Aristotel r I t o r I k a birinci kitab Ikinci kitab Üçüncü kitab Baki-2008

67. Afmalılar  Salamin  döyüşündən  sonra,  güclü  donan- 
ması  olan  Egin  adasımn  yiikselmesinden  ehtiyat  ederək,  egi- 
netləri  darmadağm  etdilər,  onlan,  şehər  divarlannı  sökdürüb, 
xərac vermeyə mecbur etdiler. Potideylilər -  Potideya skinləri
-   farslarla  mübarizədə  Afmahlann  müttefıqleri  idilər,  lakin 
Peloponness  müharibesi zamanı  şehəri afinalılara tehvil verdi- 
!er (e.e. 432-ci ildə), sakinler şeherden köçürüldü, onlan Afrna 
miinacirləri evez etdi.
68.  «Topika», 1 ,14.
69. Diomed -  Troya ətrafındah  Ahey başçılanndan birisi 
olan Tideyin oğlu; Diomedin qehremanlıqlan «İliada»da tesvir 
olünmuşdur (V).
70. Kikn  -   Troyaiılarm  müttəfiqi  olan  Poseydonun  oğlu. 
Süah  ona  tesir  etmədiyi  üçiin,  dəbilqenin  qayışı  ilə  böğudul- 
muşdu.  Ovidi «Metaforfozalar» esərinde Axili terefindən onun 
öldürülmesinden ve ölümtindən sonm qu quşuna dönməsinden 
yazır (yunanca cycnos -  «qu quşu» deməkdir).
23
71. Qorqinin şagirdi, ritor Alkidamantın nitqi.  Bax.:  «Ri­
torika», I,  13.
72. Namelum facie yazann ifadesi.
73. Evripid, bu giino gəlib çıxmamış «Fiyest» faciesinden 
bir parça.
74.  Teodekt (e.e.  IV əsr) -  orator ve  facie  aktyoru,  İsok- 
rat,  Platon ve Aristotelin şagirdi.  50  facienin müellifidir. Onun 
eyniadlı  facienin  qohremanı  Alkmeon,  Amfiarayın  oğlu,  öz 
anast  Erifılanın  qatili,  sonradan  Alfesibeyaya  evlenmiş,  aynl- 
mış ve  onun qardaşları  terefınden öldürülmüşdür.  Burada «Al- 
kmeon»dan bir parça verilir.
75. Məşhur  orator  Demosfeni  (e.e.  385-322-ci  iller) 
molıkeməye  verdiler,  çünki  o,  Makedoniyah  İsgenderin  ölü- 
münden sonra (e.ə.323-cü il) yunanlılan makedoniyalılara qarşı 
qaldırmışdır.  Demosfen  Kalavriya  adasına,  Poseydon  mebe- 
dino  qaçdı,  zeher  içerek,  intihar  etdi  (Plutarx,  «Demosfen», 
fesil XXIX).
242
Nikanor  -   Makedoniyah  İsgenderin  serkerdesi;  sonun- 
cunun  ölümünden  sonra  hakimiyyeti  ele  keçırmek  isterken, 
öldürülmüşdür.
76. Söhbət  Evfondan  gedir;  ornrn  tarixçəsini  Kesnofont 
«Yunan tarixinde» şerh edir (VII, 3, 5).
77. Bu güne gelib çıxmamış facieden bir parça.
78. Birinci  defə  Pesey  Yelenam  öz  dostu  Perifoy  ile  bır 
yerde  qaçırmışdır,  lakin  Yelenamn  qardaşlan  fürset  tapıb  qxzı 
xilas etdiler (bax.: Plutaıx, «Tesey», fesil XXXI).
Aleksandr -  Troya şahzadesi Parisin yunan adı.
Tindaridbr -  Kastor ve  Polidevkdir (Tindar və  Ledanm 
övladlan  Yelenanm  qardaşlan),  öz  əmiqızlan  olan  LevGippin 
bacılanm qaçıranlardır.
79. İflkrat  (bax.:  1  kitab,  qeyd  47).  -  Harmodiy  adlı  bir 
şəxs  terefinden  özüne  heykel  ucaldılmasında  günahlandınl- 
mışdır.  Harmodiye  qarşı  İfikratm  nitqinin  müəllifi  orator- 
loqoqraf Lisi olduğunu yeqin edirler.
80. e.e.  338-ci  ilde baş  vermiş  Heroney  döyüşünden  ev- 
vel  baş  vermiş hadiseler nezerde tutulur:  bu  zaman yunaxıhlar 
Makedoniyah  çar  II  Filipp  ile  döyüşlerde  öz  müsteqilliyini 
itirmişler.
81. Sofoklun «Tevkr»  faciesi,  yalnız an-ayn  hisselori  bu 
güne gelib çıxmışdır.
82. Aristofonta  qarşı  Ifıkıatm  nitqinin  müellifı  Lisi  ol- 
duğunu yəqin edirler. Aristofont İfıkratı xeyanetdə günahlandı- 
nrdı.
83. Yeqin  ki,  e.e.  V-ci  esrin  meşhur  yunan  serkerdös; 
Aristid  nezerde  tutulur;  о  ədaletli,  vicdanlı,  eliaçıq  olmaqla 
özüııü şöhretlendirmişdir (Bax.: Plutarx. «Aristid»).
84. «Demcnion»,  ve  yaxud  «dahi»  -  bu,  Sokratın  daxiii 
sesi olmaqla, uşaq yaşlanndan onu müxtelif bed  eməllerindən 
çekindirdi  (Bax.:  Platon,  Sokratın  apologiyası;  Ksenofont. 
«Sokrat  haqqmda  xatirelev»;  Plutarx.  «Sokratm  dahiliyi  haq­
qmda», Apuley «Sokratın allahı haqqında»).
85. Burada,  Harmodiye qarşı  İfıkratm nitqi  nezerde  tutu­
lur (bax.: qeyd 79).
243

---

85. Burada,  Harmodiyə  qarşı  İfikratm nitqi nəzərde tutu- 
lur (bax.: qeyd 79).
86. «Aleksandr»  -  nitqdir,  görünür  ki,  müzakirə  obyekti 
burada Paris olmuşdur.
87. Laertli Diogen xeber verir ki, Sokrat Makedoniya çan 
Arxelaym və diger hökmdarlar -  Skopas ve Evriloxun dəvetini 
qebul etmedi.
88. Peparef -   Kiklad  adalanndan  biridir;  burada  Panorm 
ve  Selinunt  şeherleri  yerləşir  (Siciliya  ile  deyişik  salmaym!) 
Makedoniyalı çar II Filipp bu adanı viran etmişdi.
Bax.:  Herodotun  (VI, 67-69) Sparta çan Demaratın anası 
haqqmda  hekayetini:  sonuncu  onun  kimden  anadan  olduğunu 
sirrini açdı.
Orator  Lisi  Manti  adlı  namelum  şəxse  qarşı  nitq  söyle- 
mişdir.  Orator Esxin,  mektublanndan birində  Manti  adında ri- 
tor -  qramatisti qeyd edir (IV, 2).
Burada  müxtəlif  şəxslerin  mohkəmə  hadiselerinden 
nümuneler gətirilir; həmin hadiseler başqa heç bir yerdə qeyde 
alınmamışdır.
89.  Teodekt haqqmda bax.: qeyd 74. «Qanun» - ola bilsin, 
bu onun nitqnin adıdır.
90. Burada  meşhur  qedim  yunan  dövrünün  şairləri,  fılo- 
soflan ve müdriklerin adlan gətirilir.
Arxilox -  Paros  adasından yamboqrafdır (şair) (e.ə.VII-ci 
esr).  Yazdığı  şerlərində  o,  keçmiş  adaxlısma,  onun  qohum- 
eqrebasına  böhtanlar  yaxmış  və,  rəveyetə  görə,  buna  göre 
bütün ailə özünü asmaqla intihar etmişdir.
Hios  adası  Homerin  vetəni  olduğunu  sübut etməyə  çalı- 
şırdı.  Hiosda  «Homeridlen>  adlanan öz adet-ənənələri  ile tanı- 
nan  müğənniler birliyi  öz  ecdadmın  Homer olduğunu  deyirdi. 
Revayətə  göre,  Hios  adasından  olan  Kreofıl  Homerin  qızını 
alıbmış, Homer ona «İliada» əsərini bağışlamış, şairi öz ailəsi- 
ne  qebul  etmişdir  (Platonun  «Dövlet»  əserini  yazan  sxoliast, 
IX, 600). Strabona görə, Kreofil-Samos adasındandır (XIV,  1).
244
Safo  -   Lesbos  adasından  məşhur  şairə  (e.ə.  VII-VI  esr- 
lər), sevgi neğməleri lirikasının banisi.  Onuncu muza sayılardı, 
onun şerəfmə pul sikkələri hazırlanmışdı.
Xilon -  yeddi müdrik adlananlardan biridir.
Pifaqor  (e.ə.VI  əsr)  -   cenubi  ttaliyanm  Regiya  şehərin- 
dendir;  onun  adına bir çox revayetler deyilir.  Rrotonda xüsusi 
mektəbi təsis etmişdir; burada en çox diqqət riyaziyyata ve za- 
hidlik idmanına verilirdi.
Klazomenli Anaksaqor (e.e.  V-ci  esr) -  fılosof,  Sokratın 
müasiri  Periklin  dostu;  öz  baxışlanna  göre  təqiblərə  məruz 
qalmış  ve  Afınadan  qovulmuşdu.  Yazırdı  ki,  Güneş  -   qızmar 
neheng daş, Ay isə -  Yer kürəsine benzer bir cisimdir. Afinada 
Anaksaqorun  üzerinde  məhkeme  zamanı  bele  bir  təklif  ireli 
sürülmüşdür  ki,  adətləre  riayet  edib  allahlara  səcdə  etmeyen 
ve  ya  sema  hadisəlerinin  elmi  izahmı  veren  şexs  cinayetkar 
hesab olunmalıdır.  Periklin xahişine esasən hakimler ona çıxa- 
nlan ölüm hökmünü sürgün ile evəz etdiler.
Solonun  heyat  ve  yaradıcılığı  haqqmda  bax.:  Plutarx. 
«Solon».
Likurq -  yanefsanevi Sparta qanunvericisi;  öz sertliyi ile 
meşhur idi. Onun haqqmda bax.: Plutarx «Likurq».
91. 
Müxtəlif oratorlar, fılosoflar, şairler, hökmdarlann adı 
çekilir.
Avtokl  (e.e.  V-IV-ci  əsrlər),  Ksenofontun  dediyinə  göre 
(«Yunan  tarixi»,  IV,  3,  7),  çox  hazırcavab  natiq kimi  məşhur- 
laşmışdı.
Öz  anasını  qetlə  yetirmiş  əser  qəhrəmanı  Orestin  Afma 
Areopaqı mehkemesine celb edilməsi  sehnesi nezerde tutulur. 
Mehkemeye Orest, qisas  ilaheləri  Eriniyalar ve ya  Evmenida- 
lar terefındən cəlb edilmişdir.
Safonun şeridir:
Ölüm pislikdir. Allahlann özü bunu belə təyin edib.
Ölüm nemət olsaydı, allahlar da ölerdi.
Aristinn -  Kirenalı  fılosof,  hedonistler məktəbinin banisi 
(yunanca hedoner -  «həzzalma» demekdir).  Sokratm şagirdi və 
Platonun müasiridir.
245

---