AqiL ƏLİyev ariF ŞƏKƏRƏLİyev
Yüklə 3,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
Yapon elmi- texniki strategiyasının dünya iqtisadiyyatındakı rolunu nəzərə alaraq bu variantlan qısaca nəzərdən keçirək. Variant 1. Xaricdən ancaq hazır məhsul alınır. Bu məhsulla əlaqədar olan texnologiya (yəni lisenziyalar və digər elmi-texniki və istehsal sənədləri) üzrə alış təşkil edilmir (Yaponiya məhz bu variantdan istifadə edib ABŞ-dan iri sərnişin təyyarələri alırdı).
2. Həm məhsul və həm də bu məhsul ilə əlaqədar olan texnologiya idxal edili r. Bu variantda aydın görünür ki, ölkə hazır məhsul idxalından can qurtarmağa çalışır, öz iqtisadi vəziyyətini yaxşılaşdırmaq və iqtisadi təhlükəsizliyini yüksəltmək istəyir. Özünün poladtökmə və kimya sənayesinin inkişafında sınaqdan keçirilən bu variantd
a Yaponiya istehsal avadanlıqlarını və onların texnologiyasını almağa Üstünlük verirdi. Nəticədə əldə edilən lisenziyalara əsasən ölkənin özündə müxtəlif sistemlər və komponentlər isteiısal edilərək alınan avadanlıqlar modernləşdirilirdi. Məhz bu yolla Yaponiya 1950- 1960- cı illərdə istilik və sonradan atom elektrik stansiyalannın inkişafını təmin edə bildi. Variant 3. Xarici ölkələrdən ancaq texnologiya alınır. Hazır məhsul isə idxal edilmir. Əldə edilən texnologiya əsasında istehsal edilən məhsul daxili tələbatların ödənilməsinə yönəldilir və tələbat tam ödənilir. Bu variantdan istifadə edən Yaponiya 1950-ci illərdə bir çox ağ-qara televizorlar, neylon, tranzistr radioqəbulediciləri kimi kütləvi istifadə edilən
məhsulların istehsalını mənimsəyə bildi.
'Avtom obilqayırma sənayesində də bu yoldan istifadə edilirdi. Belə ki, "Nissan" firması "Ositin" adlı ingilis fırmasının, "İsuduzu" fırması "Xillman" adlı ingilis firmasının, "Xino" firması "Reno" adlı fransız firnıasının və "Mitsubişi dzukoy" firması "Villis" adlı Amerika firmasının lisenziyalarını alıb onlardan aktiv istifadə edirdilər, istehsal etdikləri avtomobillərin rəqabət dözümlülüyünü artırdılar. Variant 4. M.Moritaninin dördüncü variantı əvvəlkindən onunla fərqlənir ki, əldə edilən texnologiyalardan istifadə etməklə istehsal edilən məhsulun getdikcə artan hissəsi ixrac edilir. Burada cəlbedici cəhət daxili bazarın tələbatını ödəyərkən məhsulların keyfıyyətinin yaxşılaşdırılması və onların dünya standartlarına tam cavab verməsi səviyyəsinə çatdırılmasıdır. Məhz bu cəhət ölkəyə imkan yaradır ki, daxili bazarın tələbatından artıq istehsal baş versin və "artıq" məhsul
dünya bazarı rəqabətinə davam gətirsin və satılsın. Bu variantdan istifadə edən Yaponiya televizorların, neylon məhsullarının keyfiyyətini ABŞ və İngiltərədə о vaxtlar qüvvədə ola standartlara çatdıra bildi və artıq 1950-ci illərin axırında dünya bazarında özünəməxsus yer tuta bildi.
Variant5. Bu variantda texnologiya üzrə ticarət edilmir. Hazır məhsul isə geniş ixrac edilir. Deməli, bu variant göstərir ki, ölkə elmi- texniki potensial cəhətdən inkişaf etmiş ölkələr səviyyəsinə çatıb və bir sıra məsələlərdə isə onları ötə bilib. Belə olmasa rəqabətin gücü olduğu dünya bazarında yer tutmaq mümkün ola bilməzdi. Məhz bu variantın istifadəsi nəticəsində Yaponiya 1960-cı illərdə mikrokalkulyatorlarm, videomaqnitofonların istehsalı və ixracı sahəsində böyük müvəffəqiyyətlər əldə etmişdi. İnkişaf о səviyyədə idi ki, bu məhsullar üzrə istehsalın 80%-dən çoxu ixrac edilirdi.
Bu variantın xarakterik cəhəti ölkənin texnologiya və bu texnologiya ilə istehsal edilən məhsulu ixrac etməsidir. Bu dövrdə Yaponiya artıq poladtökmə müəssisələri üçün avadanlıqları və müvafiq sənədlər ixrac edirdi. Yapon avtomobilləri yığılmamış halda, lakin yığma texnologiyası ilə birlikdə ixrac edilirdi. Robot texnologiyası üzrə texnologiyanın geniş ixrac edilməsi ilə yanaşı 1980-cı illərin əvvəlindən başlayaraq sənaye robotlarının özləri ixrac edilməyə başlandı. Variant 7. Ancaq texnologiya ixrac edilir. Əvvəllər ölkə sənayesində sınaqdan keçirilmiş texnoloji prosesin sənədləri xarici ölkələrə satılır. Müvafıq məhsul isə ixrac edilmir. Müasir dövrdə Yaponiyanın maşınqayırma sənayesinin və kimya sənayesinin bir çox məhsulları bu varianta uyğun gəlir. Variant 8. Bu variant bir növ qeyri-adi təsir buraxır. Əsasını texnologiyanın ixracı və ona uyğun məhsulun idxalı təşkil edir. Buna baxmayaraq variant geniş istifadə edilir. Texnologiya adətən inkişafda olan ölkələrə ixrac edilir. İxracı qəbul edən ölkəyə lazım olan bütün texnoloj
i və istehsal sənədləri təqdim edilir və bu və ya digər məhsulun istehsalı təşkil edilir. Sonra Yaponiya bu məhsulu idxal edir. Bu üsulla alınan məhsullara misal müxtəlif növ poladlar, аyrı-ayrı radioelektrik hissələr və komponentlər, kimya sənayesi' məhsulları kimi məhsullar daxildir. Variantın iqtisadi səmərəsi oradan əmələ gəlir ki, əgər bu məhsullar Yaponiyanın özündə istehsal edilsə idi, onda istehsal xərcləri Yüklə 3,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|