Aristotel r I t o r I k a birinci kitab Ikinci kitab Üçüncü kitab Baki-2008



Yüklə 12,35 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə57/64
tarix05.12.2017
ölçüsü12,35 Kb.
#14086
1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   64

51. Вах.: «Politika», IV, II.
9
52.  Enkomi -  əw əllər oyunlarda  qalib gelenin tentəneli 
gəiişinin  mədhiyyəsi  olmuşdur,  sonradan  terifləyici  nitq 
növünü göstəren söz kimi işledilir.
Aristotel  «Nikomax  etikasmda»  yazmışdır:  «Terif xeyir- 
xahiığm  əlametidir,  çünki  o,  bizi  gözelliyə  qovuşdurur;  məd- 
hiyyələr ise (enkomiİer) boraber şəkilde  həm ruhi, hem de fi- 
ziki fəaliyyətimize aiddir» (I).
53.  Bu  cür  tərifi  biz  Aristotelin  «Evdemin  etikası»  ese- 
rində  tapınq;  Platon  da  «Qorgi»  esərinde  gözelliye  hezzalma 
ve zahidlik ve ya xeyır anlayışlan vasitesile terif verir. Platona 
aid edileıı «Teriflər» esərinde o, bele deyir:  «gözellik -  zahid- 
lık demekdin>. Bax.: qeydler 28, 35.
54.  Zahidliyin  terifini  Platon  «Menon»  əserinde  vermiş- 
dir.  «Nikomaxm  etikası»  eserinde  Aristotel  deyir:  «Əger 
memnunluq  mənevi  fealiyyetin  zahidliyə  uyğun  apanlmasm- 
dan ibarətdirse, onda biz zahidliyi tedqiq etmeliyik».
55.  Safo və Alkey (e.e.  VII-VI-ci eserler) -  qedim Yunan 
şairleri;  Lesbos adasmda yaşayırmış,  müasirler ve dost olmuş- 
lar.  Melika,  yəni solo  şeklinde  ifa olunan lirik nəğmeler jann- 
nm esasını yaratmışlar  Burada söhbet Safodan gedir.
56.  Bax.: qeyd 43; Arxilox da, sedaqetlik andına xeyanət 
eden dostunun başma gelən ınüsibətlərə sevindiyini gösterir.
57.  Bu  adet  haqqmda  bax.:  Ksenofont  «Lakedemoni- 
yalılann  dövlet quruluşu haqqında».  Elian  «Alabezek hekaye- 
İerinde»  qeyd edir ki,  spartalılara «layiqsiz emeklə  meşğul ol­
maq qadağan olunmuşdun>.
58. Paraiogizm  -  sübutolunmada ve  ya mübahisedə qes- 
dən törədilmemiş məntiqı sehvdir.
59.  Platonun  «Meneksen»  eserinde  Sokrat  deyir:  «Əger 
Lakedemonda afmalılan,  ve yaxud Afınada lakedemoniyalılan 
teriflemek  lazım  gelseydi,  onda  qabiliyyetli,  inandırmağa 
bacaran,  mübahisə  predmetini  yaxşı  terefden  teqdim  ede  bi- 
iecek ritor lazım olardı.  Əger kimse teriflənen şexsler arasında
226
olursa,  hemin  adamlar  üçün  yaxşı  damşmaq  bacanğı  ele  də 
böyük iş deyil».
60. Bax.: qeyd 46.
61. Keosslu Simonidin eserinden getirilen sözlerdir. Pisi- 
stratm  oğlu  olan  Afmalı  tiran  Gippinin  qızı  Arxedikaya  ithaf 
edilmiş qebirüstö yazıdan bir setirdir. Gippi Afinadan Lampsak 
(kiçik Asiya) şeherine qaçqın düşmüşdiir; hemin şeherde onun 
qızı Eantid adlı tiranda erde idi.
62.  Gippoloh -  namelum addır.
Harmodi  və Aristogiton Kipparx adlı  tiramn qatilleri  ki­
mi özüne şöhret tapmışdılar (e.e.514-cü il) öldürülənin qardaşı 
Gippiye vaxtında xəber verildi ve о canını qurtara bildi.
Tiran  qatillerinin Afına  meydamndakı bürünc  heykelinin 
müellifleri Kriti ve Nesiot olmuşdur.
63.  Aristotelin  bu  tesnifatım  aşağıdakı  şekilde  tesvir  et- 
mek olar:
H»r Ыг In u e  öz Ц1п1 görfir 
4«yrt-lxUy«ri 
btäyıtrl
/  
\  
/  
\
 
tMKİQfDıı 
т э с Ь а г м  
v»rdff ebÜyin» görə 
ietəyta cəeiri ftltutda
ttztod9D
/
 
\
U a t a n  
UWədo 
d**eeai»e» »»klW> 
<1й|вва1шап1у
b z y iq l.l ( u 4 . 
Ы ,Ы 1Ь 
(«yirxafa htəyl II.) 
^
qəzəbli Ыапму 
ebdrasıa tədıii
aJtınde
64. Bax.: «Ritorika», II.
65. Bax.:  «Ritorika», I.
66. Bax.: «Ritorika», II.
67.  Laz&talma  ve  yaxud  hezzalma  haqqmda  bax.:  «Ni­
komaxm etikası», VII.
68. Parosslu Even.
Aristotel  «Nikomaxm etika»smda  (VII) elegiya şairi  Eve- 
nin  şerinden  bir  neçe  misra  gətirir;  həmin  misralarda  söhbet
227


insanm  təbiətinə  çevrilən,  camna  yatan,  bir  çox  səylerin  no­
tices* olan verdişdən gedir.  Even adını iki şair daşıyır; onlardan 
biri 
-   Sokratdan yaşca böyük  olan onun  müasiri,  sofist olmuş- 
dur;  Platon  defələrlə  onun  adını  getirir  («Sokratm  apologiya- 
sı», «Fedon», «Fedr»).
69. Evripid. «Andromeda».
70. «Odisseya», XV.
71. «İliada», XVIII.
72. «İliada», XXIII.
73. Evripid. <«Orest» (Oreste bacısı Elektranm müracieti).
Anstotel «Nikomaxın etikasında» dəyişikliklərin  ürəyincə
olmasına bir qəder başqa ciir izah verir:  «İnsan təbieti artıq sı- 
radan çıxanlıb;  sıradan çıxmış insaıı çox dəyişken olduğu kimi, 
təbiətin özü de deyişken olmalıdır, çünki о ne  sadə, nə de ka- 
mil deyil» (VII).
74.  Bax.:  Platon.  «Fedn>.  Platonun  sxoliastı  (təsfirçisi) 
bele bir atalar sözü ile bu itadeni  izah edir:  «Yaşıd öz yaşıdmı 
sevindirir,  qoca-qocaııı»,  «Odisseya»  əsərində  də  (XVII)  bele 
deyilir:
Melumdur ki, Allah bir-birinə bənzərleri bir araya getirir.
Aristotel  qeyd edir ki,  «naturfəlsəfeçiler bütün təbieti ni- 
zamlamağa  çalışır;  bunun  üçün  onlar  esas  prinsipi,  bir-birine 
betızeyənlerin  qarşıhqlı  meylli  olmasım  götürürler.  Levkipp 
de,  atomist  olaraq,  bir  çox  dünyalann  yaranmasmın  əsasmda 
oxşarlann  qarşılıqh  şəkilde  bir-birine  meylli  olmasmı  qeyd 
edir.  Demokrit  de  hesab  edirdi  ki,  bənzərler  bir-birini  daima 
axtarmaqdadır».
Qedim  dövrdə  çox  populyar  olan  bu  ideya  Homer 
dövründen etibaren naturfəlsəfəde daima seslenir.
75.  Evrinidin bizim  vaxtımıza gəlib çıxmayan  «Antiopa» 
əserinden bir parçadır.
76.  Gülməli  olanlar  haqqmda  bu  fıkirleri  Aristotel, 
görünür, bizə gəlib çatmayan «Poetika» esərinin bir parçasında 
yazmışdır. Bizə melum olan hissəde qədim komediyadan danı- 
şılır.
228
12
77. Bax.:  «Ritorika», II.
78. Bize məlum olmayan şexslər.
79.  Karfagen  şəherinin  uzaqda  olması  nəzərde  tutulur. 
Kitabın  bu hissəsi  bir qeder qaranlıqdır.  Ola bilsin ki, bu  sözü 
«karfagenliler»  yox,  «xalkedoniyahlar»  oxumaq  lazımdır.  Qe­
dim dövrün insanlan bu şehərin sakinlərini quldur bilirdilar.
80.  Bu  cümleni  iki  cürə  yazmaq  olar:  «miziyalılartn  qa- 
zancı»  atalar  sözü  kimi  (lazımsız  bir  şey  menasında,  yəni  bu 
əşyam hetta öz qorxaqlığı ile seçilen miziyalılar da istəmezlər; 
başqa  məna -  miziyahlar qorxaqlığı  ilə  müqayise olunmazdır, 
çünki bunlar düşmenin eline çox asanlıqla keçirdilər.
81.  Dion  -   dövlet  xadimi  və  siyasetçisi,  Sirakuza  tiranı 
Böyük Dionisinin arvadının qardaşıdır.  Platonun «maarifçi mo- 
narx» ideyasına təref çıxırdı. Dövlət çevrilişi etmek celıdi puça 
çıxandan  sonra,  öz  əwəlki  dostu  Kallip  tərəfmden  öldürül- 
müşdür (Bax.: Plutarx «Dion», Platonun 7-ci mektubu).
82.  Qelon  (e.e.  V-ci  əsr),  Sirakuza  tiram,  müeyyen  bir 
şəhərin  əle  keçirilməsinde  Leontin  şeherinin  tiranı  Enesidemi 
qabaqladığına  görə,  ondan  kottabi  oyunu  üçün  işledilən  qabı 
hediyye olaraq  qazandı (bu da yüngül başa gelen qelebəye bir 
nişane idi).
Kottabi -  yunanlılar arasında geniş yayılmış oyun olmuş- 
dur (böyük  qabın içindəki  suda  xırda qablan batırmaq cehdle- 
ri).
83.  Yason Fessaliyada Fer şeherinin tiranı  (e.e.IV-cu esr). 
Bir  sıra  yunan  şehərləri  elə  keçirmeyə  çalışırmış,  lakin  ölüm 
(e.e 370-ci il) buna macal vermədi.
Yasonun sözlerini Plutarx öz eserinde («Dövletin idarəo- 
lunmasma dair telimatlar») getirir.
84. Bax.: «Ritorika», I.
85.  Bax.:  Lisinin  Andokidə  qarşı  nitqi;  burada qeyd  olu- 
nur  ki,  Perikl  dine  qarşı  cinayet  töredenleri  cezalandirmaq 
meqsedile ele bir yazılı ve yazılmamış qanunlan tetbiq etmeye 
mesləhet etmişdir ki,  «bunlan hele heç kes leğv ede bilmesin,
229


Yüklə 12,35 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   64




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə