Aşk ve Gurur

---

---

JANE AUSTEN

AŞK VE GURUR

PRIDE AND PREJUDICE (1813)

---

ÖNSÖZ

1813  yılının  sonuna  doğru  1500  adet  basılıp  üç  cilt

halinde okura sunulan romanın özgün adı Pride and Prejudice;

Gurur  ve  Önyargı  anlamına  geliyor;  ancak  bizde  Aşk  ve

Gurur  olarak  tanınmış.  Roman  İngiltere'de  aynı  yıl  içinde

ikinci baskı yapacak kadar tutulmuş. O dönemlerde edebiyat

denince  ilk  akla  gelen  tür  roman  değildi;  dolayısıyla

eleştirinin  önem  verdiği  ölçüde  bu  romana  gösterilen  ilgi

olumluydu.  İyi  de  bu  başarının  sahibi  kimdi?  İki  yıl  önce

yayımlanmış olan romanın üzerinde de "by a lady" yazıyordu;

yani  yazarının  bir  hanım  olduğu  belirtiliyordu  o  kadar.

Romanın  ilk  karalamaları  önlerinde  dururken  Austen'lere

yakın  oturan  bir  komşuları  onları  ziyarete  gelir.  Austen  ve

annesi  ona  gerçeği  söylemezler,  sadece  bu  çiçeği  burnunda

eserden  kimi  yerleri  yüksek  sesle  ona  okurlar.  Kadıncağız

romanı  çok  eğlendirici  ve  esprili  bulur.  Kendisini  gülmekten

kıran  bu  iki  bayan  karşısında  komşu  hanım  içinden  geldiği

gibi davranır. Kadın özellikle romandaki Elizabeth karakterini

sevmiştir.  Ona  göre,  Elizabeth  İngiliz  romanları  içinde  en

sürükleyici tiptir. Jane Austen biyografisi yazarı E. Jeankins,

Elizabeth'in  İngiliz  edebiyatında  en  çok  hayrana  sahip  kadın

kahraman olma olasılığından söz eder.

R. L. Stevenson* işi daha da ileriye götürerek, Elizabeth

Bennet'in  ağzını  her  açışında,  içinde,  onun  önünde  diz

çökmek isteği uyandığını yazacaktır.

Robert Louis Stevenson (18501894): İskoç şair ve yazar.

Define  Adası.  Kaçırılan  Çocuk,  Dr.  Jekyll  ve  Mr.  Hyde

romanlarıyla ünlüdür.

---

O  yıllarda  roman  yazma  konusunda  rekabetin  çığ  gibi

büyüdüğünü  biliyoruz.  Roman  yazan  bayanlardan  insanın

soluğunu  kesen  Belinda,  Evelina,  Cecilia  ve  Emmeline  gibi

egzotik,  İngiliz  kültürüne  yabancı  adlar  taşıyan  kadın

kahramanların 

kaderlerini 

ele 

alan 

romanlardan

geçilmemektedir.  Ancak  bunlar  yayımlandıktan  kısa  süre

sonra,  Austen  romanının  ötekilerden  çok  farklı  olduğu

algılanacaktır.  Dönemin  iyice  yapay  dünyasında  dolanıp

duran  tuhaf,  egzotik  adlar  taşıyan  kadınlarına  karşı,  Austen

romanındaki kadın kahramanın adı bile bir tür protesto olarak

anlaşılabilir.

Öteki  Romanlarda  Kadın  İngiliz  edebiyatı  o  yıllarda

korku  romanı  olarak  da  adlandırılan  "gothic  novel"ın  istilası

altındaydı.  Shelley'nin*  Frankenstein'ı  yoldaydı.  Daha  önce

Vathek,  Otranto  Şatosu,  okurun  tüylerini  ürpertip  durmuş,

masum,  saf  bayanların,  genç  kızların,  eski,  izbe  şatolarda,

ürkütücü  dehlizlerde,  mezarlıklarda  ve  ormanlarda;  insafsız

akrabalarının,  hasta  âşıklarının  elinden  çekmedikleri

kalmamıştı. Bahsettiğimiz üç gotik romanın içinde bulunduğu

bu  korku  edebiyatı,  aydınlanma  çağının  akıl  dünyasına

duyulan  güvenin  yıkılmasından  sonra  duyulan  endişeyle

ilintisi ve tarih sahnesinde yerini alan burjuva sınıfının dünya

ile  kurduğu  anlaşılır  bir  estetik  ilişki  açısından  dikkat

çekicidir.  İngiltere'de,  Anne  Redcliffe,  korku  romanlarının

vazgeçilmez  kalemiydi  ve  Jane  Austen  onu  Northanger

Abbey romanında günümüzün sevilen bir deyişiyle "matrağa

almıştı".  Northanger  Abbey'in  kahramanı,  Bayan  Anne

Redcliffe'in Mysteries of Udolpho romanını okumaktadır. (Bu

roman 1794 tarihlidir.) Anne Redcliffe'i büyük

---

Mary  Shelley  (1797-1851):  İngiliz  yazar.  Frankenstein.

korku  romanlarının  en  tanınmışlanndandır.  Şair  Percy  Bysse

Shelley'nin  karısıydı.  bir  merakla  didikleyen  kahramanımız

Catherine Morland, eski bir soylu konağını ziyarete gider ve

orada  aynen  kitaptaki  gibi  ürkütücü  aile  sırlarını  keşfetmeyi

umar. Evin efendisi karısını öldürmüş müdür, öldürdüyse onu

nereye gömmüştür? Yoksa kadıncağızı karanlık bir zindanda,

bodrumda zincirlere mi vurmuştur? Evin ikinci oğlu, meraklı

ziyaretçimizi  daldığı  bu  rüyadan  uyandıracak  ve  gotik

romanları gerçek yerine koyma hastalığından kurtarıp onunla

evlenecektir.  Jane  Austen,  roman  kahramanının  ağzından

şunları  söyleyecektir:  "Bayan  Redcliffe'in  ve  onun

taklitçilerinin yapıtları ne kadar çekici, heyecan verici olursa

olsunlar,  gene  de  karakterlerinin  gerçekliğini  aramak

boşunadır." Samuel Richardson'un* adı ünlü "mektuproman"

türüyle  birlikte  anılmıştır;  mektup  romanların  kökeni  ve

özellikleri  bakımından  önemlidir:  Genellikle  öksüz,  zavallı

bir kadın bu romanlarda büyük kentin kargaşası içinde oradan

oraya  sürüklenir;  ama  sonunda  aslında  büyük  bir  mirasın

vârisi olduğu ortaya çıkar. Elizabeth Inchbald, Fanny Burney

ve Maria Edgeworth** bu "melodram" romanların önde gelen

isimleriydiler.  Edgeworth,  İrlanda'nın  yerel  renklerini

edebiyata  sokan  kadın  romancı  olarak  ayrı  bir  yere  sahipti.

Charles  Mautrin'in  Melmouth  the  Wanderer  ve  William

Thackeray'in***  Barry  Lyndon  romanları  da,  bir  bakıma  bu

büyük  kentte  dağılma  öykülerinin  örneklerini  sunarlar.  Kent

hayatının 

yapmacık, 

görünürde 

pürüzsüz 

kankoca

ilişkilerinin,  abartılı  inceliklerin  dünyasında  özellikle

burjuvaaristokrat  kesimin  ince,  ama  çarpıcı  bir  eleştirisi  de

vardır  bu  romanlarda.  Ayılıp  bayılan  salon  hanımefendileri,

---

can  sıkıntısından  patlayan,  dedikoduyu  bir  yaşam  biçimi

haline getirmiş, ürkütücü yaşlı kadınlar.