Beyn
əlxalq vəziyyətə güclü
t
əsir göstərmir
Beyn
əlxalq vəziyyətə güclü
t
əsir göstərir
§3. "Dünya iqtisadiyyatı" fənninin predmeti və vəzifələri
Hazırki dövrdə, üçüncü minilliyin başlangıcında artıq məlum
olmuşdur ki, hər bir ölkənin daxili və xarici iqtisadi fəaliyyəti dar
ç
ərçivədə baş vermir, ölkələrarası əlaqələr güclənir və sayca yeni-yeni
f
əaliyyət sahələrini əhatə edir.
H
ər bir ölkənin beynəlxalq əmək bölgüsündə fəal iştirak etməsi
obyektiv xarakter daşısa da, ayrı-ayrı ölkələrin
beynəlxalq əmək
bölgüsünd
ə daha səmərəli iştirak etməsi üçün konkret bir dövrdə dünya
t
əsərrüfat sistemində yaranmış mühiti realistcəsinə qiymətləndirmək və
köhn
ə ideyalardan can qurtarmaq tələb olunur. İlk növbədə dünyada
f
əaliyyət göstərən bütün ölkələrin iqtisadi inkişaf meyllərini, inkişafa
t
əsir göstərən amil və şərtləri mənimsəmək məsələsi qarşıya çıxır. Bütün
bu m
əsələlərin həlli istiqamətləri "Dünya iqtisadiyyatı" fənninin
problemınə daxildir.
Müasir dövrd
ə ayrıca götürülmüş bir ölkə üçün vacib
m
əsələlərdən biri dünya təsərrüfat sistemində baş verən hadisələri və
yaranmış şəraiti nəzərə almaqdan və onların uçotunu aparmaqdan,
q
anunauygunluqları ortaya çıxarmaqdan ibarətdir. Bu işin elmi şəkildə
h
əyata keçirilməsi dünya təsərrüfat sistemində və beynəlxalq əmək
bölgüsünd
ə baş verən obyektiv proseslərin dərindən öyrənilməsini tələb
edir.
Dünya t
əsərrüfat sistemi ilə yanaşı onunla həmahəng inkişaf
etm
ək eyni zamanda hər bir ölkədə daxili bazarın həcminin artırılması
yollarının öyrənilməsini tələb edir. Bu yollar da yenə beynəlxalq iqtisadi
əlaqələrin genişləndirilməsindən keçir."Dünya iqtisadiyyatı" fənni bu
sah
ədə də baş verən konstruktiv dəyişiklikləri dərindən öyrənir və
konkret iqtisadi m
əsələnin həllində onları nəzərə alır. Dünyada baş
ver
ən və iqtisadi inkişafa təsir göstərə bilən hər bir hadisənin uçotu və
öyr
ənilməsi "Dünya iqtisadiyyatı" fənninin əsas məsələlərindəndir. Bu
c
əhət ilk növbədə inkişaf etməkdə olan bizim respublika kimi dövlətlər
üçün çox vacibdir. M
əsələ burasındadır ki, hər bir ölkənin gələcək
inkişafı onun dünya bazarına yol tapmasından və müəyyən ərzaq,
s
ənaye məhsulları və yaxud da xidmət göstərilməsi sahəsində orada
dayanıqlı mövqe əldə etməsindən və bu mövqeni uzun müddət əldə
saxlamasından asılıdır. Bu baxımdan dünya iqtisadiyyatı elmi hər iki
t
ərəfin imkanlarını aşkara çıxara bilər. Məhz buna görə də dünya və
yaxud da son
zamanlar deyildiyi kimi beyn
əlxalq iqtisadiyyat fənni
dünya t
əsərrüfat sistemini vahid bir obyekt kimi öyrənməklə yanaşı,
eyni zamanda ayrı-ayrı ölkələrin bir qrup və region ölkələrinin də
t
əsərrüfatını hərtərəfli öyrənir, təhlil edir, üstün cəhətləri ortaya çıxarır,
m
ənfi halları göstərir, inkişaf istiqamətlərini təyin edir.
Dünya
iqtisadiyyatı
fənninin
məqsədləri çoxdur,
ümumdünyavidir. Lakin bu m
əqsədlərin həm qlobal və həm də lokal
cizgil
əri vardır. Hazırki dövrdə bir sıra məsələlərin həllində, şərhində,
öyr
ənilməsində "Dünya" sözü işlədilsə də, mahiyyətcə onlar hələ
düny
əvilik dərəcəsində çatmamışlar. Elə götürək "dünya bazarı"nı.
Diqq
ətlə nəzər salsaq, əslində bu günün dünya bazarı planetimizin bütün
ölk
ələrinin bazarı olmaqdan uzaqdır. O inkişaf etmiş kapitalist
ölk
ələrinin bazarıdır. Bu bazarda əsasən Amerika,
Qərbi Avropa,
Yaponiya v
ə bir də onlarla sıx əlaqədə olan bir qrup ölkə fəaliyyət
göst
ərir. Belə şəraitdə Dİ elminin əsas məqsədlərindən biri dünya
bazarını həqiqi dünya bazarına çevirmək, orada bütün ölkələrin iştirak
etm
əsi üçün şəraitlərin yaradılmasına metodik köməklik göstərməkdir.
Ölk
ələrin maddi-texniki bazalarının möhkəmlənməsi onlara imkan verir
ki, öz t
əsərrüfatlarını dünya təsərrüfatlarına nisbətən daha "açıq"
etsinl
ər, dünya bazarında öz yerlərini tuta bilsinlər. Sonda bu dünya
iqtisadiyyatının inkişafı üçün də şərait yaradır.
Üçüncü minilliyin
əvvəlində bütün dünyanın və ayrı-ayrı
ölk
ələrin qarşısında xüsusi ciddiliyi ilə duran problem insanların normal
yaşamasını təmin etmək problemidir. Bunun üçün isə prinsipcə yeni
siyasi v
ə iqtisadi təfəkkürlər tapmaq və istifadə etmək zərurəti ortaya
çıxmışdır. Eyni təfəkkürlərin, məsələlərin həllinə yeni yanaşmaların
mahiyy
əti ondadır ki, indiki dövrdə ümumbəşəri (dünyəvi) maraqlar
bütün dig
ər maraqlardan üstün tutulmalıdır .Dünyəvi inkişaf hər hansı
bir dövl
ətin, yaxud da region ölkələrinin inkişafından geri qalmamalıdır.
Dİ fənni bir elmi fənn kimi bu cəhətləri dərindən, hərtərəfli öyrənir və
göst
ərir ki, bəşəri maraqların üstünlüyü müasir dövrün obyektiv-ictimai
qanunudur. Bu qanun n
əzərə alınmadıqda iqtisadiyyat və bütövlükdə
b
əşəriyyət insanların xeyrinə inkişaf edə bilməz və əksinə elə bir