Arxeologiya

2.2 Sharqiy afrikadagi pitekantrop odamning topilishi
Nixoyat Afrika odamzodining ilk beshigi ekanligini shu narsa ham ta’kidlaydiki, Afrikada odamga juda yaqin bo’lgan shimpanze va gorilla-antropoidlar yashaydi. SHu narsa diqqatga sazovorki, na Osiyoda va na Evropada SHarqiy Afrikadagi kabi bir-biri bilan uzviy bog’langan primatlar topilgan emas. Bu xol M. I. Uro’son, I. K. Ivanov, V. P. Alekseev va boshqa olimlarga odamzodning dastlabki Vatani Afrika Janubiy va SHarqiy Afrika degan fikrni olg’a surishga imkon berdi. YAqin vaqtlargacha Janubiy va Janubi-SHarqiy Osiyodan SHarqiy Afrikadagi kabi juda qadimiy qazilma odamlar va eng qadimiy mexnat qurollarining qoldiqlari ma’lum emas edi. Olimlardan G.Kenigsvald buni Xitoy va Sivalak (Hindsiton va Pokiston) tepaliklarida kaliy-orgon usuli bilan davrini aniqlash imkoniyatini beradigan vulqon jinslarining yo’qligi bilan bog’laydi.⁷
Indoneziyadan ham vulqon jinslari topilib, bu hol yaqinda Mojokent pitekantropining sanasi kaliy-agon usuli bilan 1,9-1,5 ming yil qadimiylikka ega ekanligi aniqlandi. Bu sana SHarqiy Afrika sanasida u qadar katta farq qilmaydi. SHu bilan birga YAvadan avstrolopitekka o’xshash kalaiy-agon sanasi 1,5 mln yilga oid eoleystotsen megantropga va quyi pleyetotsen pitekantroplarining qoldiqlari topildi. Janabiy Xitoy va SHimoliy Hindistondan avstrolopiteklarga yaqin gigantopitek Markaziy Xitoydan esa quyi pleystotsen davriga lontyan sinantropining qoldiqlari topildi. Sivalak tepaligadan esa miotsen va pliotsen davriga mansub bo’lgan driopitek va ramapiteklaning suyak qoldiqlari topilgan. SHunday qilib Janubiy va Janubi-SHarqiy Osiyodan yuqori neogen va eopleystotsen davriga oid qazilma odamsimon maymunlar odamlarga aylanishi chegarasida turgan mavjudod, hamda eopleystotsen va quyi pleystotsen arxantronlarning qoldiqlari topildi. Bulardan arxantroplar 2 million yil qadimiylikka ega.
Mazkur dalillar Janubiy va Janubi-SHarqiy Osiyoning ham insoniyatning ilk vatani deb atashi imkonini beradi. SHunday qilib Janubiy SHarqiy Osiyo ham SHimoliy-SHarqiy Afrika bilan birga odamzodning vatani hisoblanadi. Vengriyaning Veresheelyov, CHexoslavakiyaning Prjezlentitsa, Germaniya Federativ Respublikasining Geydelngberg degan joydan mindelend muzligi va undan ham qadimiyroq davrga mansub quyi pleystotsen qatlamidan arxantrop suyak qoldiqlari topilishi odamning ilk vatani chegarasiga Evropani ham kiritish imkonini berdi. Zotan Fransiyaning janubiy-sharqidagi Vallon g’oridan sanasi 700 ming yilga borib taqaluvchi manzilgoxi va mehnat qurollarining topilishi mazkur fikrni tasdiqlaydi. Bu jihatdan Vengriyaning SHimoliy-sharqidagi Rudabaniyadan quyi pliotsen qatlamidan odamga aylanish arafasida. turgan ramapitek tarzidagi maymun qoldig’ining topilishi katta ahamiyatga egadir.
SHunday qilib, maymunni odamga aylanish jarayoni faqatgina Afrikada sodir bo’libgina qolmay Afrika-Evrosiyo xayvonot olami ichida ro’y bergan. Hozirgi olimlar orasida odamzodning ilk vatani, uning beshigi qaerda degan masalada qizg’in bahs borayotgan ekan, hali bu masala to’laligacha xal etilgani yo’q. Ko’pgina osvet va progessiv chet el olimlari odamzodning vatani, faqat Afrika yoki Osiyoning o’zigagina bo’lib qolmay bunga Afrikaning katta qismi Janubiy Evropa, Janubiy va Janubi-SHarqiy Osiyoni kiritish mumkin demoqdalar. Lekin bu so’nggi so’z emas. Qadimgi tosh asriga oid yangi kashfiyotlar insoniyat kelib chiqqan va uning vatani hisoblangan chegaralarni yanada kengaytirish mumkin.⁸

Xulosa
Sharqiy Afrika butun dunyoga, ayniqsa, paleontologlar va boshqa arxeologlarning ishlari orqali insoniyat tarixiga qo'shgan ulkan hissasi bilan tanilgan. Shunga qaramay, agar kimdir o'rtacha Sharqiy Afrikadan antropologiyaning nima ekanligini so'rasa, ehtimol bu eski suyaklarga qarash bilan bog'liq, yoki umuman biron bir maslahat bo'lmaydi. Bunday javoblar antropologiya va antropologlarning Sharqiy Afrikada va umuman Afrikada ishlash uslubi uchun ibratlidir. Birinchidan, antropologiya intizom sifatida mintaqaga mustamlakachilikning asosiy kanali orqali kirib kelgan G'arb ijtimoiy fanlaridan yana biri hisoblanadi. Darhaqiqat, bu shizofreniya tarafdorlari bo'lishi mumkin bo'lgan ingliz va amerikaliklarning ta'sirini hisobga olgan holda, ikkilikni aks ettiradi. Mustamlakachi sifatida Sharqiy Afrika ijtimoiy fanlari rivojlanishida muhim rol o'ynagan birinchisi, intizomni arxeologiyaga ajratib turadigan antropologiya brendiga amal qiladi (bu ko'pincha tarixning birligi sifatida qaraladi), ikkinchisi esa asosiy o'yinchiga aylandi. iqtisodiy va siyosiy qudrati oshgani uchun jahon stipendiyalarida antropologiyani to'rtta tilshunoslik, madaniy, jismoniy va arxeologik antropologiyani birlashtirgan intizomga ustunlik beradi. Shunday qilib, Darüs Salom Universitetida amerikalik antropologni to'liq antropologik mashg'ulotidan foydalana olmagan holda topishi mumkin, chunki u tarixchilarning ishini ko'paytirish uchun tuzilgan arxeologiya bo'limida. Ikkinchi, antropologiya mustamlakachilik bilan birlashganligi sababli Afrikada ko'p yillar davomida yomon matbuotga ega edi, ammo xuddi shu tanqidlar G'arbning Afrikadan ustunligini targ'ib qilishda aybdor bo'lgan boshqa fanlarga ham tatbiq etilmagan. Bu ko'plab antropologlarning o'ziga xos antropologiya bo'limlari mavjud bo'lmagan o'z muassasalarida o'zlarini ko'rsata olmaganliklariga, shuningdek mustamlakachilik intizomining mahsuloti sifatida mazax qilishdan qo'rqishlariga olib keldi. Ammo yaqin o'tmishda narsalar o'zgardi va antropologiya mintaqada hurmatga sazovor intizomga aylana boshladi. Darhaqiqat, ko'plab davlat idoralari, uchinchi darajali institutlar va nodavlat tashkilotlar antropologiyaning bizning jamoalarimizning ijtimoiy, siyosiy va iqtisodiy tushunchalari va rivojlanishida muhim rol o'ynashini angladilar. Insoniyatning butunligini o'rganish va anglashning tuzilishi va tarixi bilan maqtana oladigan yagona intizom bu antropologiya, bugungi kunda qit'ada Afrikada nihoyatda tanqidiy ahamiyatga ega bo'lib, global miqyosdagi muammolarda yo'qolgan voqea sifatida ko'rib chiqilmoqda. Antropologiya Afrikada o'ynashi mumkin bo'lgan va davom etadigan ushbu muhim rolni amalga oshirish uchun Sharqiy Afrikadagi antropologlarni birlashtiradigan professional uyushma zarur deb topildi. 90-yillarning oxirida AQShdan madaniy antropologiya bo'yicha doktorlik darajasi bilan qurollangan holda qaytib kelganimda, men Sharqiy Afrikadagi intizomga katta hissa qo'shishni juda xohlardim, ammo intizomga o'xshash ehtirosga ega bo'lgan boshqa antropologlarning ko'pligiga ishonchim komil emas edi. Menda bor edi. O'ylaymanki, ularning aksariyati mening tayyorgarligimning yangiligi, shuningdek, o'sha paytda Keniyada dolzarb bo'lgan ba'zi ijtimoiy-madaniy masalalarni tushuntirish va tushunishda intizom uchun dolzarbligi bilan bog'liq edi. Ushbu ehtiros 2001 yil o'rtalarida Nayrobida Sharqiy Afrika
Antropologik Assotsiatsiyasi (EAAA) tug'ilishiga aylandi.