Atom tuzilishi, atomlardagi elektronlarning taqsimlanishi. Elektronlar harakatining zarracha va to‘lqinsimon tabiati. Atom tuzilishi. Davriy qonun va davriy sistema

Mavzuga oid masala va mashqlar

1. Massasi soni 48 ga teng boʻlgan titan atomidagi neytronlar sonini toping. Yechish: A=Z+N dan N=A–Z=48–22=26 ta n.

2. Quyidagi izotoplarning yadro tarkibini aniqlang.

a) ¹²C va ¹³C; ¹⁴N va ¹⁵N; b) ¹⁶O va ¹⁷O; ³He va ⁴He.

J: a) ¹²C : 6p+6n; ¹³C: 6p+7n: ¹⁴N: 7p+7n; ¹⁵N: 7p+8n.

b) ¹⁶O: 8p+8n; ¹⁷O: 8p+9n; ³He: 2p+1n; ⁴He: 2p+2n

3. Quyidagi zarrachalarda nechtadan elektron va proton boʻladi?

a) NO ; b) PH₃ ? J: a) 24 e^-, 23p; b) 18e^-; 18p.

4. Quyidagi zarrachalar tarkibidagi protonlar, neytronlar va elektronlar sonini toping :

5. Element ikki izotopdan tashkil topgan. Izotoplar nisbati 2:3 ga teng. Birinchi izotop yadrosida 10 ta proton va 10 ta neytron bor.Agar elementning oʻrtacha nisbiy atom massasi 21,2 ga teng boʻlsa, ikkinchi izotopning atom massasini toping.

Yechish: A_oʻr∙5=A₁∙2 +A₂∙3 yoki 21,2∙ 5=20∙2+A₂∙3; A₂=22.

6. Element ikki izotopdan tashkil topgan. Izotoplar nisbati 3:2. Birinchi yadro tarkibida 12 ta neytron va 10 ta proton bor. Ikkinchi yadrodagi neytronlar soni birinchisinikidan 5 ta kam. Elementning oʻrtacha nisbiy atom massasini toping. J: 20

7. Kimyoviy element ikkita izotopdan tashkil topgan boʻlib, ularning nisbati 9:1. Birinchi izotop yadrosida 10 ta neytron va 10 ta proton bor. Ikkinchi izotop yadrosidagi neytronlar soni birinchi izotop yadrosidagi neytronlar sonidan 2 taga koʻp boʻlsa, elementning oʻrtacha atom massasini toping. J: 20,2

8. Agar 47,77% va 52,23% boʻlsa, yevropiyning nisbiy atom massasini toping. J: 152,0446.

9. Kaliy elementi ikkita tabiiy 93% ³⁹K va 7% ⁴⁰K izotoplarining aralashmasidan iborat. Kaliyning oʻrtacha nisbiy atom massasini aniqlang. J: 39,07

10. Argon uchta tabiiy izotoplar 99% ⁴⁰Ar, 0,7% ³⁸Ar va 0,3 % ³⁶Ar aralashmasidan iborat. Argonning oʻrtacha nisbiy atom massasini aniqlang. J: 39,974.

11. Kremniy uchta tabiiy izotoplar 92,3% ²⁸Si, 4,7% ²⁹Si, va 3% ³⁰Si aralashmasidan iborat boʻlsa, uning oʻrtacha nisbiy atom massasini aniqlang. J: 28,107.

12. Element 34; 30 va 28 izotoplari aralashmasidan iborat. Izotoplarning massa ulushlari mos ravishda 40%, 30% va 30% ga teng boʻlsa, uning oʻrtacha atom massasini toping. J: 31.

13. Lantanning 2 ta tabiiy izotopi bor. izotopining massa ulushi 8% ga teng boʻlsa, ikkinchi izotopning massasini aniqlang. Lantanning oʻrtacha atom massasi 138,92 ga teng. J: .

Yechish: A_r(E)= tenglamadan 138,92 dan 13892=1104+m₂∙92; m₂=139

14. Bromning 2 ta tabiiy izotopi boʻlib, ⁷⁹Br izotopining molyar ulushi 55% ga teng boʻlsa, ikkinchi izotopning massasini aniqlang. Bromning nisbiy atom massasi 79,9 ga teng. J: ⁸¹ Br

15. Neon ikkita ²⁰Ne va ²²Ne izotoplaridan iborat boʻlib, uning nisbiy atom massasi 20,2 ga teng boʻlsa, har bir izotopning massa ulushini aniqlang.

Yechish: 1-usul: ²⁰Ne izotopining foiz miqdorini , ²²Ne izotopining foiz miqdorini esa (100- ) bilan belgilab olamiz. 20 ni ga va (100- ) ni 22 ga koʻpaytirib, koʻpaytmalarni qoʻshamiz va yigʻindisini 100 ga boʻlamiz, natija 20,2 ga teng boʻlishi kerak:

; = 90% ²⁰Ne va 10% ²²Ne

2-usul : Masalani diagonal usuli boʻyicha yechamiz. Buning uchun oʻrtacha massani diagonalning oʻrtasiga qoʻyamiz:

16. Tabiiy borning massasi 10,81 ga teng boʻlib, B va B izotoplarining aralashmasidir. Tabiiy bordagi izotoplarning foiz miqdorlarini toping. J: 19 % B ; 81 % B.

17. Uglerodning ¹²C va ¹³C izotoplari ma’lum, agar uglerodning nisbiy atom massasi 12,011 boʻlsa, izotoplarning molyar ulushlarini aniqlang. J: ¹²C -98,9 % va ¹³C-1,1 %

18. Bromning ⁷⁹Br va ⁸¹Br izotoplari ma’lum, uning nisbiy atom massasi 79,9 boʻlsa, izotoplarning molyar ulushlarini hisoblang. J: 55% -⁷⁹Br, 45%- ⁸¹Br.

19. 39,4 g metall karbonati parchalanganda 4,48 l gaz ajralib chiqqan. Metallning oksidlanish darajasi +2 ga teng boʻlsa, uning yadrosidagi neytronlar sonini toping. J: 81

20. Oksidlanish darajasi birikmalarda +2 ga teng boʻlgan 0,7 g metall kislota bilan reaksiyaga kirishib, 280 ml vodorod ajratib chiqaradi. Metall tarkibidagi neytronlar sonini toping. J: 30.

21. 4,9 g ammoniy galogenid parchalanganda 1,12 l ammiak ajralib chiqqan. Galogen tarkibidagi protonlar sonini toping. J: 35.

22. 1,4 g noma’lum metall kislota bilan reaksiyaga kirishib 560 ml vodorod ajratib chiqargan. Metallning oksidlanish darajasi +2 ga teng boʻlsa, metall atomidagi elektronlar sonini toping. J: 26.

23. Metall oksidi tarkibida 92,6 % metall boʻlsa, oksidning formulasini toping. Metallning oksidlanish darajasi +2 ga teng. Metallning atomi tarkibida nechta elektron boʻladi? J: 80.

24. 2,24 l CO namunasining massasi 2,85 g ga teng. Oksid tarkibida uglerod bitta izotop ¹²C, kislorod esa ¹⁶O va ¹⁸O izotop koʻrinishida boʻladi. Namuna tarkibidagi C¹⁸O ning molyar ulushini aniqlang. J: 25%

25. 3,4 g CH₄ namunasi n.sh.da 4,48 l hajmni egallaydi. Metan tarkibida ¹²C va ¹⁴C izotoplari va vodorodning bitta ¹H izotopi bor. Namuna tarkibidagi ¹⁴CH₄ ning massa ulushini aniqlang. J: 50%

26. ²H³⁵Cl va ¹H³⁵Cl aralashmasida deyteriyning massa ulushi 4% ga teng. Aralashmadagi protiyning massa ulushini aniqlang. J: 0,72%

27. ¹²CH₄ va ¹⁴CH₄ aralashmasida vodorodning massa ulushi 23% ga teng. Aralashmadagi ¹²C ning massa ulushini aniqlang. J: 21%

28. Ca¹⁶O va Ca¹⁸O aralashmasida kalsiyning massa ulushi 70% ga teng. Aralashmadagi ¹⁶O ning massa ulushini aniqlang. J: 12%

29. Vodorodning ¹H, ²H, ³H va kislorodning ¹⁶O, ¹⁷O, ¹⁸O izotoplari ishtirokida nechta H₂O₂ tarkibli birikmalar hosil boʻladi?

Yechish: Bunday tipdagi Mavzuga oid masala va mashqlarni echish uchun D.Toʻxtayev tomonidan tuzilgan quyidagi jadvaldan foydalanish anchagina qulaylik tugʻdiradi:

Izotoplar soni Indekslar Soni	1	2	3	4	5	6
1	1	2	3	4	5	6
2	1	3	6	10	15	21
3	1	4	10	20	35	56
4	1	5	15	35	70	126
5	1	6	21	56	126	252
6	1	7	28	84	230	482
7	1	8	36	120	350	832

H₂O₂ da vodorod atomidagi indekslar soni 2 ga teng, masala sharti boʻyicha vodorodning 3 ta izotopi ishtirok etadi. Jadvaldan indekslar soni qatoridan 2 soni bilan izotoplar soni qatoridagi 3 sonlarining kesishmasini topsak 6 soni turibdi. Xuddi shunday kislorod atomi uchun ham ushbu sonlar kesishmasi 6 ga tengligini topamiz va ularni oʻzaro koʻpaytirsak 36 ga ega boʻlamiz. Demak, 3 ta vodorod va 3 ta kislorod izotoplaridan iborat 36 xil H₂O₂ molekulasi bor ekan.

30. ¹⁶O, ¹⁷O, ¹⁸O izotoplaridan iborat nechta O₃ molekulasini hosil qilish mumkin? J: 10 ta.

31. ¹²C, ¹³C, ¹⁴C va ¹H, ²H, ³H izotoplari ishtirokida nechta CH₄ molekulalari hosil boʻlishi mumkin? J: 45 ta.

32. Vodorodning ¹H, ²H, ³H va kislorodning ¹⁶O, ¹⁷O, ¹⁸O izotoplaridan nechta H₂O molekulasini hosil qilish mumkin? J: 18 ta.

33. Vodorodning ¹H, ²H, ³H va uglerodning ¹²C, ¹³C izotoplaridan nechta C₂H₆ molekulasini hosil qilish mumkin? J: 84 ta.

34. Atomning massasi 5,845 · 10^-26 kg ga teng. Uning yadrosidagi protonlar soni 17 ta ekanligi ma’lum boʻlsa, undagi neytronlar sonini toping. J: 18.

35. Atomning massasi 6,179 · 10^-26 kg ga teng. Uning yadrosidagi protonlar soni 17 ta ekanligi ma’lum boʻlsa, undagi neytronlar sonini toping. J: 20.

36. Quyida keltirilgan molekula va ionlar tarkibidagi proton, neytron va elektronlar yigʻindisi ortib borishi tartibida joylashtirilgan qatorni aniqlang. 1) N^-3; 2) H₂O; 3)F^-; 4)D₂O; 5) OH^-; J: 1,5,2,3,4.

37. Quyida keltirilgan molekula va ionlar tarkibidagi proton, neytron va elektronlar yigʻindisi kamayib borishi tartibida joylashtirilgan qatorni aniqlang. 1) H₃O⁺; 2) CH₄; 3) HF; 4) NH 5) H₂O. J: 3,1,5,4,2.

38. NH va SO ionlaridagi proton, neytron va elektronlar yigʻindisini toping. J: NH da 28 ta; SO da 122 ta.

39. 4,48 l kisloroddagi protonlarning massasini aniqlang. J: 3,2.

40. Mis 63- nuklididagi elektronlarning massa ulushini aniqlang.

J: 0,025%

41. 2,24 l CO dagi neytronlar sonini toping. J: 8,4 ∙ 10²³.

42. Gazsimon oddiy modda X ning 2,24 litri tarkibida 1,8 mol proton bor. Agar molekula ikki atomli boʻlsa, oddiy moddaning formulasini aniqlang. J: F₂.

43. 0,2 mol uch atomli molekula tarkibida 4,8 mol elektron boʻlsa, oddiy moddaning formulasini aniqlang.J: O₃.

44. 0,2 mol metallda 2,4 mol elektron boʻladi. Metallni aniqlang. J:Mg.