Aşıq Şəmşirin anadan olmasının
Yüklə 3,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
11
Tapdığı iplə evin dirəyinə bağlayır ki, əlindən başqa xəta çıx- masın. Tapdığın düşdüyü bəlaya çarə fikirləşirlər. Aşıq Ələs- gərin qarğışı yada düşür. Gedib Aşıq Ələsgəri gətirirlər. Tapdıq yalvarır: «Ələsgər baba, qadan alım, məni burdan qutar!» Aşıq Ələsgər ovsun oxuyub Tapdığın üzünə üfürür. Tapdıq düşdüyü bəladan qurtarır, gətirib xəncəri Aşıq Ağayara qaytarırlar (2, 444-445). Buna bənzər əhvalatlar Aşıq Şəmşir barəsində də danışılır. Məsələn, danışırlar ki, uşaq vaxtı tay-tuşları ilə mal otaran Şəmşiri yoldan ötən bir atlı nahaqdan şallaqla vurmaq istəyir. Şəmşir ötkəmliklə dillənir: «A kişi ey, mənə şallaq vur- ma, bax atın büdrəyər, qılçı sınar, qalarsan piyada! Kişi şallağı bir də tovlayıb, atı məhmizlədi. İlk addımda- ca at büdrədi, qılçı sındı. Kişi… uşağa sarı qaçdı. Uşağa çatan kimi onun ayağına qapandı: − A bala, sən Allah, məni bağış- la… Kimlərdənsən, hansı müqəddəsin övladısan?» (1, 9-10). Aşıq Ələsgər və Aşıq Şəmşir diləyinin bu cür yerinə yetməsi «qolun qurusun» deyib Dəli Qarçarın qolunu qurudan Dədə Qorqudun kəramətini yada salmırmı? Dədə Qorqudun bu kəra- məti ilə söy söyləyib boy boylamaq qüdrəti arasında bir bağ- lılıq olduğu kimi, ustad aşıqların da qeyri-adi hərəkəti ilə bə- dahətən şeir demək istedadı arasında bir bağlılıq yoxdurmu? Əlbəttə, sullara müsbət cavab verib, ozan və aşığı vahid etno- kulturoloji sistemin yetişdirməsi saymalı oluruq. Eyni etno- kulturoloji sistemin daşıyıcısı olmağın nəticəsidir ki, «qayibdən dürlü xəbər söyləyən» Dədə Qorqud kimi, Aşıq Ələsgərdə də görücülük vergisi var. Hətta bu görücülük o dərəcədədir ki, ustad aşıq nə vaxt öləcəyini də qabaqcadan söyləyə bilir (2, 461-462). Əslinə qalsa, Aşıq Ələsgərin «bisavadlığ»ı ilə bağlı qənaətin də bir kökü Allah vergisi məsələsinə gedib çıxır. Tə- sadüfi deyil ki, ustad aşığın «bisavadlığ»ını yalnız sıravi adam- lar yox, onu yaxından tanıyan sənət adamları − yetirməsi Aşıq
12
Ağayar, oğlu Aşıq Talıb, həmçinin Aşıq Şəmşirin özü də təsdiq edir. Aşıq Şəmşir atası Ağdabanlı Qurbanla dostluq edən Aşıq Ələsgəri belə xatırlayır: «Atamın günü Aşıq Ələsgərlə bir yer- də keçərdi… Onların göz yaddaşı, qulaq yaddaşı elə güclü idi ki, bir dəfə gördüklərini, eşitdiklərini heç vaxt unutmazdılar… Ələsgər əminin yazı-pozu ilə işi yox idi, hamısını sinədən, bədahətən deyərdi» (3, 34). Həm Aşıq Şəmşir, həm də Aşıq Ağayar, Aşıq Talıb kimi başqa şahidlər «yazı-pozu bilməyən» Aşıq Ələsgərin hansı məqamda hansı şeiri bədahətən deməsinə aid kifayət qədər misal çəkirlər. Aşıq Ələsgərin yazı-pozu bil- məməsi ilə bağlı xatirələr ustad sənətkarın sinədən söz demək istedadını daha qabarıq göstərmək və bu istedadın İlahi vergisi olduğuna dinləyicini inandırmaq üçündür. Əlbəttə, ustad aşığın yazı-pozu bilməsi heç də bu el sənətkarı ilə bağlı xalq təsəv- vürünü dəyişdirmir. Nə qədər yazı-pozu bilirsə-bilsin, nə qədər savadlı olursa-olsun, ustad aşıq xalqın təsəvvüründə sinədən söz deməyi bacaran bir sənətkardır. Daha doğrusu, bu sənətkarı sənətkar eləyən ilkin kəramətlərdən biri qeyri-adi təbə sahib ol- maq, bədahətən şeir deyib sinəni boşaltmaqdır. Ustad aşıqların son nümayəndələrindən biri olan və yazıb-oxumağı bacaran Aşıq Şəmşirlə də bağlı xalq təsəvvürü məhz o cürdür. Belə ol- masaydı, yeddi yaşlı Şəmşirin haldan-hala düşüb yetim quzuya şeir qoşmasından rəvayət danışılmazdı: «Xalaoğlu Əhməd onun (Şəmşirin – M.K.) bu qərib halını səhərin gözü açılandan fərq etmişdi. – Ağrıyan yerin yoxdu, xalaoğlu? – Var. – Harandı? – Bilmirəm… – Başına hava gəlib?
13
– Hə. Başıma yığılan o hava deyir ki, bu yetimə (quzuya – M.K.) söz qoşum… Axır ki, göyərəsi bir «çəmənin» ilk «çiçəyi» çırtladı:
Mənə baxıb nə mələrsən, Nə göynərsən, yetim quzu?! Qəm çeynərsən, yetim quzu.
Baxışından ələm yağır, Baxma mənə fağır-fağır. Mənim dərdim dağdan ağır – Gör neynirsən, yetim quzu!
Xalaoğlu Əhməd eşitdiyinə inanmaq istəmirdi» (1, 10- 11). Şair M.Aslanın özünəməxsus bir üslubda qələmə aldığı bu əhvalatın həqiqətən baş verib-vermədiyini dəqiqləşdirmək o qədər də vacib deyil. Bu məqamda vacib olan başlıca cəhət xal- qın təsəvvüründəki Aşıq Şəmşir obrazının M.Aslan təsvirin- dəki Aşıq Şəmşir obrazı ilə üst-üstə düşüb-düşməməsidir. Əlbəttə, aşıq sənətini, bütövlükdə xalq ədəbiyyatını çox gözəl bilən və duyan M.Aslan, əlinə qələm götürüb Aşıq Şəmşirdən kitab yazarkən «ustad aşıq kimə deyirlər?» sualının məlum cavabını nəzərə aldığına görə onun təsviri Aşıq Şəmşir barə- dəki xalq təsəvvürü ilə heç bir ziddiyyət yaratmır. Xalq da, M.Aslan da Aşıq Şəmşiri mahir söz ustası kimi tanıyır. Və bu ustalıq, məqamı gəldikdə bədahətən deyilən, məqamı gəldikdə qələmlə yazılan kitab-kitab şeirlərdə öz təsdiqini tapır. Xalq da, M.Aslan da söz ustası Aşıq Şəmşiri sazdan ayrı təsəvvür edə bilmir. Aşıq Şəmşirin saz ifaçılığındakı ustalığı isə öz təsdiqini lent yazılarında tapır. Yetmişdən çox saz havasını ifa edib lentə Yüklə 3,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|