Atom elektr stansiyalari



Yüklə 1,09 Mb.
səhifə1/8
tarix06.03.2023
ölçüsü1,09 Mb.
#102010
  1   2   3   4   5   6   7   8
Atom elektr stansiyalari


Atom elektr stansiyalari
Yadro energetikasi nisbatan yaqinda paydo boʻldi – 1954-yil iyun oyida sobiq SSSR hududida elektr quvvati 5 MVt boʻlgan dunyodagi birinchi atom elektr stansiyasi (AES) ishlay boshladi. 1956 yilda Angliyada birinchi atom elektr stansiyasi, 1957 yilda esa AQShda birinchi atom elektr stansiyasi ishga tushirildi.
Atom yadrosining bo'linishi natijasida energiya ajratadigan moddaga shartli yadro yoqilg'isi (yoqilg'i) deyiladi. Hozirgi vaqtda organik va yadroviy yoqilg'ida ishlaydigan issiqlik elektr stantsiyalarining ikki klassi mavjud. Yadro yoqilg'isi, asosan, tabiiy uran U ‑238 bo'lib, U235 uran bilan boyitilgan bo'lib, uning tabiatdagi miqdori 1% ni tashkil qiladi. U235 uran yadrolari "tez" neytronlarning chiqishi bilan birga (harakat tezligi 10 4 ). km/s) va juda ko'p issiqlik ajratilishi bilan davom etuvchi o'z-o'zidan bo'linish qobiliyatiga ega. Atom elektr stantsiyalarida odatda yopiq yoqilg'i aylanishi qo'llaniladi (Issiqlik elektr stansiyalarida esa ochiq ): - uran rudasini qazib olish va qayta ishlash; - U238 va U235 izotoplarini ajratish va reaktorlarda foydalanish uchun atom elektr stantsiyalarida yonilg'i elementlari (issiqlik ajratuvchi element – IAEL (ТВЭЛ)) va yonilg'i agregatlarini ishlab chiqarish uchun murakkab va qimmat texnologik jarayon - sarflangan yig'malarni (issiqlik ajratuvchi yig’ma – IAY (ТВС)) maxsus konteynerlarda qayta ishlash uchun zavodga qaytarish. .
Atom yadrosining bo'linish energiyasi issiqlik energiyasi shaklida qo'llaniladigan qurilma yadro reaktori deb ataladi. Hozirgi vaqtda atom elektr stansiyalarida asosan termal neytron reaktorlaridan foydalaniladi. Ushbu reaktorlarda neytronning dastlabki tezligi sekinlantiruvchi (замедлитель) - oddiy suv va og'ir suv D 2 O, grafit shaklidagi uglerod C va boshqalar yordamida kamayadi .
Tez neytronli reaktorlarning kamchiliklari yadro yoqilg'isidan yetarli darajada to'liq foydalanilmasligi hisoblanadi.
Reaktorda yadro yoqilg'isi chiqaradigan issiqlik miqdori juda katta va 1 kg U ‑235 uchun 7,96 1010 kJ ni tashkil qiladi, ya'ni organik yoqilg'idan taxminan 2,5 million marta yuqori.
Atom elektr stansiyasidagi ishchi suyuqlik bug' turbinasida ishlaydigan suv bug'idir. Issiqlik neytron reaktorlari bo'lgan atom elektr stantsiyalarida o'ta qizdirilgan bug' ishlatiladi, nisbatan past bosimda 10 MPa gacha. Tez neytron reaktorlarli atom elektr stantsiyalarida kritik nuqtadan past va o'ta kritik nuqtadagi boshlang'ich bug' bosimiga ega o'ta qizdirilgan bug'da ishlaydigan zamonaviy seriyali turbinalardan foydalanish mumkin, shuningdek, gaz turbinalaridan foydalanish mumkin, ammo ular keng tarqalmagan.
Atom elektr stantsiyalari turli xil nurlanishlarni, xususan, gamma nurlarini (rentgen nurlarini) yutishi uchun reaktorlar atrofida massiv to'siqlarni barpo etishni talab qiladi. Bunday himoya biologik deb ataladi. 3-4,5 m qalinlikdagi beton yoki metall (po'lat, quyma temir, qo'rg'oshin)dan yasaladi.

Yüklə 1,09 Mb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə