Aslanli tural hüseyn oğlunun “Respublikada reklam biznesi və sahibkarlığın inkişafı problemləri”

1.3. REKLAM BAZARI SUBYEKTLƏRİ VƏ ONLARIN

TƏŞKİLATİ FORMALARI
Reklam informasiya fəaliyyətinin elə bir formasıdır ki, o, istehsal və istehlak arasında əlaqə yaradır. Daha doğrusu, reklam satıcı ilə alıcı arasında əlaqələndirici ün­sür­dür, vasitədir. Ona görə də, reklam bazarı əmtəələr, ideyalar, xidmətlər və ye­ni­­liklər haqqında məlumatların tərtibi, yayılması və həyata keçirilməsi prose­sində iş­tirak edən subyektlərin – reklamverənlərin, reklam istehsalçılarının, reklam agent­liklərinin, reklam informasiya vasitəçilərinin, reklam xidmətləri istehlakçıları və s. arasında baş verən iqtisadi münasibətlərin məcmusudur, bu münasibətlərin baş verdiyi məkandır.

Reklam – reklamverənlərin marketinq funksiyasının bir hissəsidir. Buna görə də menecerlər firmanın marketinq xidmətləri çərçivəsində reklam bölmələrinin işini koordinasiya etməyi təmin etməlidirlər. Həmçinin istehsalat, maliyyə, kadr, hüquqi xidmətlər bölmələrini də idarə etməlidirlər. Əgər biz təşkilatın baş işçilərinə baxsaq, onda biz reklam fəaliyyətinin növbəti subyekt tiplərini ayıra bilərik:

• 
  Reklamverənlər (advertisers) – öz əmtəə və xidmətlərini reklam etdirən firma və təşkilatlar;
  
• 
  Reklam agentlikləri (advertising agencies) – reklamverənlərin sifarişi ilə rek­lam funksiyalarını (reklam araşdırmaları, reklam kampaniyalarının hazır­lan­ma­sı və onların reallaşdırılması, reklam materiallarının hazırlan­ması və onların yerləşdirilməsi) həyata keçirən müstəqil firmalar;
  
• 
  Kütləvi informasiya Vasitələri (media) – reklam elanlarının yerləşdirildiyi bir məkan;
  
• 
  Reklam fəaliyyətinə kömək edən iştirakçılar (suppliers) – araşdırmaçı kampaniyalar, foto və kinostudiyalar, dizayn studiyaları, rəssamlar, tipoqrafiyaçılar – reklam verənlərə və reklam agentliklərinə reklam hazırlanmasında kömək edənlər;
  

Bundan əlavə, reklam məhsul istehsal edən şirkətlər arasında qiymət rəqabətindən sonra bir rəqabət faktorudur.

2-ci şəkildə reklam bazarının əsas subyektləri verilir.

Reklamverənlər bir sıra funksiyaları yerinə yetirirlər. Bura reklam layihələrinin həyata keçirilməsində inzibati, plan, maliyyə-smeta funksiyaları və habelə digər firmaların şöbələri və reklam agentlikləri ilə əlaqə yaratmaq kimi əməliyyatlar da aiddir.

Reklam bazarının subyektləri


Reklamverənlər

Reklam agentlikləri

Yerli reklam agentlikləri, beynəlxalq reklam agentlikləri

İstehsalçılar,

Ticarətçilər, fərdlər

Təsisatçılar

Tədarükçü vasitələr

Kütləvi informasiya vasitələri

Ssenari müəllifləri, bədii tərtibatçı­lar, fotoqraflar, illüstratorlar, tipo­qra­fi­yalar, kompüter xidmətləri bü­ro­su, marketinq məsləhətçiləri, ba­zar tədqiqatçıları, marketinq tele­kom­munikasiya vasitələri mütə­xəs­sis­ləri, sair məsləhətçilər və s.

Mətbuat, radio, televiziya, internet, xarici-çöl reklamları və s.

Şəkil 2. Reklam bazarının əsas subyektlərinin sxemi.

2-ci şəkildəki sxemdən göründüyü kimi, agentliklər reklamverənlərin sifarişlərinin yerinə yetirilməsində külli miqdarda tədarükçülərin fəaliyyətindən istifadə etməli olurlar. Lakin reklam agentliklərində çoxlu sayda mütəxəssislərin ştatda olması maliyyə baxımından əlverişli hesab edilmir. Ona görə də agentliklər hər vəchlə çalışırlar ki, bir sıra mütəxəssisləri müqavilə əsasında işə cəlb etsinlər.

Yuxarıda göstərilən işçi qrupu ilə agentliklərin yerinə yetirdikləri funksiyalar xırda, orta və iri agentliklərdə bir qədər fərqli cəhətlərə malikdirlər.

Reklamverənlərə istehsalçılar, ticarətçilər, fərdlər və təsisatçılar aiddir.

Reklam bazarı subyektlərinin ikinci əsas ünsürü reklam agentlikləridir. 1997-ci ildə qəbul edilən “Reklam haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əsasən “reklam agentliyi” – hüquqi şəxs olan, reklam istehsalı və yayımı ilə bağlı kompleks xidmətlər göstərən peşəkar təşkilatdır. Reklam agentlikləri (advertising agencies) – reklamverənlərin sifarişi ilə reklam funksiyalarını (reklam araşdırmaıalrı, reklam kampaniyalarının hazırlanması və onların reallaşdırılması, reklam materiallarının hazırlanması və onların yerləşdirilməsi) həyata keçirən müstəqil firmalardır. Reklam agentlikləri hazırda 3 növdə olur:

• 
  kreativ reklam agentlikləri – TV, mətbuat, internet və s.-də reklamların hazırlanması, reklam ideyalarının tərtibi, kopiraytinq xidmətləri;
  
• 
  media-buying firmaları – onlar əsasən reklamın mediada yerləşdirilməsi ilə məşğul olurlar. Çünki şirkətlərin özlərinə reklamı birbaşa yerləşdirmək sərf etmir: onların marketinq mütəxəssisinin vaxtı ya heç olmur, olsa da kifayət qədər bacarığı olmur;
  
• 
  xüsusiləşmiş agentliklər – yalnız bir növ işlə məşğul olurlar. Məsələn, Azərbaycanda metro reklamına bir agentlik cavabdehdir.
  

Dünyada tanınmış reklam agentlikləri artıq çox böyük transmilli korporasiyalara çevrilmişlər. Reklam agentlikləri aşağıdakı funksiyaları yerinə yetirir: bədii işlər, mətbuat və efir reklamlarının istehsalı, koordinasiya, infor­masiya vasitələrinin seçilməsi xidmətləri, reklam proqramlarının idarə edilməsi, biznesin inkişafı, inzibati xidmətlər, əlavə xidmətlər. Reklam agentliklərinin hər birinin özünəməxsus funksiyaları var.

Qlobal reklam agentlikləri – Azərbaycanda TV-lərində görünən reklamların demək olar ki, 80%-i qlobal reklam agentliklərinin Azərbaycandakı nümayəndə­lik­ləri tərəfindən yerləşdirilir.

II fəsildə respublikada qlobal reklam agentlikləri haqda geniş məlumat verilir.

Dünyada tanınmış reklam agentlikləri artıq çox böyük transmilli korporasiyalara çevrilmişlər. Hətta iri reklam şöbəsi olan nəhəg firmalar reklam agentliyinin köməyi olmadan zərər görmədən reklam kampaniyalarını apara bilməz. Bunun bəzi səbəbləri var:

1. Reklam agentlikləri hər gün marketinq araşdırmaları aparırlar və alıcı auditoriyalarını öyrənirlər. Bununla da daha effektiv reklam kampaniyaları hazırlayırlar.

2. Agentlik müstəqil firma olduğundan reklam verənə qıraqdan obyektiv yanaşır və reklam hazırlanarkən heç kəsin şəxsi zövqü nəzərə alınmır.

3. Reklam agentliyinə müraciət etmək reklamı tam sistemli şəkildə təşkil etməyə imkan verir və onun effektivliyi artırır (xüsusilə tam reklam xidməti göstə­rən agentlik).

Dünyanın müxtəlif yerlərində yaşayan insanlar müxtəlif düşüncə tərzinə malikdirlər. Buna görə də Amerika reklamını hərfi mənada tərcümə edib başqa ölkələrə vermək effektli olmur. Xaricdə işləyən reklam mütəxəssisləri həmin reklama müəyyən dəyişiklik etdikdə effektli alınır.

Yerli xarici agentlik – firmalar yerli xarici agentlikləri seçməklə müxtəlif bazarlarda fəaliyyət göstərə bilərlər. Əlbəttə xarici agentlik yerli bazarda alıcıların psixologiyasını bilən və KİV-lə əlaqəsi olan yerli peşəkar mütəxəssisləri özünə cəlb edir. Yerli agentliklər çoxlu əmtəə növlərinə olan tələbi daha yaxşı bilərlər. Belə ki, müxtəlif bazarlarda yerli agentliklərdən istifadə edilməsi transmilli reklamın koordinasiyasını çətinləşdirə bilər. Proqramın bu cür mərkəzləşdiril­məsini planlaşdıran firmalar çox vaxt bir beynəlxalq reklamın xidmətlərindən istifadə edirlər. Əgər firmalar müxtəlif konkret bazarlarda reklam vermək istəyirlərsə, onda həmin bazarla tanış olan yerli agentliklərin xidmətlərindən istifadə etmək daha çox səmərə verir. Bu zaman agentlik fəaliyyət göstərdiyi bazarda lazım olan xidmətləri təklif edir.

Reklam agentlikləri aşağıdakı funksiyaları yerinə yetirir: planlaşdırma, bədii işlər, mətbuat və efir reklamlarının istehsalı, koordinasiya, informasiya vasitələri­nin seçilməsi xidmətləri, reklam proqramlarının idarə edilməsi, biznesin inkişafı, inzibati xidmətlər, əlavə xidmətlər. Bütün bunları reklam agentliyi öz müştərisi – reklam verənlər adından onların hesabına edir. Bu funksiyaların yerinə yetirilməsi agentliklərin böyüklüyü və kiçikliyindən asılıdır. O. Yerli, regional, milli və ya beynəlxalq əhəmiyyətli agentliklərmi? Bu agentliklərin hər birinin özünəməxsus funksiyaları var. Kiçik agentliklərdə (illik dövriyyəsi 15-20 mln.dollar) gündəlik fəaliyyətə ya sahibi rəhbərlik edir, ya da perezident rəhbərlik edir və biznesin inkişafına cavabdehdir. Müştəriləri ilə isə reklam proqramının direktru məşğul olur. Bədii konsepsiyanı, mətnlərin bədii tərtibini də o aparır.

Bədii işləri əsasən agentliyin rəssamları, studiyaların və ya ştandankənar rəssam dizaynerlər görürlər. Orta və iri agentliklərdə bu işləri hər bir şöbə yerinə yetirir.

Göründüyü kimi, reklam bazarının əsas subyekti olan reklamverənlərlə reklam agentliklərinin birgə fəaliyyəti əlavə olaraq informasiya vasitələrinin və digər vasitəçilərin köməyinin olmasını şərtləndirir. Bunlar kütləvi informasiya vasitələri (KİV) və tədarükçülərdir.

İri agentliklərin təşkilati strukturu bir qədər mürəkkəbdir. Burada təşkilati quruluş 5 əsas funksional bölmələrdən ibarətdir. (Bax, şəkil 3.)

1. Yaradıcı şöbə

2. Sifarişlərin yerinə yetirilməsi şöbəsi

3. İstehsal şöbəsi

4. Marketinq şöbəsi

5. Maliyyə-təsərrüfat şöbəsi

Yaradıcı şöbə - mətnçiləri, rəssamları, ixtisaslı qrafikləri, rejissorları, redaktorları və s. yaradıcı işçiləri özündə birləşdiri. Bunlar birlikdə reklam müraciətinin ideyasının ən mühümünü və onun realizasiyasının daha düzgün vasitəsini tapıb həyata keçirirlər. Onlar reklam münasibətlərini öyrənirlər və ona uyğun olaraq reklam hazırlayırlar.

Sifarişlərin yerinə yetirilməsi şöbəsi – onun rəisi də daxil olmaqla işçi qruplarının rəhbərlərini özündə birləşdirir. Bunlar sifarişlərin yerinə yetirilməsinin mərkəzində dayanırlar. İşçi qrupunun rəhbərliyi agentlik daxilində bütün sifarişləri sahmana salır.

İstehsal şöbəsi – reklam daşıyıcılarının hazırlanması, bəzi hallarda istehsalın digər yarıbölmələri – tipoqrafiya, reklam şitlərinin hazırlanması emalatxanasını birləşdirərək öz işlərini yerinə yetirir.

Marketinq şöbəsi - əməkdaşları marketinq tədqiqatlarını, reklam olunan mallar və ya xidmətlər haqqında bazarların təhlili, sifarişçi – müştərinin malı və özü haqda məlumatların toplanması işinin təşkili, reklam kompaniyalarının effektivliyinə nəzarət və s. kimi əməliyyatları yerinə yetirir. Bəzi hallarda reklamların yerləşdirilməsi və efirdə yer alması funksiyası da bu şöbənin öhdəsinə düşür və reklamın reallaşması üçün lazım olan vasitələri seçirlər.

Maliyyə-təsərrüfat şöbəsi – agentliyin bütün əməliyyatlarının daha effektli aparılmasını təmin edir.

Reklam agentliyinin prezidenti (direktoru)

Yaradıcı şöbənin rəhbəri

İstehsal şöbəsinin rəhbəri

Maliyyə-təsərrüfat şöbəsinin rəhbəri

Sifarişlərin yerinə yetirilməsi şöbəsinin rəhbəri

Marketinq şöbəsinin rəhbəri

Sifarişlərin işçi qruplarının rəhbəri

Redaksiy-bədii şura

Marketinqin tədqiqatları bölməsi
Palnlaşdırma bölməsi
Reklam

yayımı üçün vasitələrlə əlaqə bölməsi

Pablik rileyşnz bölməsi

Kadrlar şöbəsi
Maliyyə xidməti
Köməkçi xidmət








Mətnçilər
Bədii redaktor
Marketin hazırlanması şöbəsi

Nəşr olunmuş məh­­sullar böl­məsi
Kino və video məhsulları bölməsi

Tipoqrafiyasahəsi

Telestudiya

Şəkil 3. İri reklam agentliklərinin təşkilati strukturu
Firmaların daxilində fəaliyyət göstərən reklam şöbələri çox vaxt səmərəli olmur. Çünki, onlar firmaya qıraqdan baxa bilmirlər və onlar firmanın reklam fəaliyyətinə obyektiv yanaşa bilmirlər.

Reklam menecerləri hamıdan yaxşı bilirlər ki, bu funksiyaların effektli şəkildə həyata keçməsi üçün reklamverən nə qədər vəsait xərcləməlidir. Belə ki, onlar reklam proqramları hazırlayır, mütəmadi olaraq reklam agentlikləri ilə əməkdaşlıq edirlər, və bu əməkdaşlıq nəticəsində daha az xərclə daha effektli reklam hazırlanmasına nail olurlar.

Beləliklə, demək olar ki, reklam bazarında reklam agentliklərinin rolu və onların yerinə yetirdikləri funksiyalar danılmaz və vacibdir.

FƏSİL II. AZƏRBAYCANDA MÜASİR REKLAMIN TƏŞƏKKÜLÜ VƏ REKLAM BİZNESİNİN İNKİŞAFI XÜSUSİYYƏTLƏRİ
2.1. RESPUBLİKADA REKLAM BİZNESİNİN VƏ SAHİBKARLIĞIN İNKİŞAFI DURUMU
Bildiyiniz kimi, müasir reklamın tarixi kökü ABŞ-da başlamış, 200 ildən çox bir tarixə malikdir. O vaxtlar şəhər mühitində tətbiq olunan reklamlar burjua elementi kimi qəbul olunmuş və kapitalizmin inkişafında böyük rolu olmuşdur. Kapitalizmə yeni qədəm qoymuş Rusiyada və xüsusilə də Bakida bu sahə daha intensiv olaraq insan həyatına daxil olmuşdur. O dövrdə Rusiyada və Azərbaycanda reklam plakat mənasında göstərilirdi. Plakat (fransız sözü olub – elan, afişa deməkdir) artıq o dövr insanlarının həyatında istehsalçı-istehlakçı münasibətlərinin qurulmasında və şəhər mühitində məhsul və fəaliyyət haqqında informasiyanın çatdırılmasında böyük rol oynayırdı. Plakatların reklam vasitəsi kimi tətbiqi çox çeşidliliyi mətbəələrin və şrift mədəniyyətinin yüksəlməsinə, reklam qrafikasının təkmilləşməsinə gətirib çıxarırdı. Belə bir şəraitdə də ölkəmizdə reklam bazarının ilkin forması formalaşmağa başlamışdır.

İlk açıq hava reklamlarının tarixi kökünü araşdırarkən tarixin reklamı və yeni reklamın tarixinə dair materiallarla Azərbaycanda daha çox üzləşirik. Tarixi mənbələrin araşdırmaları sübut edir ki, ölkəmizdə reklam qədim tarixə malik fəaliyyət sahəsidir. Tarixi reklamın ilk mənbələri qayaüstü rəsmlər Azərbaycanda ilk dəfə 1939-1940-cı illərdə Qobustanın cənub-şərq hissəsində (Böyük Daş, Kiçik Daş, Cingirdağ və Yazılı təpə) aşkara çıxarılmışdır. Bu Azərbaycan reklamının proto reklamın ilk insan düşüncəsinin, onun psixoloji anının informasiya ötürücüsü kimi açıq havada daşlara həkk etməklə, daha da irəli getmiş, informasiyanın ötürülməsi baxımından əlaqənin yaradılması üçün ilkin şərait yaratmışdır. Yaxşı ki, bu tarixin reklamın bir vasitə olaraq daşlara hopdurulmuş və minilliklərdən keçərək bu ün də müasirlərimizi məlumatlandırır.

Lakin eramızdan neçə min illər öncə Çin və Yaxın Şərqlə Qərb arasında əsas karvan yolu sayılan Azərbaycanda iqtisadi və mədəni əlaqələrin inkişafında ticarət və reklam mühüm rol oynamışdır. Belə ki, antik müəlliflərin – Strabon və Plinyanın məlumatlarına görə əsas ticarət obyekti olan mallar (ipək və ipək parçalar, ədviyyatlar, ətriyyat əşyaları, fil sümüyü, zinyət əşyaları, çini qablar (Çindən gətirildiyinə görə “çini” adlandırılırdı) və s.) Orta Asiyadan Xəzər dənizinə və oradan da dünya ticarətinin əsas tranzit yolu hesab edilən Azərbaycana keçərək Kür və Rioni çayları və quru yol – Badu-Kübə - Gəncə - Tiflis; Bərdə - Gəncə - Tiflis yolu vasitəsilə Qara dəniz sahilinə - Fazis (indiki Poti) şəhərinə çatdırılırdı.¹

Azərbaycanda tarixi mənbələr, Qobustan, Azıx, Şüvəlan və s. bölgələrdə tapıntılar, görüntülər ölkəmizdə reklamnı tarixini çox-çox qədimlərə aparır.

Göründüyü kimi, reklam çox qədimdən ticarətlə qoşa addımlamış və müasir səviyyəyə çatmışdır. Hazırda isə çox böyük bir biznes sahəsinə çevrilmişdir.

Tarixi mənbələrin araşdırmaları sübut edir ki, ölkəmizdə reklam qədim tarixə malik fəaliyyət sahəsidir. Lakin əyani mənbələrin tədqiqinə əsasən reklamın inkişafını beş mərhələyə bölmək olar. Onun I dövrü Qobustan, Şüvəlan, Azıx; II mərhələ orta əsr panislamçılıq və intibah dövrünü (Şah İsmayıl Xətai dövrünü); III mərhələ müasir reklamın başlanğıc dövrünü əhatə edən 1850-1920-ci illərdə inkişaf dövrü; IV mərhələ 1920-1991-ci illər Sovetlər Birliyi dövrü; V mərhələ isə 1991-ci ildən sonrakı dövrü əhatə edən müstəqillik mərhələsidir.

Hələ XIX əsrin əvvəllərində Bakıda sənayenin sürətlə inkişafı xarici kapitalistlərin ölkəmizə axınını zəruri etdi. Bu, Bakının sənaye mərkəzinə, Azərbaycanın isə coğrafi-siyasi vəziyyəti onun tranzit ölkəsinə çevrilməsinə imkan verdi. Belə bir şərait Azərbaycanda müxtəlif sahələrin fəaliyyətini açıqlayan bir sıra reklam vasitələrinin inkişafını şərtləndirdi.

Ötən əsrdə Bakıda 50-dən çox reklam agentliyi fəaliyyət göstərirdi. 1920-1930-cu illər arası reklam konstruktorları yeni-yeni reklam qrafikasını yaratmışlar. Neftin çıxarılıb dünya bazarlarında satılması, xarici investorların Azərbaycana axını da daxili bazarın, xüsusən də şəhər mədəniyyətinin formalaşmasına, reklam kommunikasiya vasitələrinin inkişafına və beynəlxalq əlaqələrin genişlənməsinə imkanlar açdı.

1990-cı ilə qədər olan Sovetlər Birliyi dövrü totalitar rejimə əsaslanan mərkəzləşdirilmiş planlaşdırma siyasəti yürüdülən bir dövrü əhatə edir. Burada marketinq fəaliyyətindən söhbət belə gedə bilməz. Bazarın əsas vəzifəsi “nə istehsal olunubsa, onu da istehlak et!” devizi reklam şirkətlərinə və onların fəaliyyətinə ehtiyac yaratmırdı. İstehlakçılar müqavilələr əsasında qabaqcadan istehsalçı müəssisələrə təhkim olunurdular. Daha doğrusu, istehsal olunacaq malların kəmiyyəti, növü qabaqcadan dövlət tərəfindən planlaşdırıldı. Belə bir şərait o dövrdə Azərbaycanı digər ölkələrdən kəskin fərqləndirirdi. Halbuki, bir sıra Avropa ölkələrində, ABŞ-da marketinq kommunikasiyasının bir növü olan reklama daha üstün önəm verilirdi.

1990-1995-ci illəri əhatə edən dövr, ölkəmizin artıq müstəqil olaraq bir dövrə qədəm qoyduğu illəri əhatə edir. Yeni bazar iqtisadiyyatı sistemi sahibkarlıq fəaliyyətini formalaşdırmağa başlamışdı. Lakin totalitar rejimin qalıqları hələ də insanların şüuruna hakim kəsilmişdir. Marketinqə əhəmiyyət verilmirdi, güclü kommersantlar qrupu hələ formalaşmamış, Sovet psixologiyası sahibkarlara öz fəaliyyətlərində sərbəst addım atmağa eytiyat etməyə vadar edirdi. Bununla belə, kiçik sahibkarlıq yavaş-yavaş inkişaf etməyə başlayırdı və istər-istəməz onlar arasında yaranan rəqabət yeni yayım vasitələrinin olmasını labüd edirdi.

Respublikada reklam biznesi gənc bir sahə kimi öz fəaliyyətinə 1992-ci ildə İcra Hakimiyyətindəki şəhər tərtibatı, Reklam və Dizayn idarəsindən başlamışdır. Bu idarənin yaranması Azərbaycanda reklam işinin müstəqillik dövründə inkişafının başlanğıcını qoydu və sanki MDB ölkələri arasında sensasiyaya səbəb oldu. Hələ indiyə kimi Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiya respublikalarında belə bir qurum yoxdur. Bu idarə sonralar Reklam və İnformasiya Departamentinə çevrilmişdi. Artıq bu dövrdən Azərbaycanda poliqrafiya xidmətləri göstərən xırda müəssisələr yaranmağa başladı. Həmin dövrdə televiziya kanalları bahalı olduğu üçün kiçik şirkətlərin büdcələri bundan istifadəyə imkan vermirdi və onlar daha çox küçə reklamlarına meyl göstərməyə başladılar. Beləliklə, reklam işləri ilə məşğul olan şirkətlərin rüşeymi yavaş-yavaş əmələ gəlməyə başlayır.

1995-ci ildən etibarən dövlət mülkiyyətinin özəlləşdirilməsi proqramının həyata keçirilməsi ilə əlaqədar iri şirkətlər yaranmağa və dövlət sifarişləri artmağa başlayırdı. Reklam sahəsində bir dönüş olmuşdu. Poliqrafiya xidmətləri açılmışdı.

25 noyabr 1995-ci ildə Azərbaycan Reklamçılar İttifaqı təsis edildi. Bununla da respublikada reklamçıların fəaliyyətlərini əlaqələndirmək, reklam ideologiyasını tətbiq etmək və formalaşdırmaq məqsədilə qəzet və jurnal nəşrinə başlanıldı. H.Atakişiyevin təşəbbüsü ilə “Reklam-press” informasiya agentliyi yaradıldı.

Artıq 1995-ci ildə Beynəlxalq Reklam Assosiasiyasının Qərbi Avropa bölməsinin Paris ofisində Azərbaycan Respublikasının nümayəndəsi H.Atakişiyev bu təşkilata üzv seçildi. 1996-cı ildə isə BRA-nın İcraiyyə Komitəsinin Çikaqoda keçirilmiş iclasında Azərbaycan bölməsi yaradıldı. Səmərəli fəaliyyəti ilə diqqəti cəlb edən bölməyə 1999-cu ildə Qafqaz və Mərkəzi Asiya üzrə koordinator səlahiyyətləri verildi.

Respublikada reklam təsərrüfatının inkişaf meylləri kütəvi informasiya vasitələrinin inkişafından başlanır. Azərbaycanda reklam, KİV-in ən qədim növü sayılan qəzetlərdə yaranıb və inkişaf edib. Belə ki, XIX əsrin ikinci yarısında neft sənayesinin inkişafı ilə əlaqədar yaranan ictimai, siyasi və mədəni mühit Bakıda kütləvi informasiya vasitələrinin, xüsusilə də qəzetlərin yaranmasını və fasiləsiz təkrar istehsalını zəruri etdi.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsinə və genişləndirilməsinə xüsusi önəm verir və bu diqqətin nəticəsidir ki, son illərdə Fondun işini tənzimləyən normativ-hüquqi aktlara edilən dəyişikliklər nəticəsində onun təkmil fəaliyyət mexanizmi formalaşdırılmış və dövlət büdcəsindən güzəştli kreditlərin verilməsinə ayrılan vəsaitlərin həcmi artırılmışdır.

Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun fəaliyyətinin Azərbaycan iqtisadiy­ya­tı­nın inkişafının prioritetləri və mərhələlər üzrə həlli tələb olunan vəzifələrlə uzlaş­dırıl­ması, sahibkarlığa dövlət dəstəyinin gücləndirilməsi və bu fəaliyyətin genişlən­dirilməsinin təmin edilməsi məqsədilə Azərbaycan Respub­li­ka­sı Prezidentinin müvafiq Fərmanları ilə 2002-ci, 2004-cü, 2005-ci, 2006-cı, 2009-cu, 2013-cü illərdə onun statusu və vəsaitlərinin istifadə edilməsi qaydaları tək­mil­ləş­dirilmiş, güzəştli kredit vəsaitlərinin daha məqsədəuyğun yerləşdirilməsinə və sahib­karlıq subyektlərinin bu kreditlərdən səmərəli istifadə etməsinə əlverişli şərait yaradılmışdır.

2008-ci il yanvarın 1-dən Azərbaycanda sahibkarlıq fəaliyyətinin “vahid pəncərə” prinsipinin (biznesin vahid qeydiyyat orqanının yaradılması) tətbiq olunması ölkədə biznes mühitinin inkişafına müsbət təsir göstərmiş, Azərbaycanın reytinqi bir neçə dəfə yüksəlmişdir. Sistemin tətbiqi həm iqtisadi, həm də sosial əhəmiyyətə malik olmuş, işsizlik səviyyəsinin azaldılmasının səmərəli mexanizminə çevrilmişdir.

2013-cü ildə sahibkarlığa maliyyə dəstəyi daha da gücləndirilmiş, Sahibkarlığa Kömək Milli Fondu tərəfindən 4468 sahibkara 275 milyon manat güzəştli kredit verilmişdir. Bu kreditlərin 150 mln.manatını dövlət büdcəsindən ayrılmış vəsaitlər, 125 mln. manatını isə əvvəlki illərdə sahibkarlara verilmiş və geri qaytarılan kreditlər təşkil edir.

Ölkədə istehsal olunan rəqabətqabiliyyətli qeyri-neft məhsullarının mövcud və potensial xarici bazarlara ixrac imkanlarının, sahibkarların tərəfdaşlıq əlaqələrinin daha da genişləndirilməsi məqsədi ilə ötən il yerli və xarici iş adamlarının, beynəlxalq tərəfdaşların iştirakı ilə 277 tədbir keçirilmişdir.

Hazırda respublikada qlobal reklam agentliklərinin çoxlu sayda nümayəndəlikləri fəaliyyət göstərir.(bax. cədvəl 1.)