15
Dünyanın bir çox ölkələrinin beynəlxalq təşkilatları, mütəxəssisləri və ölkədə çalışan
tanınmış elm xadimləri əldə olunan nailiyyətlərlə tanış olduqdan sonra etiraf etmişlər ki,
Azərbaycanda akademik Cəlal Əliyevin rəhbərliyi ilə buğda tədqiqatları üzrə dünyada güclü bir
seleksiya mərkəzi yaranmışdır. Nəzəri tədqiqatlara əsaslanan, daima təkmilləşən və dünya elmi
ilə müntəzəm olaraq inteqrasiyada olan bu mərkəz daima dinamik inkişaf yolundadır. Yaradılmış
elmi baza, zəngin taxıl genofondu, elmi əsaslanldırılmış selekisya proqramı bu mərkəzin əsas
hərəkətverici qüvvəsidir.
Rusiya, Ukrayna, Belorus Kənd Təsərrüfatı Elmləri Akademiyalarının və nüfuzlu elmi
şuraların üzvü olmuş Cəlal Əliyev, o cümlədən bir sıra beynəlxalq və milli cəmiyyətlərin, o
cümlədən Bitkilərin Molekulyar Biologiyası üzrə Beynəlxalq Cəmiyyətin (1994), Amerika Bitki
Bioloqları Cəmiyyətinin (1994), Fotosintez Tədqiqatları üzrə Beynəlxalq Cəmiyyətin (1995),
Yaponiya Bitki Fizioloqları Cəmiyyətinin (1997), Hüceyrə Stresi üzrə Beynəlxalq Cəmiyyətin
(1998) üzvü olmuşdur. Eyni zamanda YUNESKO yanında «Bioetika, elmi bilikilərin və
texnologiyaların etikası» Milli Komitəsinin (1999) və Azərbaycan Biokimyaçılar və Molekulyar
Bioloqlar Cəmiyyətinin (1999) sədri olmuşdur. Cəlal Əliyev həmçinin 1994-cü ildən etibərən
Azərbaycanda «Biologiya Elminin Yeni Sahələrinin İnkişafı» Fondunun (BEYSİF) prezidenti,
Bitki Genetik Ehtiyatları üzrə Rəhbər Komitənin sədri və Genetik Ehtiyatlar üzrə Milli
Proqramın rəhbəri (1996), Yeni Bitki Sortlarının Mühafizəsi üzrə Beynəlxalq Birliyin
səlahiyyətli nümayəndəsi (2004) olmuşdur.
Akademik Cəlal Əliyevin elmi və ictimai mühitdə qazandığı böyük hörmət onun taleyüklü
məsələlərdə nümayiş etdirdiyi yüksək prinsipiallığı ilə bağlıdır. Ölkəmizdə XX əsrin axırlarında
сərəyan edən mürəkkəb iсtimai-siyasi proseslərdə o, əsil vətəndaş mövqeyi tutmuş, milli
mənafelərin müdafiəsi işinə sanballı töhfələr vermişdir. Сəlal Əliyevin 1995-2015-ci illərdə
ictimai xadim kimi fəaliyyəti Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi ilə bağlı olmuşdur. Milli
Məclisin deputatı olan akademik C.Əliyev parlamentdə təhsillə, elmlə və kənd təsərrüfatı ilə
bağlı məsələlərin müzakirələrində fəal iştirak etmiş və həmişə də öz prinsipiallığı ilə
fərqlənmişdir.
Akademik Cəlal Əliyev elm qarşısında böyük xidmətlərinə görə 2 dəfə «Qırmızı əmək
bayrağı» (1978, 1986), Müstəqil Azərbaycan Respublikasının ən ali mükafatı-«İstiqlal» (1998)
və «Şərəf» (2013) ordenləri ilə təltif olunmuşdur.
Dünya şöhrətli alimin yaratdığı elmi məktəb, buğda sortları, zəngin buğda genofondu,
yazdığı qiymətli elmi əsərlər Azərbaycan xalqının Milli sərvətidir. Xalqımız bilməlidir ki,
Akademik Cəlal Əliyevin yaratdığı məktəb və onun təmsilçiləri ölkənin ərzaq təhlükəsizliyinin
təmin edilməsi naminə bundan sonra da əzmlə çalışacaqdır. O, yaşadığı bu illər ərzində elmin
çətin, lakin şərəfli yollarında böyük dünya elminə nə töhfə veribsə, doğma ölkəmiz, xalqımız,
millətimiz, insanların xoş güzaranı naminə etmişdir. Biz görkəmli alim, tanınmış ictimai xadim
akademik Cəlal Əliyevin biologiya elminin digər sahələrində eldə etdiyi nailiyyətlərin gələcək
nəsillərə irs qalacağına qəlbən inanırıq. Bu irsi yaşatmaq, onu qoruyub gələcək nəsillərə olduğu
kimi çatdırmaq yaratdığı elmi məktəbin hər bir üzvünün, Azərbaycan xalqını müstəqil və
qüdrətli bir dövlət kimi görmək istəyən hər bir vətən övladının müqəddəs borcu olmalıdır.
Görkəmli alim, tanınmış ictimai xadim Cəlal Əlirza oğlu Əliyevin əziz xatirəsi qəlbimizdə
hər zaman yaşayacaqdır. Allah rəhmət eləsin!
Əkinçilik Elmi-Tədqiqat İnstitutunun kollektivi adından:
C.M.Təlai, Ə.C.Musayev, N.Q.Hümmətov, A.A.Zamanov
16
Азербайджанская наука понесла тяжелую утрату. 1 февраля 2016
года, на 88-м годужизни скончался выдающийся ученый, известный
общественный и заслуженный деятель, член Национальной
Академии Наук Азербайджана, доктор биологических наук
Джалал Алирза оглы Алиев.
Заслуженный деятель нашего времени, известный ученый Дж.А.Алиев являлся
пионером фотосинтетических исследований в Азербайджане, до последних дней своей
жизни проводил исследования. Его работы по продуктивности пшеницы, биохимии,
генетики и молекулярной биологии являются драгоценным наследием.
Академик Национальной Академии Наук Азербайджана, руководитель отделов
Физиологии растений и биотехнологии Института Земледелия МСХ и Фундаментальных
проблем биологической продуктивности Института Ботаники НАНА, обогащающий
своими, имеющими огромное значение, теоретическими и экспериментальными
результатами сокровища мировой биологической науки Джалал Алирза оглы Алиев
родился 30 июня 1928-го года в городе Нахичивани Азербайджанской Республики.
Продемонстрировавший всему миру интеллект, знания своего народа,
обогативший драгоценное сокровище мировой биологической науки универсальными
теоретически-прикладными результатами, посвятивший более 60 лет активного научного
творчества в основном, исследованию теоретических и практических основ
фотосинтетической продуктивности пшеницы академик Джалал Алиевв 1944-ом году
окончил факультет Естествознаний Нахчеванского Педагогического института и в 1951
году, окончил биологический факультет Азербайджанского Государственного
Университета, с дипломaми отличия. В1955 году окончив аспирантуру по специальности
физиология растений Академии Наук Азербайджана Джалал Алиев защитил
Кандидатскую диссертацию по теме ''Эффект микроэлементов на рост и продуктивность
пшеницы''. В 1971 году защитил докторскую диссертацию по теме «Фотосинтетическая
активность, минеральное питание и урожайность растений».
Джалал Алиев с 1954 года до последних дней проводил научно исследовательские
работы в отделах Физиологии растений и биотехнологии Института Земледелия МСХ и
параллельно с 1971 года Фундаментальных проблем биологической продуктивности
Института Ботаники Национальной Академии Наук Азербайджана.
В результате многолетних исследований Дж.Алиевым в начале 80-ых годов
прошлого века, на основе морфофизиологических показателей, разработана модель
«Идеальной пшеницы». В результате использования тестов этой модели созданы
многочисленные ценные формы пшеницы путем отбора селекционных материалов.
Теоретические и экспериментальные данные, приведенные в работах академика
Дж.А.Алиева,
стали
ключевыми
в
понимании
явления
фотодыхания.
В
противоположность распространенному ранее представлению о расточительстве
фотодыхания, 40 летними разносторонними исследованиями академик Дж.Алиев доказал,
что оно является одним из эволюционно сформировавшимся жизненно важным
метаболическим процессом и стремление различными способами снизить фотодыхание, с
целью повышения продуктивности растений, необоснованно.
Развивая исследования в области физико-химической биологии в Азербайджане,
Дж. Алиев заложил основы развития молекулярной биологии, молекулярной генетики,
генной и клеточной биотехнологии и биоинформатики.
Начиная с 70-х годов, под руководством академика Дж. Алиева была подготовлена
научно обоснованная комплексная селекционная программа состоявшая из разработки
теоретических основ и экспериментальных методов создания высокоурожайных и