.

25 gümüş və qızıl suyuna çəkilmiş sikkələrdən ibarət olacaq “Krım-2014” 

kolleksiyası ideyasının müəllifi  yerli emalatxananın direktordur.

 Sikkənin bir üzündə Rusiya prezidenti Vladimir Putinin, 

o birində isə Krım yarımadasının şəkli həkk olunacaq

ÇELYABİNSK  VİLAYƏTİNDƏ  KRIMIN  RUSİYAYA 

 BİRLƏŞDİRİLMƏSİ   ŞƏRƏFİNƏ  SİKKƏ  HAZIRLANIR

Rusiya Prezidenti Vladimir Putin aprelin 21-də Krımda repressiya olunmuş xalqların 

reabilitasiyası haqqında fərman imzalayıb 

KRIMDA  REPRESSİYA  OLUNMUŞ 

 XALQLAR  HAQQINDA  FƏRMAN

AzərTAc xəbər verir ki, indeks ekoloji vəziyyətdən 

tutmuş  siyasi  və  kriminal  durumadək  50  parametri 

nəzərə  alır.  Əhalinin  sosial  müdafiəsinin  səviyyəsi, 

adambaşına gəlir, tibbi xidmət, ömür müddəti və s. də 

mühüm parametrlərdir. 

Ötən il dərc olunmuş birinci indeksdə İsveç bütün 

ölkələri geridə qoyaraq, birinci yerdə idi.

Bu il əvvəlki araşdırmada iştirak etməyən beş ölkə 

də indeksləşdirilmişdir. Onların dördü - Yeni Zelandiya 

(1), İslandiya (3), Hollandiya (4) və Norveç (5) İsveçi 

sıxışdıraraq altıncı yerə salmışlar. 

İsveçrə 2013-cü ildəki üçüncü yerdən yüksələrək, 

builki sosial tərəqqi reytinqində ikinci yeri tutmuşdur.

Harvard Universiteti professorlarının işləyib hazırladıqları yeni sosial tərəqqi indeksində 

Yeni Zelandiya  birinci yerdədir 

 SOSİAL  TƏRƏQQİ  İNDEKSİ 

 2012-ci ildə isə bu məsələlər üzrə "record" nəticə 

 Komitə KİV təmsilçiləri üçün ən ağır şərait olan 

qeydə alınıb – 72 jurnalist qətlə yetirilib, 232-si isə tu-

yerin yenə  Yaxın Şərq olduğunu vurğulayıb. Cari ildə 

tulub.

vətəndaş  müharibəsi  gedən  Suriyada  28  jurnalist, 

Hüquq müdafiəçiləri qeyd ediblər ki, peşə borcunu 

oxşar  durumda  olan  İraqda  medianın  10  təmsilçisi, 

icra edən jurnalistlərə qarşı qanunsuz davranan cina-

Misirdə isə 6 KİV nümayəndəsi öldürülüb.

yətkarlar çox vaxt cəzalandırılmır.

Nyu-Yorkda yerləşən Jurnalistləri Müdafiə Komitəsi 2013-cü il üzrə hesabat açıqlayıb

ÖTƏN  İL  70  JURNALİST  ÖLDÜRÜLÜB,  232-Sİ  HƏBS  EDİLİB 

---

52

329 May  2014

Ptolomeyə  deyil,  Q.Pliniyə  məxsus  olduğunu 

söyləyir (3). 

Daha  sonra  isə  o,  Mirxondun  «Rövzət  üs-səfa» 

əsərinə  əsaslanıb  qumuq  və  balkarların  Yafəsin 

eyniadlı oğlanlarının / Kamak və Bulğar/ nəslindən 

olduğunu  zənn  edərək,  onların  indi  də  türk  dilinin 

qumuq ləhcəsində danışdıqlarını xəbər verirdi (4). O, 

hətta bu məlumatın mötəbərliyini təsbit etmək üçün 

Mirxondun  nəvəsi  Xandəmirin  «Həbib  üs-siyar» 

əsərinə və digər salnaməçilərə istinad edir.

A.Bakıxanov  tarixi  mənbələrə  /  M.Xorenski, 

A.Martselli və b. / istinad edərək, qədim zamanlarda 

Çin  hüdudlarından  Qıpçaq  çöllərinədək  böyük 

əraziləri keçib gələn hunların Xəzər və Qara dəniz 

arasındakı düzənlikləri tutub möhtəşəm hun dövləti 

yaratmalarını  xatırladandan  sonra  onların  qüdrətli 

hökmdarı  Atillanın  döyüşdən  asudə  vaxtlarda  ağ 

paltar  geymiş  qızların  skif  dilində  oxuduqları 

mahnılara qulaq asması və ziyafət yeməyindən sonra 

hun şairlərinin gəlib onun zəfər və fütuhatından bəhs 

A.Bakıxanov  "Gülüstan-i  İrəm"  əsərində 

edən  şerlər  söyləmələri  faktlarına  da  toxunmuşdur 

Azərbaycan  əhalisinin  böyük  əksəriyyətini  təşkil 

(5). Tarixi və etnik baxımdan xüsusi maraq kəsb edən 

edən  türkdilli  əhalinin  mənşəyi  məsələsinə  xüsusi 

bu  faktik  məlumatlarda  diqqəti  çəkən  vacib  cəhət 

yer  ayırmışdır.  Türkdilli  tayfaların  ən  qədim 

hunların hökmdarı, əfsanəvi türk bahadırı Atillanın 

boylarından olan hunların qalıqlarının hətta Əndəlal 

hun  şairlərinin  şerləri  ilə  yanaşı,  skif  mahnılarını 

mahalındakı  əlçatmaz  Qunib  kəndində  hələ  də 

həvəslə  dinləməsidir.  Bu  faktlardan  bir  daha  aydın 

qaldığını xəbər verən müəllif onların xarici görkəm, 

olur  ki,  skif  dilində  oxunan  mahnılar  da  hun   

adət-ənənə  və  xasiyyət  etibarı  ilə  qonşularından 

şairlərinin şeirləri kimi, Atillaya doğma idi.

kəskin surətdə fərqləndiyini bildirirdi (1).

Buradan  belə  qənaətə  gəlmək  olur  ki,  skif 

A . B a k ı x a n o v   h u n l a r d a n   b ə h s   e d ə r k ə n  

polietnik  birliyinə  daxil  olan  etnosların  çoxu 

M.Çamçyanın  «Erməni  tarixi»nə  istinad  edərək, 

Atillanın başa düşdüyü bir dildə, çox güman ki, türk 

Dağıstanın  4  əyalətindən  birinin  Hun  adlandığını 

dilinin  çoxsaylı  ləhcə  və  dialektlərinin  birində 

xəbər  verirdi  (2).  Dağlıq  Qumuğu  həm  də  «Hun 

danışırmış. Əks halda türkəsilli, hun mənşəli Atilla 

ölkəsi», yaxud Avarstan adlandıran müəllif sonra da 

«skif mahnıları»nı yad dildə çətin başa düşə bilərdi. 

məşhur  yunan  astronomu  Ptolomeyin  «Coğra-

Bu  mənada  A.Bakıxanovun  bu  ötəri  məlumatları 

fiya»sına  əsaslanaraq,  qumuqların  «kamak»  tayfa-

skiflərin məskunlaşdığı geniş ərazidə mövcud olmuş 

sından olduğunu söyləyir. Yeri gəlmişkən qeyd edək 

polietnik mühit barədə aydın təsəvvür əldə etməyə 

ki, akademik Z.Bünyadov xüsusi qeydində bu fikrin 

     

Arif Mustafayev,

Tarix elmləri doktoru, BDU-nun professoru

[e-mail]

A.Bakıxanov-220

A.BAKIXANOV  AZƏRBAYCANIN  ETNİK  TARİXİNİN

*

  İLK  TƏDQİQATÇISI  KİMİ

TƏDQİQAT

TƏDQİQAT

1

Müəllifin bu mövzuda ilk məqaləsi "Azərbaycan arxeologiyası" jurnalında dərc olunmuşdur (№1, 2012).

---