Aşıq Şəmşirin anadan olmasının
Yüklə 3,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
60
ancak isteyen kişi, Dede’ye ileterek veya Cemevi’ne giderek Cemlere katılmak suretiyle talep ederse gerçekleşebilmektedir. Eskiden topluluğun ve geleneklerin öngördüğü mekanizma ile işleyen bu yapı yani düşkünlük kurumu artık sadece o kişinin iradesi ile işleyen bir duruma gelmiştir. Taliplerin artık kent- lerde, geleneksel hayatta köylerde olduğu gibi Ocak sistemi içerisindeki kontrolü olanaklı değildir. Artık Dedeler de alan araştırmalarımızda gözlemlediği- miz üzere, inanç esaslarında ve uygulamalarında günümüz ko- şullarına uygun değişiklikler yapılması gerektiğini savunmak- tadırlar. (A. Yaman, 2004: 340-341) Aleviliğin yaşadığı dönü- şüm çerçevesinde geleneksel Aleviliğe ilişkin kurum ve ku- rallarda kent koşullarında ne gibi değişiklikler yapılacağı ko- nusu sürekli gündemdedir. Bu konuda gerek çeşitli gruplar kendi aralarında gerekse kurumlar bazında konular tartışıl- maktadır. Bu tartışmalar özü itibariyle Aleviliği farklı özel- likleri ve gerekleri olan kentsel ortamlarda yaşatabilmeye yö- neliktir. Yapılan yeni inanç ve kültür kurumlarıyla kimliğini yeni yeni ifade etmeye çalışan Aleviler “Musahiplik, Dedelik,
işlevleri konusunda bir geçiş aşamasında bulunmaktadırlar. Aleviliğin kendi inançsal ve kültürel sorunlarına ilişkin konular henüz tartışılmaya başlamıştır. Eskiden cemler de dahil inanç ve ibadet uygulamalarını sorgulamayan dedeler bugün pratikte yaşanan sorunlar doğrultusunda cemlerde ve inanç esaslarında değişiklikler yapılabilmesini isteyebilmektedirler. Bu eğilimin gün geçtikçe daha da güçleneceği söylenebilir. Bugün gerek Alevi dedeleri, gerek talipler gerekse kurum yöneticileri arasında dedeliğin soy yoluyla devam edip etme- mesi konusu tartışılmaktadır. Kimileri geleneksel yapının ko- runması gerekliliğini savunurken, kimileri de dedeliğin soy
61
esasına dayalı bir kurum olmaktan çıkarılarak, eğitime dayalı bir nitelik kazanması gerektiğini savunmaktadırlar. Kentleşen dedelikle ilgili bugün tartışılan bir diğer konu kadınların da dedelik yapıp yapamayacağı konusudur. Geleneksel yaşamda hakim olan dedesoylu erkeklerin Cem yürütme vb. inanç uy- gulamalarında kendini gösteren ayrıcalığı da günümüzde er- kek-kadın eşitliği ve/veya Alevilerde kadının göreceli ileri konumu gibi gerekçelerle tartışmaya açılmış bulunmaktadır. Özellikle yurtdışındaki Aleviler arasında kadınların da dede postuna oturması yönündeki taleplerin nispeten daha fazla olduğu görülmektedir. Yaşanan pek çok değişikliğe karşın, geleneksel gezici dedelik işlevinin de özellikle son 20 yıldır giderek artan oranda canlanmaya başladığı da görülmektedir. Dedeler özellikle Avrupa’da yıl boyunca değişik bölgelere giderek cemleri yönetmektedirler. Günümüzde Ocak Dedeliğinden, şehirlerde örgütlenmiş dernek, vakıf ve yurtdışında Alevi kültür merkezi gibi kurum- larda görev yapan bir dedelik organizasyonuna geçiş söz ko- nusudur. Almanya Alevi Birlikleri Federasyonu ve CEM Vakfı gibi pek çok derneğin, vakfın birleşiminden oluşan daha büyük çatı örgütlerinde ise inanç hizmetlerinin organizasyonunu sağ- lamak üzere bazı kurumların kurulduğu görülmektedir. Bu çer- çevede CEM Vakfı, Alevi İslam Din Hizmetleri Başkanlığı’nı kurmuş, Almanya Alevi Birlikleri Federasyonu (AABF) ise İnanç Kurulu 5 kurmuştur. Bugün artık, ocak sisteminin işlemediği, dedelerin uzun süren bir işlevsizleşme dönemi sonrasında yeniden toplumsal yaşama dahil edildiği bir süreçte ocaklardan değil de geniş örgütlenme ağına sahip Alevilerin kentlerde 20-30 yıldır yoğun
5 Hollanda’da HAK-Der içerisinde örgütlenmiş bulunan Dedeler ise giderek daha özerk bir yapılanma içerisine girmiş bulunmaktadırlar.
62
olarak açmaya başladıkları Cemevlerinin içerisinde yer alan ve rol ve işlevleri eskiye nazaran daha kısıtlı dedelerden oluşan bir durumla karşı karşıya bulunmaktayız. Daha yeni yeni kurum- sallaşmaya çalışan ve henüz inanç/ibadetleri devletin din hiz- metleri kapsamında yer almayan Alevilerin bir geçiş aşama- sında bulundukları ve çeşitli sıkıntılarının olmasını da doğal karşılamak gerekir diye düşünüyoruz. Dedelik kurumu da bu gelişmelere paralel olarak yeniden tanımlanmakta ve bu yeni ortama uygun bir Dedelik kurumu yapılanmaya devam etmek- tedir. Bu yeniden yapılanmada Cemevleri, Dedelik kurumunun yeni konumunu belirlemekte en önemli unsur olarak dikkat çekmektedir. Demek ki, günümüz koşullarında kentsel yaşama uyum sağlamaya çalışan Aleviliğin diğer geleneksel kurumları gibi, dedelik kurumu da kent toplumunun gereksinimleri doğrultu- sunda yeniden şekillenmektedir. Bu süreç henüz devam etmek- tedir. Bu süreçte Dedelik kurumu yeni misyonlar üstlenerek varlığını kent ortamında da sürdürmeye çalışmaktadır. Dedelik, Aşıklık Biz burada “Aşık” kavramını, ozanlık ve zakirlik olarak ifade edilen anlamlarla birlikte ele alıyoruz. Yani başkalarının veya kendisinin coşkulu şiirlerini sözlerini okuma, bunları müzikle belli bir makam eşliğinde söyleme aşıkların en önemli iki özelliğidir. Halkın duygu, düşünce ve değerlerini nesilden nesile aktarmada önemli işlevler üstlenmişlerdir. Dedelerin çoğunun kendi fonksiyonlarına ek olarak aşıkların sahip olduk- ları niteliklere de sahip oldukları görülmektedir. 6
6 Örneğin bazı yörelerde Dede sadece Cem ibadetini yürütür, Dede’nin yanı sıra bir veya birden çok aşık/zakir de deyişler/nefesleri çalıp, söylerler. Yüklə 3,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|