_______________________________________________
Nazim Hikmət qalaktikası
21
- Paho... Deyirsən, yəni bu gün mən bunların hamısına cavab
verməliyəm.
Yaranmış vəziyyətdən məni Əkbər Babayev xilas etdi:
- Ustad, vacib deyil bu gün bütün suallara cavab verəsiniz. Aqşin hələ
Moskvada çox qalacaq.
Şair razılaşdı. Elə bu vaxt qapının zəngi çalındı. Hündür boylu bir rus
gənci qapı ağzında göründü. Nazim Hikmətlə köhnə tanışlar kimi görüşdü.
Hal-əhvaldan sonra, məqaləsi haqqında rəyini bilmək istədi. Söhbət
əsnasında məlum oldu ki, o, türk dili tədqiqatçısıdır, Asiya Xalqları
İnstitutunda işləyir. Əkbəri də yaxşı tanıyırdı. Nazim yazı masasının
üstündəki məqaləni götürüb ona qaytaranda gəncin sifəti bulud kimi
tutuldu.
- Ustad, bəs Sizin... rəyiniz?
Nazim sərt şəkildə cavab verdi:
- Bu şəkildə rəyim olmayacaq. Sənin məqalənin adı nədir? - deyə şair
sınayıcı nəzərlərlə gəncə baxdı.
Gənc belə cavab verdi:
- "Nazim Hikmət və türk dilinin saflığı".
Nazim bir müəllim təmkini ilə sözə başladı, amma sonra olmadı,
əsəbiləşdi:
- Türk dilinin saflığı məsələsini və bu uğurda mübarizəni mənim
adımla bağlamaq qətiyyən doğru deyil. Dərinə gedin, keçmişlərə baş vurun.
Türk dili xalq ədəbiyyatında daha saf olub. Sonra da, Yunis İmrə
yaradıcılığını oxuyun. Lap elə Mehmet Emini oxuyun. Türk dilinin
saflığını qoruyanların birincisi mən deyiləm. Aydın oldumu?
- Oldu, ustad, - dedi gənc, - Sağ olun.
Aqşin Babayev_______________________________________________
22
Nazim Hikmət elə bil peşman olmuşdu. Ona görə də bir neçə kəlmə ilə
gənci təriflədi:
- Amalın, məqsədin yaxşıdır. Mənim dediklərimi nəzərə alsan, çox
gözəl bir məqalə alınacaq. Mən də sənə yaxşı bir rəy verəcəyəm. İndi bir
çayımızı iç, sonra gedərsən.
Stola çay gəldi və ilk dəfə Nazimin Vera Tulyakova adlı xanımını
gördüm. Nazimdən xeyli cavan idi. Yanaqlarından qan damırdı.
Cavan oğlan bizdən qabaq getdi. Sonra Nazim, Əkbər və mən bir
yerdə evdən çıxdıq. Nazim Hikmət teatra getməli idi. Əkbərin maşınında
mən arxada oturmuşdum. Ancaq onların söhbətlərinə qulaq asırdım. Nəsə
soruşmaq istəyəndə də utanırdım. Özüm hiss eləyirdim ki, bu, bir fürsətdir
əlimə düşüb, maraqlandıqlarımı soruşmalıyam. Amma heç nə
soruşmurdum. Elə bil ürəyimdəkiləri Nazim başa düşdü və dedi:
- Sən darıxma. Lap elə günü sabah, səhər 11-də səni gözləyirəm. Gəl,
söhbətimizə davam edək.
Ürəyim təskinlik tapdı. Ustada təşəkkürümü bildirdim.
Sonrakı görüşümüz ertəsi gün oldu. Saat 11-də Nazim Hikmət
geyimli-kecimli idi. Əkbər Nazimdən danışanda bir dəfə demişdi ki, o,
həmişə səhər yuxudan duran kimi üzünü qırxır, səhər yeməyindən sonra
qəzetlərə baxır, yazı masasının arxasına keçir və qələmə sarılır.
Nazim Hikmət məni görən kimi dedi:
- Hə, qoçaq, keç, otur, qəzetlərə bax, mən süd alıb gəlirəm.
Yadımdadır, lap balaca uşaq kimi Nazimə yalvardım:
- Olar mən də gedim Sizinlə?
Gülə-gülə dedi:
- Evdə tək qalmaqdan qorxursan?
_______________________________________________
Nazim Hikmət qalaktikası
23
Hər ikimiz güldük. Daha bir söz demədi. Razılaşdı. Əslində onunla
süd almağa getməyim, bu görüşün hər anından, hər dəqiqəsindən istifadə
etməklə bağlı idi. Nə qədər Nazimlə çox söhbət etsəydim, bir o qədər
istəyimə çatacaqdım.
Liftin qarşısına çıxdıq. Dar pillələr yuxarı və aşağı gedirdi. Liftə
mindik. Dörd nəfərlik olsa da, iki nəfər güclə sığırdı bu liftə. Sonralar mən
Nazimin "Bizim avludanmı (həyətdən) qalxacaq cənazəm..." şeirini
oxuyanda şairin yaşadığı evin dar pillələrini, balaca liftini xatırlayacaqdım.
Və şairin "Necə endirəcəksiz məni üçüncü qatdan?" sualını təkrarlayıb dar
pillələri, "tabutun sığa bilməyəcəyi lift"i yadıma salacaqdım.
Bu, Nazim Hikmətlə ilk görüşlərim idi. Sonra bu görüşlərin sayı artdı.
Hər dəfə də istər Moskvada, istər Bakıda onun çıxışlarını lentə alırdım. İndi
həmin müsahibələr Azərbaycan radiosunun “Qızıl fondu”nda saxlanılır.
Televiziya və radio verilişlərində həmin çıxışlardan tez-tez istifadə edirlər.
1963-cü ilin əvvəllərində artıq mənim dissertasiya işim hazır idi.
Nazim Hikmət demişdi: “Sənin müdafiəndə mütləq iştirak edəcəyəm.”
Sevincimin həddi-hüdudu yox idi. Xəyalən namizədlik dissertasiyamı
müdafiə edirdim, Nazim Hikməti də Universitetdə , Rəyasət heyətində
görürdüm. Çıxış edəcəkmi? – düşünürdüm – söz alsa, nə deyəcəkdir?
Xəyalımda yaratdığım o anlar ömrümün-günümün mənası idi. Atalarda bir
söz var, deyir: “Sən saydığını say, gör fələk nə sayır.”
1963-cü il iyun ayının 3-də Nazim Hikmət dünyasını dəyişdi.
Yadımdadır, uşaq kimi ağladım. Atam, anam, həyat yoldaşım mənə
təəccüblə baxırdılar. Amma burada təəccüblü heç nə yox idi. Mən üç il
müddətində tanıdığım, yaxın olduğum, nəfəsi ilə qızındığım əziz bir
Aqşin Babayev_______________________________________________
24
adamımı itirmişdim. Mən Türk dünyasının böyük oğlu Nazim Hikməti
itirmişdim.
Düz dörd il əlim işdən soyudu, yalnız 1967-ci ildə Nazim Hikmətə
həsr olunmuş namizədlik dissertasiyamı müdafiə etdim. Müdafiəmdə
Nazim Hikmətin müəllimi hesab edilən Zəkəriyyə Sərtəl də iştirak etdi. O
vaxt o, həyat yoldaşı Səbihə xanımla Bakıda yaşayırdı. Səbihə xanım tez
bir zamanda dünyasını dəyişdi, mətbuat üçün onun haqqındakı nekroloqu
da mən yazdım.
Sonra Cümhuriyyət dövrü türk dramaturgiyasına həsr olunmuş
doktorluq dissertasiyamı müdafiə etdim, əsərimin bir hissəsi də Nazim
Hikmət haqqında idi. Şair haqqında yazdığım kitablarımdan biri “100 yaşlı
Nazim Hikmət” adlanır. Burada Nazim haqqında bildiklərimi, Nazimin
Azərbaycanla bağlı qırılmaz tellərini əks etdirməyə çalışmışam. Mən bu
kitab haqqında uzun-uzadı danışmaq istəmirəm. Ancaq bir şeyi qeyd etmək
istəyirəm ki, Nazimin ölümündən sonra keçən dövr ərzində çox sular axıb,
çox hadisələr olub. Türkiyədən yazıçılar, şairlər, sənət adamları
Azərbaycana gəlib, gedib. Nazimin həyat yoldaşı Münəvvər oğlu
Mehmetlə və birinci ərindən olan qızı ilə bərabər Bakıda olub. Bacısı
Samiyə xanım Bakını ziyarət edib. Bütün bu gəliş-gedişlərdə,
görüşlərimizdə sözümüz-söhbətimiz, təbii ki, Nazim Hikmət olub.
Sizə bir faktı deyim. Nazimin ölümündən sonra azərbaycanlı
heykəltəraş, vaxtilə Nazim Hikmət Moskvada yaşadığı illərdə onunla
görüşən Münəvvər Rzayevanın evində hər il yanvar ayının 20-də şairin ad
günü qeyd edilirdi. Mən də bu ad günlərində olmuşam. Zəkəriyyə Sərtəl və
Səbihə Sərtəl də Bakıda yaşadıqları illərdə bu ad günlərində iştirak
edirdilər.
Dostları ilə paylaş: |