17
- Bakıda dönərxana tikirlər.
- Dönərxana nədi, a bala?
- Dönərxana?! Avtomat zavodu.
- Ayaqlarının altında ölüm! Onlar olmasa, ermənilər çoxdan bizi qırıb qurtarmışdı.
- Mütəllibovnan Elçibəy yenə yola getmir?
- Getmirlər, ay ana, getmirlər. Mütəllibov uruslara işləyir.
- Etibarı buraxdılar?
- Çoxdan buraxıblar.
- Xəlil Rzanı da?
- Onu da buraxıblar.
- Allaha şükür. Camaat danışır ki, bizim katibi çıxarırlar, düzdü?
- Camaatdı da, danışır.
- ...
- ...
Yenə suallar başlamışdı.
- Axı demədin Qarağacıya qrad düşüb, ya yox?
Son günlər Dolu dalbadal bir neçə dəfə Qarağacını döymüşdü, xeyli qəbir dağılmışdı.
Tərs kimi də Dolulardan biri də gəlib düz atasının qəbrinə düşmüşdü. Uşaqlarla gedib qəbirləri
birtəhər abıra salmışdılar.
- Düşüb.
Anası əllərini dizinə vurub, oturdu çarpayıda:
- Qancıq uşağı, qancıq. Ölüləri də rahat buraxmırlar. Harasına düşüb?
- Qorxma, kənara düşüb.
- Kişinin qəbri salamatdı?
- Salamatdı.
Anası yalvardı:
- Sənə qurban olum, sabah məni apar qəbir üstünə.
- Rəhmətliyin qızı, indi qəbirüstü vaxtıdı?! Deyirəm yorulmuşam, qoy yatım.
Anası yenə əl çəkmədi.
- Görən bu gecə qrad atacaqlar?
- Sənə dedim get kəndə də.
- Sizi bu odun-alovun içində qoyub nə təhər gedim, a bala?
- Onda nəyinə lazım, atacaqlar, ya yox?
Özünü atdı çarpayıya, heç paltarını da çıxarmadı, əynini çox az hallarda soyunurdu,
bilmək olmurdu gecə nə baş verəcək. Özü demiş, it kimi yorulduğundan yatağa da daş təki
düşdü.
Anası xeyli oğluna tamaşa elədi, oğlunun böyüdüyünü görüb ürəyi atlandı, əlini atıb
uşağın yanını qaşıdı:
- Maşallah! Kişi olub, saqqalı çıxır!
***
Drakon özünə gələ bilmirdi. Pələng yumruğu onun üzünə vurmamışdı, düz ürəyinin
başına vurmuşdu, özü də bıçaq kimi. Əlinin altında böyüyən bir uşaq - özünü güllə qabağına
verib odun-alovun içindən salamat çıxartdığı, şəhid qardaşının yerində bildiyi bir uşaq - ona,
Drakona, əl qaldırmışdı! Özü də millətin gözünün qabağında! Dəfələrlə erməni gülləsindən
qoruduğunu indi özü məmnuniyyətlə güllələmək istəyirdi, güllələyəcəkdi də - söz ağzından
çıxmışdı.
Dünyanın Ən Varlı Şəhərində hərəni bir şeyə görə tanıyırdılar - kimini vəzifəsinə, kimini
puluna, kimini nəslinə-nəcabətinə - onu da Sözünə görə. Hərə bir şeyin ağasıydı, o da Sözünün.
Kim nəyin ağasıydı, xeyirin görmüşdü. Amma o, ağası olduğu Sözə görə gedib Maqadanda ağ
ayıları görüb gəlmişdi. Və o Maqadanda da söz sahiblərinin içində Söz sahibi olmuşdu.
Lit.az
18
Hər yerdə olduğu kimi Dünyanın Ən Varlı Şəhərinin də katibi, ispalkomu, prokuroru,
rəisi vardı. Amma başqa şəhərlərdən fərqli olaraq bu şəhərin dövlət tərəfindən təyin olunmayan,
lakin hamı üçün qəbul olunan öz katibi, ispalkomu, prokuroru, rəisi vardı. Dövlət tərəfindən
təyin olunanlar təyin olunmayanlarla hesablaşırdılar. Bura gələn vəzifəlilər Sovet qanunları ilə
deyil, bu şəhərin qanunları ilə yaşamalıydılar. Bu şəhərin qanunları ilə yaşamaq istəməyənlər,
sinəsinə döyüb “bu şəhərdə qayda-qanun yaradacam” deyənlər də olmuşdu. Amma belələri
günlərin birində ya kabinetində ağzından vurulmuşdu, ya camaatın gur yerində mal kimi
döyülmüşdü, ya da evi yandırılmışdı.
Ümumiyyətlə, bu şəhərdə Sovet hökuməti yox idi. Və yetmiş ili idi qura da bilmirdilər.
Hələ otuzuncu illərdə bu şəhərdə Sovet hökuməti qurmaq istəyən məşhur bir inqilabçını
kabinetində asmışdılar. Üstündən otuz il keçəndən sonra atasının intiqamını almaq eşqiylə bu
şəhərə vəzifəyə gələn oğlunun meyidini də heç bir ay keçməmiş Qarqardan tapmışdılar.
Bu şəhərin öz Fantoması vardı, Zorrosu, Şakası, Caqası, Ştirlitsi də, hələ də dağlarda
yaşayan qaçaq nəbiləri də. Bu nəbilər hərdən Arana da yenib dostlarının toyuna, əzizlərinin
yaslarına gəlirdilər. Milis də bilirdi ki, hansı qaçaq bu dəqiqə hansı toydadı, ya hansı yasdadı. Nə
işinə qalmışdı, isti aşına niyə soyuq su qatmalı idi ki, meyidi də Qarqardan tapılsın.
Dünyanın Ən Varlı Şəhərinə təyinat almaq üçün - “Gedib orda qayda-qanun yaradacam,
qaçaq-qulduru əlibağlı Bayıla göndərəcəm” deyə gələn rəislərdən biri bir qaçağın evinə getmişdi.
Oğlunun yerini deməyən anasını söyüb-döymüşdü.
Rəisinə heç cür mane ola bilməyən müavin başını bulayıb demişdi:
- Rəis, özüyün də evini yıxdın, bizim də.
Rəis qəzəblə:
- Ə, o paqonundan, tapançandan utan! Belə qorxaqsınız deyin sizi adam yerinə qoymurlar
ey!
- Rəis, qoca arvadı döymək igidlik deyil. Sən bu şəhəri yaxşı tanımırsan, bu camaata
bələd deyilsən. Bunun altından çıxa bilməyəcəyik.
- Elə qorxursansa get raportunu yaz.
- Raportla qurtara bilsəydik nə vardı ki!
Səhərisi rəisin günortayadək işə çıxmadığını görüb evinə gedən işçilər onun meyidini
həyətin ortasında gördülər, ağzına da yaylıq basmışdılar.
Şəhərin bir saytal ağsaqqalını iclasda təhqir eləyən təyinatlı katibin qalstukunu təyinatsız
katibin göstərişi ilə Fazil Müəllimin Kinoteatrının qabağında qayçı ilə kəsib döş cibinə
qoymuşdular. Və təyinatlı katib də həmin gün bu şəhərdən getmişdi və bir daha onu bu şəhərdə
görən olmamışdı. Təyinatsızların təyinatlılara bir sözü vardı: “Ya bu şəhərin qanunlarıyla
yaşayacaqsınız, ya da bu şəhərdə yaşamayacaqsınız!”
Müharibə başlayanda bu şəhərin təyinatlıları Xədim ölkənin Xədim rəhbərinin günahı
ucbatından ermənilərin topunun-tüfənginin qabağında aciz qalıb bu şəhəri qoruya bilməyəndə
təyinatsızlar bu şəhərin ağırlığını öz üzərlərinə götürmüşdülər və şəhər onların əlindəydi.
Drakon da Maqadandan dönəndən bu şəhərin təyinatsız rəisi idi. Sadəcə heç kəsdən
çəkinmədən açıq-aşkar gəzdirdiyi silahı qanunsuz idi, bir də dövlətdən maaş almırdı. Təyinatlı
rəislərdən bir fərqi də ondaydı ki, dükan-bazardan haqq almırdı, onunku böyüklər idi.
Xırda-para mal-heyvan oğurluğunu nəzərə almasaq, bu şəhərdə oğurluq nadir hadisə idi.
Təyinatlı rəislər bunu öz adlarına çıxıb yuxarıların qabağında sinələrinə döyərdilər. Amma hamı
bilirdi ki, oğrular Drakonun qorxusundan bu şəhərə əl bulamırlar. Ən böyük davaları da Drakon
kəsərdi. Rəisin, prokurorun yoluna qoya bilmədiyini o yoluna qoyardı. Bəzən elə olurdu rəisin,
prokurorun da ona işi düşürdü:
- Drakon, amandı...
... Şəhərdə bir xəbər bomba kimi partladı - qastrol konsertləri verən Rəşid Behbudovun
papağını və xəncərini günün-günorta çağı qapısında milis, içəridə beş-altı xidmətçisi olan Qonaq
evindən oğurlamışdılar. Bütün şəhər ayağa qalxmışdı. Bakıdan gələn zənglər böyüklərin
telefonlarını bağrıcan eləmişdi.