Қарши муҳандислик иқтисодиёт институти Магистратура бўлими

3.2-jadval 

Konlarda qazib olishni 2012 yildagi kuzatuv ma’lumotlari bо‘yicha 
№ Konning nomi 
Neft qazib olish,t
Gazning maksimal 
miqdori, mln.m
3

1
Shakarbuloq 

116040
2227,4

2
Shimoliy Shо‘rtan 

59820
38,1

3
G‘armiston 

36381
4,68

Yо‘ldosh neft gazi yoqilganda faqat qimmat uglevodorod xom ashyosi 

yо‘qotilmasdan atrof muhitga ham katta zarar keltiradi: issiqlikdan ifloslanish,
janglar va qurumlar bilan ifloslanish, zaharli gazlarni atmosferaga chiqib ketishi 
sodir bо‘ladi.

3.3-jadval 

Konlarda qazib olishni 2012 yildagi kuzatuv ma’lumotlari bо‘yicha 

yо‘ldosh gazlarni utilizatsiyasiz atmosferaga chiqarib yuborish imkoniyati 

kо‘rsatgichlari. 
Konning

nomi
Atmosferaga chiqarilishi mumkin bо‘lgan chiqindilar, t/yil

NO
2
NO
CO

CH
SO

2

Qurum Jami 

Shakarbuloq 293,4
73,4

10452,7 54501,4 1103,0 0,1

17423,91 


3.4-jadval 

Utilizatsiya qilingandan keyin yо‘ldosh gazlarni atmosferaga chiqarib 

yuborishning muhim bо‘lgan yalpi miqdori (Siquv kompressor 

stansiyasiga). 
Konning nomi Atmosferaga chiqarilishi mumkin bо‘lgan chiqindilar, t/yil 
NO
2
NO
CO

SO
2

Jami
Shakarbuloq 

318,1
1272,5

1009,5
0,08

2600,18

---

47
Shunga 

asosan
“Shо‘rtanneftgaz” 

UShKda
Shimoliy 

Shо‘rtan,

G‘armiston, Qumchuq va Shakarbuloq konlari bir blokka biriktirilgan. Yо‘ldosh 
gazlarni utilizatsiya qilish bо‘yicha loyihasi tuzilgan va katta hajmdagi ishlar
amalga oshirilgan. 
Texnologik ishlatish sxemasiga asosan bu konlardan 2012 yilda
ishlatishga asosan 235501 tonna neft qazib olingan va konlarni ishlatish 
muddati 2020 yilgacha davom ettirilishi rejalashtirilgan.
CO va CO
2
lar bilan birgalikda zaharlovchi hamma organik birikmalar 

atmosferaga chiqariladi. Ularning miqdori minglab tonnani tashkil qiladi.

Yо‘ldosh neft gazlari yonish davrida katta miqdoridagi kislorodni iste’mol 
qiladi. CO
2
ning tashlanmalari va issiqlikning nurlanishi atmosferaning parnik 

samarasini kuchaytiradi.

Parnik effekti yer atmosferasidagi gazlarning tarkibini о‘zgartirib 
yuboradi. Atmosferadagi gazning konsentratsiyasini kuchayishi natijasida yerga
kirib keladigan “infraqizil” nurlarni yutib oladi hamda issiqlikning bir qismini 
atmosferada ushlab qoladi va о‘z navbatida bunday holat planetada iqlimning
global isib ketishiga olib keladi. 
CO
2

parnik gazlari bо‘lib hisoblanadi (uglerod ikki oksida, CO

2
) va uning 

hisobiga 80 %, metanning effekti hisobiga esa (CH
4
) – 20 % ga yaqin parnik 

effekti paydo bо‘ladi, boshqa gazlarning parnik effekti esa iqlimning

о‘zgarishiga kam ta’sir qiladi. Sо‘nggi о‘n (10) yillik oralig‘ida yer 
atmosferasida CO
2
ning miqdori 3 martadan kо‘p, metan esa - 2,5 marta 

kо‘proq kо‘paygan.

Hozirgi vaqtda yо‘ldosh gazlar mash’alaga asosan kam debitli neft 
konlaridan chiqariladi. Kam debitli konlardan olinadigan yо‘ldosh mash’ala
gazlari hamda iste’molchidan uzoq masofada joylashganligi uchun gazlarni 
utilizatsiya qilish tijorat xarajatlarini qoplamaydi. Shuning uchun hamma neft va
gaz konlaridan olinadigan gazlarni iste’mol uchun ishlatish va sotishni amalga 
oshirishda texnologiyalar va jihozlar foydalanilganda mash’ala gazlarini
utilizatsiya qilish uchun sarflanadigan tijorat xarajatlarini qoplash muammosi 

---

48
samarali hal qilinishi mumkin bо‘ladi. Bu yо‘nalishdagi muammolarni hal 

qilishning asosiy masalaridan biri soddalashtirilgan sxemada keng fraksiyali

yengil gazlarni ajratuvchi oddiy sharoitida katta bо‘lmagan hajmdagi gazni 
qayta ishlab beruvchi mini-zavod modullarning yaratilgan va tayyorlangan
konstruksiyasidan foydalanish talab qilinadi. Bunday qurilmalarni gazni 
fraksiyalarga ajratish joylariga о‘rnatish orqali oxirgi tovar mahsulotlaridan
suyuq uglevodorodlarni (propan-butanni, benzin, dizel yoqilg‘isini) ajratib olish 
imkoniyati tug‘iladi.