_______________________________________________
Nazim Hikmət qalaktikası
17
şeirini xatırlayırdım. Universitet tələbələri, xüsusən gənc şairlər Nazim
Hikmətə həsr etdikləri şeirlərini oxuyur, böyük sənətkara məhəbbətlərini
bildirirdilər. Axırda Nazim Hikmət söz aldı və çox gözəl bir nitq söylədi.
Mənim arxivimdə həmin lent yazısı var.
Nazim Hikmət 1957-ci ildə Bakıda olarkən "30 ildən sonra" adlı bir
şeir yazdı. O, bu əsərində 1927-ci illə 1957-ci il arasında baş verən
yeniliklərdən, hadisələrdən söz açır, Azərbaycana və azərbaycanlılara olan
dərin məhəbbətini şirin duyğularla əks etdirirdi. Söz yox ki, o vaxt tələbə
olan mən ağlıma da gətirə bilməzdim ki, gün gələcək, bu böyük sənətkarla
onun evində üzbəüz oturub, söhbət edəcəyəm, sonra da onun
yaradıcılığından əsər yazacağam.
Moskvaya gəlməkdə məqsədim Nazim Hikmətlə görüşmək idi.
Şeirlərini sevə-sevə oxuduğum, hələ məktəbli ikən "Nazim Hikmətə
azadlıq!" tələbi ilə mətbuat səhifələrində çıxış edən sənət adamlarımızın
böyük şairə məhəbbəti xatirimdə idi. 1938-ci ildən 1950-ci ilə qədər
həbsxanada yatan, sonra isə Moskvanı ümid yeri bilib Sovetlər ölkəsinə
gələn bu nadir sənətkarla görüşmək dissertasiya işimi yazmağa
başlayandan bəri ən böyük arzum idi. Amma nə üçünsə buna inana
bilmirdim. Yəni mən Nazim Hikmətlə görüşə biləcəyəmmi? Onu gözlərim
önünə gətirir, xəyalən sual verir, cavab alırdım. Suallarımı ayrıca bir
bloknotda qeyd etmişdim ki, unutmayım.
Əkbər Babayevlə görüşəndə bu sualları ona oxudum. Əsasən bəyəndi.
Sonra biz Əkbər Babayevlə bərabər Asiya Xalqları İnstitutuna getdik. O,
Nazim Hikmətin evinin telefon nömrəsini yığa-yığa mənə dedi: "Xaricdən
təzəcə gəlib. Adətən o, belə hallarda iki-üç gün istirahət edir. Yəqin ki, bu
gün səni qəbul edə bilməyəcək. Danışarıq sabaha, ya o birisi günə. Arzuna
Aqşin Babayev_______________________________________________
18
çatarsan." Bu sözləri deyib Əkbər müəllim sifət dolusu gülümsündü və elə
həmin dəqiqə də telefona gələn xanımı ilə danışdı, sonra telefona Nazim
Hikmət gəldi.
Əkbər Babayev Nazim Hikmətə mənim barəmdə məlumat verdi. Və
gözləmədiyim halda uca səslə "geliyoruz" dedi. Dəstəyi yerinə qoyandan
sonra təəccübünü gizlətmədi:
– Görünür, ustad Azərbaycan üçün darıxıb. "Azərbaycan" kəlməsini
eşidən kimi "haydı, gəlin" dedi. – Getdik, Aqşin!
Həsrətində olduğum böyük bir insanla görüşə gedirdim. Nazim
Hikmətin evinə Əkbər məni öz maşınında apardı. Ürəyim çırpınırdı,
həyəcanımı heç cür gizlədə bilmirdim. Nəhayət ki, gözlənilən dəqiqələr
gəlib çatdı. Əkbər Babayev qapının zəngini basmışdı, ikimiz də müntəzir
şəkildə dayanmışdıq. Qapı açıldı. "Mavi gözlü dev" göründü. Şəkillərdə
gördüyümdən fərqli idi. Alov kimi sapsarı saçları, mavi gözləri vardı.
"Buyurun, buyurun" dedi.
Ürkək-ürkək dəhlizə girdim. Ayaqqabılarımı çıxardım, ev
başmaqlarını geyinib Əkbərlə bərabər içəri keçdim.
Nazimin evi təmtəraqlı deyildi, amma çox səliqəli idi, zövqlə
bəzədilmişdi. İlk növbədə nəzərimi müxtəlif fiqurlar cəlb etdi. Görünür,
fiqurlara çox baxdığıma görə, Nazim Hikmət də çevrilib kitab şkafının
yanındakı fiqurlara nəzər saldı və dedi: "Bunları xaricdən gətirmişəm. Hər
xarici ölkədən bir fiqur."
Əlini kiçik bir eşşək fiqurunun üstünə qoyub dedi:
- Dünyanın ən zavallı məxluqudur bu. Dinməz-söyləməz gecə-gündüz
işləyir, çalışır.
Bunu deyib güldü və üzünü mənə tutdu:
_______________________________________________
Nazim Hikmət qalaktikası
19
- Əvvəlcə, de görüm, Azərbaycanda nə var, nə yox? Rəsul Rza
necədir? Süleyman Rüstəm neyləyir? Əkbər mənə dedi ki, sən radioda
işləyirsən. Demək, Zəkəriyyə Sərtəli tanıyırsan. Necədir onlar? (“Onlar”
deyəndə həm də Zəkəriyyə bəyin ömür dostu Səbihə xanımı nəzərdə
tuturdu.)
Bu suallara ətraflı cavab verdikdən sonra, türk kommunisti İkmek
Affanı soruşdu.
- O da bizimlə çalışır, - dedim.
Nazim Hikmət köks ötürdü.
- O zavallının başına nə oyun qalmadı gəldi. Sibirə sürgün etdilər. Elə
Zəkəriyyə bəyin taleyi də onunku kimi oldu. Mətbəəsini dağıtdılar. Əli hər
yerdən üzüldü, ölkədən didərgin düşdü.
Nazim Hikmətin əllərinə baxdım. Çilli idi. Şairin "Sağ əlim" şeiri
yadıma düşdü. Misralar qulaqlarımda səsləndi. Sonra söhbət Arif
Məlikovun “Məhəbbət əfsanəsi” baletindən düşdü. Ürək dolusu danışdı.
(Bu haqda Arif Məlikov oçerkində söz açmışam).
Nazim Hikmət 10 il idi vətənindən ayrılmışdı. Bu 10 il ona yəqin ki,
əlli il kimi gəlirdi. Amma qəribədir ki, şairlə bu ilk görüşümdə mən onun
sözündə, söhbətində, simasında kədər görmürdüm. Ürək infarktı keçirmiş
Nazim, elə bil ömründə xəstəlik görməmişdi. Geyimi, kecimi, şuxluğu
onun nikbinliyindən xəbər verirdi. Həyatın hər üzünü görən, "ayrılıqların
çeşidini bilən" Nazim polad kimi idi. (Sonradan bildim ki, bu, zahirən
beləymiş.)
Bloknotumu açdım. Suallara başlamaq istəyirdim ki, şair özü məni
qabaqladı:
- Deyirlər məndən dissertasiya işi yazırsan.
Aqşin Babayev_______________________________________________
20
- Bəli, Sizin dram yaradıcılığınızdan, - deyə sevinclə dilləndim.
Gözləmədiyim halda şair dedi:
- Çox nahaq yerə!
Dedi və güldü. Mən pərt olmuşdum. Şair bu pərtliyi hiss etdi.
- Axı niyə məhz mənim dram yaradıcılığımdan yazmaq istəyirsən?
Özümə bəraət qazandırmağa, fikirlərimi sübut etməyə çalışdım:
- Dram əsərlərinizdə novatorluq var. Həm də bu novatorluq
mübahisəlidir. Həm Türkiyədə, həm Rusiyada olan bəzi teatrşünaslar bu
novatorluğu qəbul etmirlər. Mən də bir tədqiqatçı kimi istəyirəm onlara
sübut edim ki, Sizin dram yaradıcılığınızdakı yenilikçilik qəbul edilməlidir
və bunu faktlarla, konkret dəlillərlə sübut edəcəyəm. Axı Sizin
poeziyanızda da...
- Hə, - dedi Nazim Hikmət, - poeziyada da mənim başım bəlalı olub.
Mən sərbəst şeirlər yazanda, bədxahlarım hay-küy salmışdılar. Biri də
yazmışdı: "Yəhya Kamaldan sonra gələn Nazim Hikmət aləmi bir-birinə
qarışdırdı. Sərbəst vəzn Türk ədəbiyyatına yabançıdır və sairə." Sərbəst
vəzn Türk ədəbiyyatına yabançı deyil. Bu yanlış fikirdir.
Deyəsən sənətkarı yavaş-yavaş razı sala bilirdim. Şairlə fikir
mübadiləsindən sonra, Nazim Hikmət dedi:
- Sözümün canı budur ki, novatorluqdan yazanda belə çıxmasın ki,
türk dramaturgiyasında yenilikçilik mənim adımla bağlıdır. Sən türk xalq
tamaşalarını əldə et, oxu. "Qaragöz"ü, "Orta oyunu"nu, "Məddah"ı. Onda
bilərsən ki, türk dramaturgiyası öz qaynağını hansı mənbələrdən alır. Sonra
İbrahim Şinasini, Namiq Kamalı, Əbdülhəq Hamidi yaxşı öyrən.
Şair əlimdəki bloknota nəzər saldı:
- Neçə sualın var?
- Otuzdan çoxdur, - dedim.
Dostları ilə paylaş: |