Aqşin Babayev
Yüklə 5,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kitabın içindəkilər Azər Turan.
- Nazim Hikmətə həsr etdiyim məqalə və müsahibələrdən seçmələr
Aqşin Babayev_______________________________________________ 310 yarpaq tökümü” misraları ilə başlayan şeiri M. Rəfilinin vəfatı münasibətilə yazılmışdı. Nazim Hikmət Səməd Vurğun poeziyasını çox bəyənirdi. 1957-ci ildə Nazim ikinci dəfə Bakıya gələndə S. Vurğun həyatda yox idi, əbədiyyətə qovuşmuşdu. Nazim Azərbaycana həsr olunmuş bir çox şeirlər yazdı. Onlardan biri də “Otuz il sonra” adlanır. Həmin əsərdə Nazim Hikmət 1927-ci illə 1957-ci ili müqayisə edir, Azərbaycanı yenidən gördüyünə çox sevinirdi. Bu yerdə də S. Vurğunun adını çəkirdi: “Azərbaycan şeiri vardı, amma Səmədinkilər yoxdu”. Aqşin müəllim yazır ki, N. Hikmət Bakıda olduğu vaxt Opera və Balet Teatına, Musiqili Komediya Teatrına, Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasına gedir, musiqi sənətimizin inciləri ilə tanış olur, sonra da mətbuat üçün ürək sözlərini qələmə alırdı. Bülbülün, Xan Şuşinskinin, Şövkət Ələkbərovanın, Tofiq Quliyevin mahnılarını və səslərini çox bəyənirdi. O, Azərbaycan Opera Teatrında baxdığı Qara Qarayevin “ Yeddi gözəl” baletini yalnız Sovet İttifaqında deyil, bütün dünyada ən gözəl balet musiqisindən biri kimi qiymətləndirir, Fikrət Əmirovun “Sevil” operasına da böyük bir zövqlə qulaq asdığını fərəhlə xatırlayır. Bütövlükdə o, Azərbaycan musiqisini obrazlı şəkildə kökləri Azərbaycan torpağının, xalqının dərinliklərində, gövdəsi dostluq, nikbinlik, ümid kimi sağlam yekparə ulu çinara oxşadır. Aqşin müəllim yazır ki, N. Hikmətin heyran olduğu əsərlərdən biri də dünya şöhrətli bəstəkarımız Arif Məlikovun “Məhəbbət əfsanəsi” baleti idi. Məlum olduğu kimi, “Məhəbbət əfsanəsi” Nazim Hikmətin “Bir aşk masalı” pyesinin əsasında yaradılmışdır. Kitabdakı ən maraqlı oçerklərdən biri sənətkarın mənəvi övladım dediyi heykəltəraş Münəvvər Rzayeva ilə N. Hikmət haqqındadır. Münəvvər xanım şairin çox istədiyi, bəyəndiyi sənət xadimi idi. M. _______________________________________________ Nazim Hikmət qalaktikası 311 Rzayeva onun büstünü və heykəlini yaratmışdı. Aqşin müəllim belə bir faktı da deyir ki, Münəvvər xanım şairin vəfatından sonra hər il yanvar ayının 20-də Nazim Hikmətin ad gününü evində qeyd edir, o da bu ad günlərinə qatılırmış. Aqşin Babayev Nazim Hikmətin gözəl şair, mahir dramaturq, realist nasir olmaqla yanaşı, həm də bir kinossenarist kimi məşhur olduğunu, ömrünün sonuna qədər Azərbaycanın kino xadimləri ilə yaradıcılıq əlaqələri saxladığını qeyd edir. Onun əsərləri əsasında çəkilmiş “Bir məhəlləli iki oğlan”, “Məhəbbətim mənim, kədərim mənim” və başqa filmlərin geniş tamaşaçı kütləsinin böyük rəğbətini qazandığını vurğulayır. Nazim Hikmətlə Azərbaycanın bağlılığının unudulmaz səhifələrindən biri də N. Hikmət poeziyasının, dram əsərlərinin nəşri və bu əsərlərin səhnə taleyidir. N. Hikmət yaradıcılığının poetik nümunələri Azərbaycanda 1928-ci ildən başlayaraq bu günə qədər vaxtaşırı nəşr edilməkdədir. Aqşin müəllim sənətkara dair məqalələrinin birində böyük qürur hissi ilə qeyd edir ki, bu nəşrlərin ən mükəmməli Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin müvafiq sərəncamına əsasən Nazim Hikmətin 2006-cı ildə latın qrafikası ilə nəşr edilmiş “Seçilmiş əsərləri”dir. İyirmi beş min tirajla çap olunmuş bu kitaba sənətkarın şeir və poemaları, habelə “Kəllə”, “Qəribə adam”, “Damokl qılıncı” pyesləri daxil edilmişdir. (Kitabın tərtibçisi Aqşin Babayevdir.) Kitabda N. Hikmətin dünya teatrları tərəfindən səhnəyə qoyulmuş 20-dən artıq pyesindən söhbət açılır. Azərbaycanda müəllifin “Kəllə” pyesi bütün başqa dram əsərlərindən daha əvvəl radio tamaşası kimi efirə verilmişdi. “Qəribə adam”, “Şöhrət və ya unudulan adam”, “Kəllə”, Aqşin Babayev_______________________________________________ 312 “Türkiyədə”, “Damokl qılıncı”, “Bayramın ilk günü” pyesləri Azərbaycanda Adil İsgəndərov, Tofiq Kazımov, Məhərrəm Haşımov kimi görkəmli rejissorlarımız tərəfindən uğurla səhnəyə qoyulmuş,tamaşaçılar tərəfindən böyük rəğbətlə qarşılanmışdı. Kitabın ən maraqlı və həcmli bölümlərindən birini N. Hikmət yaradıcılığının Azərbaycanda tədqiqi məsələsinə dair Aqşin müəllimin fikirləri təşkil edir. Aqşin müəllim qədirbilən, Anadolu türklərinin “vəfa borcu” dediyi nəcib duyğularla yaşayan alimdir. O, kitabda N. Hikmət yaradıcılığı ilə bağlı olan bütün elm adamlarını, nazimşünasları və nazimsevərləri tək-tək xatırlayır, əsərlərini təhlil və şərh edir, nazimşünaslıqdakı xidmətlərini obyektiv şəkildə qiymətləndirir. 2007-ci ildə dərc olunan “Mövlana və Nazim Hikmət” adlı məqaləmizdə yazmışdıq ki, mütəfəkkir-şair hələ gəncliyində, marksizmə yiyələnmədən mövləviliyi, təsəvvüf fəlsəfəsini yüksək qiymətləndirmiş, sonralar da bütün yaradıcılığı boyu böyük Hikmətə - Kamil insana inanmış, bu mərtəbəyə bəşər övladını ucaldan Eşqə sadiq qalmışdır. Fərq yalnız burasındadır ki, həsrətdən doğulan, ayrılıqdan fəryad edən, daim vüsala doğru yürüyən Nazim Hikmət iyirmi yaşından sonra öz Yaradanına heç bir zaman asi olmadan xoşbəxtliyi Yaradanda axtarmışdır. Burada kiçik bir haşiyə çıxaraq Nazim Hikmətin poeziyasının mənim üçün də doğma olduğunu vurğulamaq istəyirəm. Sadəcə, türk ədəbiyyatı mütəxəssisi olduğum üçün yox, həm də ona görə ki, mənim də, tələbəlik illərini eyni qrupda paylaşdığımız ömür-gün yoldaşımın da universiteti bitirərkən nazimşünas Yusif Şirvanın elmi rəhbərliyi ilə yazdığımız diplom işləri sənətkarın məşhur “İnsan mənzərələri” iri həcmli epopeyasındakı iki poemanın (“Zoya” və “Moskva simfoniyası”) ədəbi-tənqidi təhlilinə həsr olunmuşdu. _______________________________________________ Nazim Hikmət qalaktikası 313 Aqşin müəllim ildə ən azı iki dəfə (sənətkarın doğum və anım günlərində) Nazim Hikmət haqqında məqalə çap etdirir, onu yad edir, ruhunu yaşadır. Və hər səfərində bunu qeyd etməyi unutmur ki, Nazim Hikmətin son illərində onun vətən həsrəti ilə çırpınan yaralı ürəyinin yeganə təsəllisi Azərbaycan idi. Azərbaycan da onu həmişə öz doğma övladı kimi qəbul edirdi. Yalnız onu yox, onun doğmalarını da xalqımız həmişə mehribanlıq və qayğıkeşliklə qarşılayırdı. Şairin ölümündən sonra Bakıya qonaq gələn xanımı Münəvvər və oğlu Mehmet, sonralar ölkəmizi ziyarət edən bacısı Samiyə xanım da Nazim Hikmət kimi xalqımıza çox doğma, çox əzizdir. Biz buraya qədər məqalənin sərlövhəsindəki nazimşünasdan və onun Türkiyədə nəşr olunan kitabından bəhs etdik. Bir neçə kəlmə də Ceviz ağaçı, Çinar və rapsodiya haqqında. Türk dünyası poeziyasında ceviz ağacı deyincə, ağla ilk gə- lən Nazim Hikmət və onun Vətən həsrətli məşhur şeiridir (bu sətirləri yazarkən tanınmış estrada müğənnisi Cem Qaracanın bu şeirə bəstələyib oxuduğu mahnı qulaqlarımda cingildəyir): Ben bir ceviz ağacıyım Gülhane Parkında, Ne sen bunun farkındasın, ne polis farkında. Yarpağı doğma Azərbaycanımızın xəritəsinə oxşayan ulu çınar ağacı isə türkçülər arasında hər zaman ölkəmizin rəmzi sayılıb. Rapsodiya kəlməsi isə məlumdur. N. Hikmətin yurdumuzla münasibətləri, ədəbiyyatımız, incəsənətimiz və elm adamlarımızla əlaqələri o qədər çoxşaxəli, irimiqyaslı və müxtəlifyönlüdür ki, haqqında ancaq bu şəkildə-epik parçalardan, miniatür etüdlərdən ibarət bütöv bir monumental əsər formatında söz açmaq mümkün idi. Aqşin Babayev_______________________________________________ 314 Kitabın ön sözündə Aslan Kavlak yazır ki, vaxtilə N. Hikmət onun haqqında Moskvada yaşayan məşhur azərbaycanlı türkoloq-nazimşünas Əkbər Babayevin qələmə aldığı ilk monoqrafiyanı oxuduqdan sonra ona hədiyyə etdiyi kitablardan birinə belə bir avtoqraf yazıb imzalamışdı: “Məni mənə tanıdana...” Məncə, Ustad sağ olub, Aqşin müəllimin bu kitabını oxusaydı, eyni avtorafı təkrarlardı. Bəlkə də sənətkar belə yazardı: “Məni mənə, doğma Azərbaycanıma və Türkiyəmə tanıdana... ” _______________________________________________ Nazim Hikmət qalaktikası 315 AqĢin Babayevin Nazim Hikmətə həsr etdiyi əsərləri KĠTABLAR AZƏRBAYCAN DĠLĠNDƏ 1. “Nazim Hikmət”. Bakı, İşıq, 1978. 2. “Dünya vəfalıdır”. B., Yazıçı, 1984.(“Kitabsatan” hekayəsi) 3 .“Dünyanın axırı”. B., Gənclik, 1992. (“Ceviz ağacı”. Sənədli povest) 4. “Başımıza gələnlər”. B., Azərnəşr, 1994.(“Nazim Hikmət”. Portret- oçerk) 5. “Azərbaycan və türk dünyası”. “Hüquq ədəbiyyatı” nəşriyyatı, B, 1998. (Nazim Hikmətə həsr olunmuş hissə) 6. “Müasir türk dramaturgiyası”. “Qanun” nəşriyyatı, B., 1998. (“Nazim Hikmət” bölümü) 7. “Yanan zürafə”. “Hüquq ədəbiyyatı” nəşriyyatı, B., 1999.(Nazim Hikmət ilə bağlı xatirələr) 8. “Kino...Kino...”. Nəşriyyat Poliqrafiya Mərkəzi, B., 1999.(“Kino sənəti və Nazim Hikmət”) 9. “100 yaşlı Nazim Hikmət” . “Təhsil” mərkəzi, B., 2000. 10. “Azərbaycan kino sənətində ədəbi əsərlərin təcəssümü”. (Aydın Kazımzadə ilə birlikdə). “Mütərcim” Nəşriyyat-Poliqrafiya mərkəzi, B,2000. (“Nazim Hikmət” bölümü) 11. “Türkiyə ədəbiyyatı müntəxəbatı”. “Təhsil” mərkəzinin nəşriyyat- poliqrafiya müəssisəsi, B, 2001.( “Nazim Hikmət” bölümü) 12. “İşıqlı bir iz”. “Borçalı” nəşriyyatı, 2009 (“Nazim Hikmət” bölümü) Aqşin Babayev_______________________________________________ 316 RUS DĠLĠNDƏ 1. «Социальные мотивы в современной турецкой драматургии». .(“Социально-политические проблемы в пьесах Назыма Хикмета”) Б., «Елм».1982 TÜRK DĠLĠNDƏ 1.“Nazim Hikmət və yaşamı”, türkcələşdirəni və redaktoru Yüksəl Kaya, Federal Almaniya, Berlin, 1989. 2.”Nazim və Azərbaycan”. Türkiyə.”Zeus” nəşriyyatı, 2012. MƏQALƏLƏR 1. “Mən yanmasam”. (Nazim Hikmətin anadan olmasının 60 illiyi münasibəti ilə). “Azərbaycan gəncləri”, 1962, 24 yanvar. 2. “Nazim Hikmətin dramaturgiyasında kapitalizmin ifşası”. “Azərbaycan gəncləri” qəzeti, 1962, 27 iyun. 3. “Nazim Hikmət dramaturgiyasında sülh mövzusu”. Elmi əsərlər, ADU, Bakı, 1965. N 5. 4. «Несколько слов о драматургии Назыма Хикмета». Журнал «Литературный Азербайджан», 1965, №1 (rus dilində). 5.“Türk dramaturgiyası və Nazim Hikmət”. Azərbaycan Dövlət Universitetinin elmi xəbərləri. Dil və ədəbiyyat seriyası, 1965, №2. 6. “Nazim Hikmət novator dramaturq kimi”. “Aspirantların elmi əsərləri”. (Elmi konfransın materialları) Azərbaycan Dövlət Universiteti, Bakı, 1966. 7. «Nazim Hikmət və Azərbaycan». “Elm və həyat” jurnalı, 1966, N 2. _______________________________________________ Nazim Hikmət qalaktikası 317 8. “Nazim Hikmət Türkiyədə”. “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzeti, 1966, 10 oktyabr. 9. «Nazim Hikmət inqilabi ideyaları tərənnüm edir». “Ədəbiyyat və incəsənət”, 1970, 4 yanvar. 10. «Vətən həsrətli gözlər». (Nazim Hikmətin anadan olmasının 70 illiyi münasibətilə). “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzeti, 1972, 22 yanvar. 11. «Cümhuriyyət dövrü türk dramaturgiyasının mövzu dairəsi». (N.Hikmətə aid hissə) Türk filologiyası məsələləri, II buraxılış. “Elm” nəşriyyatı, Bakı, 1980. 12. «Cümhuriyyət dövrü türk dramaturgiyasının bəzi məsələləri». (N.Hikmətə aid hissə) Gürcüstan Elmlər Akademiyasının elmi xəbərləri. Tbilisi, 1981, N 1, (gürcü və rus dillərində.) 13.“Nazim Hikmət”. Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası, 1983. VII cild. 14. “Üç cür yaşamaq var”. Nazim Hikmətin “Yaşamaq gözəl şeydir, qardaşım” kitabına ön söz. Bakı, Yazıçı, 1983. 15. “Mavi gözlü dev”in dostu”. “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzeti, 1987, 11 dekabr. 16. «Dünyalar mənim oldu». Nazim Hikmətin 90 illiyi qarşısında. “Ədəbiyyat qəzeti”, 1991, 6 sentyabr. 17. «Bir daha Nazim haqqında». “Ədəbiyyat qəzeti”, 1992, 28 yanvar. 18. “Nazim Hikmət – 90”. “Qobustan” jurnalı, 1992, N 1-2. 19. “Geriyə dönməyi sevməm...” “Şəhriyar” qəzeti, 1997, 23-29 oktyabr. 20. “Kapadı kitabı Münəvvər”. (Nazim Hikmətin həyat yoldaşı Münəvvər Andaç haqqında). “Ədəbiyyat qəzeti”, 1998, 29 may. Aqşin Babayev_______________________________________________ 318 21.«Azərbaycan-türk ədəbi əlaqələri və yeni poeziyanın təşəkkülü» (N.Hikmət haqqında). “Elmi əsərlər”, V buraxılış, Bakı, “Elm” nəşriyyatı, 1999. 22. «Türk kino sənəti və onun səciyyəvi xüsusiyyətləri» (N.Hikmətə aid hissə). “Ulduz” ədəbiyyat və sənət jurnalı, 2000, N 1. 23. «Türk kino sənətinin inkişaf mərhələləri və görkəmli simaları» (“Nazim Hikmət” bölümü). “Təfəkkür”jurnalı, 2000, N 2. 24. “Nazim Hikmət - əsrlərə sığmayan türk şairi”. “Ədəbiyyat” qəzeti, 2000, 10 mart. 25. «Üfüqdə göy gözlərin sarı həsrəti». “Ədəbiyyat qəzeti”, 2000, 21 aprel. 26. “Türk ədəbi tənqidində Nazim Hikmət şəxsiyyəti”. “Ulduz”, 2001, N 1. 27. “Nazim Hikmət”. Elmi konfransın materialları, Bakı Dövlət Universiteti, Bakı, 2001. 28. «Nazim Hikmət taleyi.” “İki sahil” qəzeti, 2001, 16 may. 29. «Nazim Hikmətə bağlı ömrüm». “Yazıçı” (“Oğuz eli” qəzetinin xüsusi buraxılışı). 2002, yanvar. 30. “Bu dünyaya gəlməyə dəyərdi...” “Nazim Hikmət-100”. “Ədəbiyyat qəzeti”, 2002, 8 fevral. 31. Nazim Hikmət. Altay Məmmədovun “Nazim Hikmət Gəncədə” kitabına “Ön söz”, Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, Bakı, 2002. 32. “Azərbaycan - Nazim Hikmət dünyasında”. “Azərbaycan” jurnalı, 2002, N1. 33. “Damokl qılıncı” pyesi Bələdiyyə teatrının səhnəsində. “Azərbaycan” qəzeti, 2002, 21 fevral. 34. “Bu dünyadan Nazim keçdi” . “Vəfa” jurnalı, 2004, N 6. _______________________________________________ Nazim Hikmət qalaktikası 319 35. “Aqşin Babayevə on üç sual” (“N.Hikmətə aid hissə”.) “Vəfa” jurnalı, 2005, N 11-12. 36. “Ağlı-qaralı dünya...” “Qobustan” jurnalı, 2005, N 1. 37. Vilayət Cəfərin “Qürbətdə yaranan dostluq” kitabı haqqında. (N.Hikmətlə Ə.V.Əl-Bəyatinin dostluğu haqqında). “Ədəbiyyat qəzeti”, 2006, 26 may. 38. «Nazim Hikmət pyeslərinin nəşri və səhnə taleyi». Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin elmi əsərləri, Bakı, 2008 №3-4.. 39. “Nazim Hikmət. Kərəm kimi” (Anarın Türkiyədə nəşr olunmuş kitabı haqqında). “Ədəbiyyat qəzeti”, 2009, 2 dekabr. 40. “Başım üstündə bir çinar olursa”(Nazim Hikmət haqqında). “Ədəbiyyat qəzeti”, 2011, 8 aprel . 41. “Məni mənə tanıdana”(Nazimşünas Aslan Kavlak haqqında). “Ədəbiyyat qəzeti”, 2008, 11 aprel. 42. “Nazimi yaşadanlar”. “525-ci qəzet”, 2011, 22 may. 43. “Dünyada Nazim, Nazimdə dünya”. “Ədəbiyyat qəzeti”, 2013, 17 may. 44. “Bilinsin ki, mənəm baxan” “525-ci qəzet”, 2014, 22 may. Aqşin Babayev_______________________________________________ 320 Kitabın içindəkilər Azər Turan. Dünya poeziyasının türk şahzadəsi (Ön söz) (professor Aqşin Babayevin “Nazim Hikmət qalaktikası” kitabını oxuyarkən) Nazim Hikmətə bağlı ömrüm Nazim Hikmətin 100 illiyi Nazim Hikmətin Türkiyə vətəndaşlığı Nazim Hikməti sevənlər və sevməyənlər Nazim Hikmət yaradıcılığının tədqiqi davam edir Nazim Hikmətə bağlı insanlar “Kapadı kitabı Münevver...” Zəkəriyyə Sərtəl Rəsul Rza Nazim Hikmət və Rəsul Rza haqqında düşüncələr “Mavi gözlü dev”in dostu Əkbər Babayev Anar: “Kərəm kimi” “Məni mənə tanıdana” Arif Məlikov özü bir əfsanədir Münəvvər Rzayeva Əkrəm Cəfər Nazimi çox sevərdi “Bu dünyaya gəlməyə dəyərdi” “Gelsene dedi bana...” Melih Günəş Ağlı-qaralı dünya _______________________________________________ Nazim Hikmət qalaktikası 321 Nazim Hikmətə həsr etdiyim məqalə və müsahibələrdən seçmələr Mən yanmasam... (Nazim Hikmətin anadan olmasının 60 illiyi münasibətilə) Nazim Hikmətin “Kəllə” pyesi Türk dramaturgiyası və Nazim Hikmət “Türkiyədə” pyesi haqqında düşüncələr Nazim Hikmət Türkiyədə Nazim Hikmət novator dramaturq kimi Vətən həsrətli gözlər (Nazim Hikmətin anadan olmasının 70 illiyi münasibətilə) “Üç cür yaşamaq var...” Gün kimi şəfəq saçdı... (Nazim Hikmətin 80 illiyi münasibətilə) Əsrimizin böyük sənətkarı (Nazim Hikmətin 90 illiyi qarşısında) Evimizdə türk klassik ədəbiyyatının ruhu hakimdi... (Nazim Hikmətin 90 illiyi qarşısında Aqşin Babayevlə müsahibə) Nazim Hikmət - əsrlərə sığmayan türk şairi (Müsahibə) Nazim Hikmət və kino Azərbaycan Nazim Hikmət dünyasında “Damokl qılıncı” pyesi Bələdiyyə Teatrının səhnəsində Bu dünyadan Nazim keçdi Qürbətdə yaranan dostluq Nazim Hikmət pyeslərinin nəşri və səhnə taleyi “Başım üstündə bir çinar olursa... ” Aqşin Babayev_______________________________________________ 322 Nazimi yaşadanlar Dünyada Nazim, Nazimdə dünya (Nazim Hikmətin vəfatının 50 illiyi münasibətilə) Səbr daşı (Nazim Hikmətin xatirə günü münasibətilə) Bu həsrət bizim ! (Nazim Hikmətin doğum günü münasibətilə) Əsgər Rəsulov. Görkəmli nazimşünasın “Ceviz ağacı” və “Çinar” rapsodiyası (Son söz əvəzi) Yüklə 5,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|